«Πέλοπας, όχι Πελοπίδας». Ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Δικαιοσύνης Πέλοπας Λάσκος έλκει την καταγωγή του από τη Μάνη, και ξεκαθαρίζει με το «καλημέρα» και χροιά «μανιάτικη» ότι έχει βαφτιστεί με το όνομα του βασιλιά της Πελοποννήσου. Η επαναστατική σημαία της Μάνης, «Νίκη ή Θάνατος», από τα πλέον γνωστά σύμβολα του 1821, στέκει εμβληματική στο γραφείο του, δίπλα στη γαλανόλευκη.
«Ελέω παππού Πέλοπα, μου δόθηκε το όνομα. Η Μάνη εκχριστιανίστηκε τον 17ο – 18ο αιώνα, και ως εκ τούτου οι κάτοικοί της προτιμούσαν να δίνουν αρχαιοελληνικά ονόματα στα παιδιά τους. Ο παππούς επέμενε, δε, ότι οι χαλεποί οικονομικά καιροί απαιτούσαν ονόματα που δε γιόρταζαν…».
Ο κ. Λάσκος δεν είναι πολιτικός – και λέει ότι δε θέλει και να γίνει. Αυτοπροσδιορίζεται ως τεχνοκράτης. Η μοναδική ιδιