Ένα μουντό πρωινό Δευτέρας ανηφορίζουμε την οδό Σόλωνος, στο κέντρο της Αθήνας. Το ραντεβού μας με την κυρία Βασιλική Στρακαντούνα, υπεύθυνη της Βιβλιοθήκης της Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ, έχει δοθεί νωρίς το πρωί, προτού ακόμη οι φοιτητές της Νομικής Σχολής Αθηνών κατακλύσουν τις αίθουσες και τα αίθρια για να μελετήσουν. Καθώς περνάμε την σιδερένια αυλόπορτα και ανεβαίνουμε ένα ένα τα μαρμάρινα σκαλιά του κτιρίου, όπου στεγάζεται η Βιβλιοθήκη, ένα ρίγος μας διαπερνά. Δεν είναι ένα τυχαίο κτήριο. Πρόκειται για το ιστορικό κτήριο του Παλαιού Χημείου του ΕΚΠΑ. Έργο του Βαυαρού αρχιτέκτονα Ernst Ziller (1837-1923), το οποίο ολοκληρώθηκε το 1887, επί των οδών Χαριλάου Τρικούπη, Σόλωνος 104 και Μαυρομιχάλη 17 στο Κέντρο της Αθήνας.
Το κτήριο του Παλαιού Χημείου
Ένα κτήριο μνημείο της Ιστορίας της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης των φυσικών επιστημών στη χώρα μας, το οποίο συνδέεται άμεσα με τους εθνικούς και δημοκρατικούς αγώνες φοιτητών και διδασκόντων την εποχή της Κατοχής και της Δικτατορίας και τους αγώνες για την ανεξαρτητοποίηση της Κύπρου. Την ημέρα της Απελευθέρωσης της Αθήνας από τους Γερμανούς κατακτητές (12 Οκτωβρίου 1944) ο πειραματικός ραδιοσταθμός του εργαστηρίου της Φυσικής που βρισκόταν στο ισόγειο, μετέδωσε πρώτος την είδηση της απελευθέρωσης. Μάλιστα, η κεραία υπάρχει ακόμα στην ταράτσα του κτηρίου. Στις αρχές Νοεμβρίου του 1973, το φοιτητικό κίνημα δραστηριοποιήθηκε και στους χώρους του Παλαιού Χημείου, για να δημιουργηθεί μία από τις σπίθες του φοιτητικού κινήματος που οδήγησαν στην κατάληψη της Νομικής και την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Επίσης, κατά τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης έγιναν μεγάλες καταλήψεις που συνδέθηκαν με σημαντικά αιτήματα του φοιτητικού κινήματος.
Η μετακόμιση
Από τις 12 Οκτωβρίου 2016, το ιστορικό αυτό κτήριο στεγάζει τη Βιβλιοθήκη της Νομικής Σχολής. «Ιστορική μέρα η 12η Οκτωβρίου και θέλαμε αυτή την ημέρα να ανοίξουμε τις πόρτες της Βιβλιοθήκης στο κοινό» αναφέρει η κυρία Στρακαντούνα καθώς κατευθυνό-μαστε προς τις πρώτες αίθουσες της Βιβλιοθήκης.
Η Βιβλιοθήκη της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ αποτελεί μετεξέλιξη των Νομικών Φροντιστηρίων – Σπουδαστηρίων, τα οποία χρονολογούνται από την ίδρυση του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Νομικής Σχολής (1837) και δημιουργήθηκε από την ενοποίηση των προγενέστερων Σπουδαστηρίων – Βιβλιοθηκών των Τομέων της Σχολής. Έχοντας πάντα ως κριτήριο τις αυξημένες εκπαιδευτικές και ερευνητικές ανάγκες ενός σύγχρονου Πανεπιστημίου και τα προβλήματα που δημιουργεί η πολυδιάσπαση και κατάτμηση των συλλογών, αλλά και οι δυσκολίες χρηματοδότησης που αντιμετωπίζει, θεωρήθηκε ως αδήριτη η ανάγκη δημιουργίας ενιαίας Βιβλιοθήκης της Νομικής Σχολής. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται καλύτερη διαχείριση και ουσιαστική εξοικονόμηση πόρων, παροχή νέων, αναβαθμισμένων υπηρεσιών νομικής πληροφόρησης και τεκμηρίωσης, διεύρυνση του ωραρίου λειτουργίας, ποιοτική ανάπτυξη των συλλογών, ανάδειξη, διατήρηση και συντήρηση σπάνιου υλικού, συμμετοχή σε προγράμματα καινοτομίας, διοργάνωση εκδηλώσεων προβολής, γενικά, αρτιότερη και ολοκληρωμένη παροχή υπηρεσιών νομικής πληροφόρησης και τεκμηρίωσης και δυναμικότερη στήριξη του σκοπού και των στόχων του Ιδρύματος. Το ΕΚΠΑ, ξεπερνώντας μετά από πολύ καιρό τα γρανάζια της γραφειοκρατίας, παραχώρησε μέρος του κτηρίου του Παλαιού Χηµείου, στη Βιβλιοθήκη της Νοµικής Σχολής (στο ισόγειο, τον πρώτο και το δεύτερο όροφο). Στο υπόλοιπο µέρος του κτηρίου θα στεγάζεται το Μουσείο Φυσικών Επιστηµών και Τεχνολογίας που θα παρουσιάζει πολύτιμες συλλογές από περισσότερα από 10.000 επιστηµονικά όργανα.
Θα έλεγε κανείς ότι ο χώρος του Παλαιού Χημείου δεν ενδείκνυται για βιβλιοθήκη, όμως οι διαφορετικές αίθουσες στις οποίες είναι ταξινομημένα τα εκατοντάδες βιβλία, συγγράμματα και περιοδικά που συνθέτουν την συλλογή της (ξεπερνούν τους 106.000 τόμους και τις 70.000 μονογραφίες) λειτουργούν βοηθητικά προς τους φοιτητές, καθώς είναι χωρισμένα ανά τομείς και θεματικές κάνοντας την αναζήτηση πολύ πιο εύκολη. Αξίζει να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο ότι η Βιβλιοθήκη της Νομικής Σχολής καταλαμβάνει χώρους στο ισόγειο, τον πρώτο και το δεύτερο όροφο του κτηρίου του Παλαιού Χημείου. Συγκεκριμένα, στον πρώτο όροφο υπάρχει η η συλλογή των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων «Εύδοξος», το αναγνωστήριο περιοδικών εκδόσεων καθώς και οι αίθουσες ομαδικής μελέτης. Στον δεύτερο όροφο, θα βρει κανείς το μεγάλο αναγνωστήριο, την αίθουσα πολυμέσων με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και το αρχείο σπάνιου και πολύτιμου υλικού, στο οποίο δεσπόζει μια παλιά τραπεζαρία. Η αίθουσα με το σπάνιο υλικό φιλοξενεί και διαφυλάσσει βιβλία από το 1600, ενθυμήματα και μικροαντικείμενα μελών της Νομικής Σχολής, όλα δωρεές.
Το κτήριο ανακαινίστηκε εκ βάθρων και αποτελεί πραγματικό κόσμημα το οποίο προσέχουν, με προσωπική δουλειά και οι βιβλιοθηκονόμοι με πρωτεργάτρια την κυρία Στρακαντούνα. Όλες οι αίθουσες είναι τακτοποιημένες και προσεγμένες. Σε κάθε μια υπάρχει ένας βιβλιοθηκονόμος έτοιμος να προσφέρει τη βοήθεια του στους φοιτητές.
Πολλά από τα μεγάλα τραπέζια ανάγνωσης, που υπάρχουν ανάμεσα στα γεμάτα βιβλία ράφια, κοσμούν βάζα με ανοιξιάτικα λουλούδια, τους διαδρόμους επίσης, ενώ τους τοίχους κοσμούν μεταξοτυπίες Ελλήνων ζωγράφων από τις συλλογές της Alpha Bank και της Τράπεζας Πειραιώς.
Οι επισκέψεις
Την περασμένη χρονιά 49.961 φοιτητές, και όχι μόνο, επισκέφθηκαν τη Βιβλιοθήκη, οι εγγεγραμμένοι χρήστες έφτασαν τους 7.627. Πραγματοποιήθηκαν 4 εκδηλώσεις και 10 ξεναγήσεις σε σχολεία συλλόγους, ξένες αντιπροσωπείες κτλ. Παράλληλα γίνονται σεμινάρια για τη σωστή χρήση της Βιβλιοθήκης και της αναζήτησης υλικού. «Από την περίοδο της Covid κι έπειτα, οι ετήσιες επισκέψεις στη Βιβλιοθήκη έχουν αυξηθεί πολύ. Όσο πλησιάζει η εξεταστική περίοδο στους χώρους της Βιβλιοθήκης, γίνεται το αδιαχώρητο. Τότε ανοίγουμε όλες τις αίθουσες, τα αμφιθέατρα, βγάζουμε θρανία μέχρι και στον κήπο, ώστε να μπορέσουμε να εξυπηρετήσουμε τους φοιτητές μας» σημειώνει η κ. Στρακαντούνα.
Οι φοιτητές μιλούν
Καθώς περιηγούμαστε στους χώρους της Βιβλιοθήκης συναντάμε τον Νικήτα και τον Γεράσιμο, φοιτητές στο τρίτο έτος της Νομικής Σχολής, με τα βιβλία στα χέρια. Ήρθαν για να μελετήσουν. «Έρχομαι δύο με τρεις την ήμερα» θα πει ο Νικήτας, με τον Γεράσιμο να συμπληρώνει πως «στην εξεταστική έρχομαι όλη την ημέρα εδώ. Κάνουμε βέβαια και διαλλείματα, πηγαίνουμε για φαγητό, κάνουμε καμιά βόλτα, αλλά είμαστε συνέχεια εδώ». Οι δύο φοιτητές επισκέπτονται τακτικά από το πρώτο έτος τη Βιβλιοθήκη για να γράψουν τις εργασίες τους και να μελετήσουν. «Είσαι πιο συγκεντρωμένος εδώ, δεν διασπάται η προσοχή σου. Επίσης έχεις πρόσβαση σε πολλά βιβλία, μπορείς να βρεις πολλά και να καλύψεις τις ανάγκες σου», σχολιάζει ο Νικήτας.
«Εξαρτάται με την εβδομάδα και το εξάμηνο, πόσο απαιτητικό είναι. Σίγουρα έρχομαι μια φορά την εβδομάδα» λέει η Ερμιόνη, επίσης τριτοετής φοιτήτρια. «Έρχομαι για να διαβάσω, πολλές φορές και όταν έχω κάποιο κενό από τη σχολή. Φυσικά έρχομαι για το πλούσιο υλικό που υπάρχει στη Βιβλιοθήκη. Έχω δουλέψει εδώ πάρα πολλές εργασίες και είναι πολύ εύκολο να βρω αυτό που ψάχνω» σημειώνει. Η Ερμιόνη πέρα από τη μελέτη δικαίων ασχολείται και με τη ζωγραφική, αλλά και το φλάουτο. Μάλιστα, πριν από λίγες ημέρες στο πλαίσιο εκδήλωσης συμμετείχε και η ίδια παίζοντας φλάουτο. «Μου άρεσε που συμμετείχα σε αυτή την εκδήλωση, γιατί η μουσική είναι ένα κομμάτι του εαυτού μου που παραμελείτε πολλές φορές λόγω της σχολής και το γεγονός ότι συνδύασα και τα δύο μαζί ήταν πάρα πολύ ωραίο».
Παράπονα έχουν οι φοιτητές από τη Βιβλιοθήκη; Φυσικά και έχουν και δεν είναι άλλο από το ωράριο! Η Βιβλιοθήκη είναι ανοιχτή Δευτέρα – Πέμπτη 08.30-19.00 και την Παρασκευή 08.30 – 17.30. «Το μόνο που λείπει από τη βιβλιοθήκη είναι το διευρυμένο ωράριο. Επειδή ξέρω ότι στο εξωτερικό υπάρχουν βιβλιοθήκες που δεν κλείνουν ποτέ και επειδή ξέρω φοιτητές που τρέχουν μέχρι το τελευταίο λεπτό για μια εργασία θα βοηθούσε να ήταν ανοιχτή περισσότερες ώρες, αλλά καταλαβαίνω ότι είναι δύσκολη η επέκταση του ωραρίου» θα πει η Ερμιόνη. «Θέλουμε κι εμείς να γίνει διεύρυνση του ωραρίου και μακάρι να ήταν ανοιχτή και τα Σαββατοκύριακα ή έστω κάποιοι χώροι να ήταν συνέχεια ανοιχτοί αλλά αυτό προϋποθέτει ότι θα γίνουν προσλήψεις προσωπικού. Δεν είμαστε αρνητικοί αλλά λέμε ότι χρειάζεται επιπλέον προσωπικό γιατί ούτε μπορούμε να μείνουμε στην εθελοντική εργασία, γιατί έχουμε ΙΔΟΧ προσωπικό οι οποίοι είναι επί ξύλου κρεμάμενοι, αλλά και γιατί χρειάζεται ένας άνθρωπος που ξέρει για να εξυπηρετήσει τους φοιτητές. Μακάρι να έρθει κόσμος και να είναι πάντα ανοιχτή η βιβλιοθήκη» απαντά η κυρία Στρακαντούνα.
Η Θέμις της Σόλωνος
Εκεί ανάμεσα στα ράφια με τα εκατοντάδες βιβλία και τους φοιτητές που μελετούν προσηλωμένοι υπάρχει κάποια που τους επιτηρεί, που τους προσέχει και που πολλές φορές τους λέει, με τον τρόπο της, να κλείσουν τα βιβλία και να ξεκινήσουν τα χάδια μαζί της. Δεν είναι άλλη από τη μικρή Θέμιδα, την 4 ετών γάτα που ζει στη Βιβλιοθήκη της Νομικής Σχολής. Τη Θέμιδα βρήκε η κυρία Στρακαντούνα στους κήπους της Βιβλιοθήκης. Εγκαταλελειμμένη από τη μητέρα της, δεν έδινε την ευκαιρία να την πλησιάσει κανείς. Μια μέρα με βροχή ήταν αρκετή για να καταφέρουν να την «πιάσουν» και να αρχίσει μια διαφορετική ζωή για το γατάκι. «Το όνομα της ήταν δεδομένο από την πρώτη στιγμή και το ακούει από την πρώτη μέρα», θα πει η κυρία Στρακαντούνα. «Την αγαπούν πολύ όλοι. Πολλές φορές ανεβαίνει στα θρανία και κάθεται πάνω στα ανοιχτά βιβλία. Είναι να σα να λέει στα παιδιά ότι ήρθε η ώρα να κάνουν ένα διάλλειμα. Είναι η μασκότ της Βιβλιοθήκης μας».
«Δίκαιο και Τέχνη»
Η Βιβλιοθήκη της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ, εκτός από τον πλούτο της σε βιβλία, διακρίνεται και για το πλούσιο πρόγραμμα δραστηριοτήτων της. Σεμινάρια, ημερίδες και πολιτιστικές εκδηλώσεις με θεματικές που σχετίζονται με το δίκαιο, τα πνευματικά δικαιώματα, την προστασία προσωπικών δεδομένων και την Τέχνη, λαμβάνουν χώρο στις αίθουσες τις Βιβλιοθήκης, καθώς και εκθέσεις, θεατρικές παραστάσεις, συζητήσεις, παρουσιάσεις βιβλίων. Λεπτομέρειες για τις δράσεις της Βιβλιοθήκης μπορείτε να βρείτε τόσο στο site, όσο και στους λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Παιδί» και της Βιβλιοθήκης είναι η ομάδα «Δίκαιο και Τέχνη», μια συνεργασία φοιτητών, καθηγητών και της Βιβλιοθήκης που ξεκίνησε το 2012, με σκοπό τη διερεύνηση της σχέσης τέχνης και δικαίου, μέσα από τακτικές παρουσιάσεις των μελών της. Αυτές αναζητούν είτε τα νομικά ζητήματα που θίγονται σε συγκεκριμένα έργα τέχνης, είτε ακολουθούν την αντίστροφη πορεία με αφετηρία τον νομικό προβληματισμό και ως προς τα καλλιτεχνήματα. Οι παρουσιάσεις είναι ομαδικές, δημόσιες, με συγκεκριμένη θεματική και συχνά με καλεσμένους του νομικού ή καλλιτεχνικού χώρου και γίνονται στον χώρο της Βιβλιοθήκης της Νομικής Σχολής και υπό τη στήριξή της. Τις παρουσιάσεις παρακολουθούν δεκάδες φοιτητών, η Ομάδα δεν σταμάτησε ούτε την περίοδο της καραντίνας. Οι παρουσιάσεις γίνονταν ηλεκτρονικά και τις παρακολουθούσαν περίπου 150 άτομα.
Ποιοι μπορούν να την επισκεφτούν
Τον πλούτο της Βιβλιοθήκης δεν απολαμβάνουν μόνο τα μέλη του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού, οι χιλιάδες προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές και οι υποψήφιοι διδάκτορες της Νομικής Σχολής, αλλά και τα μέλη όλης της ακαδημαϊκής κοινότητας του ΕΚΠΑ. Εκτός αυτού, εξυπηρετείται πολύ σημαντικός αριθμός φοιτητών και ερευνητών όλων των Νομικών Σχολών της χώρας και των συναφών τμημάτων, αλλά και φοιτητών ιδιωτικών πανεπιστημίων και πανεπιστημίων του εξωτερικού, με υπηρεσίες οι οποίες παρέχονται, τόσο επί τόπου, όσο και εξ αποστάσεως. Δεδομένης της ποικιλίας και πληρότητας των συλλογών, η Βιβλιοθήκη συνδράμει το έργο των Σχολών Δικαστών, Αστυνομίας και Εμπορικού Ναυτικού της χώρας. Επιπλέον, δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητος ο αριθμός των δικαστικών λειτουργών και των δικηγόρων όλης της χώρας που γίνονται αποδέκτες των υπηρεσιών της Βιβλιοθήκης. Τα τεκμήρια παρέχονται για προσωπική μελέτη στο χώρο της Βιβλιοθήκης, με ολιγόωρο ή με ολιγοήμερο δανεισμό. Δίδεται δυνατότητα αναπαραγωγής περιορισμένου αριθμού φωτοαντιγράφων κάθε έργου, για λόγους επιστημονικής έρευνας, σύμφωνα πάντα με την ισχύουσα νομοθεσία για την πνευματική ιδιοκτησία. Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τον δανεισμό και τη μελέτη στους χώρους της Βιβλιοθήκης μπορείτε να βρείτε και στην επίσημη ιστοσελίδα της https://law.lib.uoa.gr/
Μουσείο Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας
Στο κτήριο του Παλαιού Χημείου στεγάζεται και το Μουσείο Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας, το οποίο βρίσκεται ακόμα υπό διαμόρφωση και που σύντομα αναμένεται να ανοίξει τις πόρτες του στο κοινό, για να παρουσιάσει πολύτιμες συλλογές από περισσότερα από 10.000 επιστηµονικά όργανα, τα οποία χρονολογούνται από τις αρχές του 1800 μέχρι μέσα περίπου του 1930, καθώς και 20.000 βιβλία, αλλά και τα πρώτα έπιπλα που υπήρχαν στο κτήριο που το στεγάζει.
Τα περισσότερα όργανα και τα βιβλία είναι σπάνια ή και μοναδικά, προέρχονται δε και από το Πανεπιστήμιο Σμύρνης, τα Τμήματα Φυσικών Επιστημών του ΕΚΠΑ, καθώς και το αρχείο του Πανεπιστημίου Σμύρνης που διέσωσε ο Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή.
Το NB daily τρύπωσε στις αίθουσες του μουσείου με ξεναγό τον Χρυσολέοντα Συμεωνίδη, υπεύθυνο του μουσείου. Όπως μας εξηγεί, οι εργασίες για το μουσείο ξεκίνησαν πριν από περίπου 33 χρόνια. Στο κτήριο υπήρχαν ούτως ή άλλως πάρα πολλά όργανα τα οποία συγκέντρωσαν και σιγά σιγά προσπαθούν να τα καταγράψουν και να τα βάλουν στις προθήκες, ώστε ο χώρος να είναι επισκέψιμος για τους φοιτητές. Στο μουσείο μπορεί κανείς να συναντήσει συσκευές του Εθνικού Γραφείου Μέτρων και Σταθμών, πρότυπα μεγέθη, την πρώτη γεννήτρια ακτίνων Roentgen από το 1897, τους μυστικούς πομπούς που χρησιμοποιήθηκαν κατά την διάρκεια της γερμανικής κατοχής, μία μηχανή Ramsden και χιλιάδες άλλα όργανα φυσικής, χημείας και εφαρμογών, αλλά και το ηλιακό κάτοπτρο στο οποίο γίνεται η αφή της Ολυμπιακής Φλόγας. Οι συλλογές του Μουσείου έχουν συνεισφέρει στην εκπαίδευση: έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 50 διπλωματικές εργασίες και πολύ περισσότερες από 400 προπτυχιακές.
Το Μουσείο Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας στο Παλαιό Χημείο συνιστά πολύ γνωστό ορόσημο των Αθηνών, αρμονικά συνδεδεμένο με την επιστημονική και Εθνική Ιστορία και θα συνεχίσει να είναι κόσμημα για το Πανεπιστήμιο, πόλος έλξης για την πόλη των Αθηνών καθώς επίσης εθνικό επίτευγμα για την Ελλάδα.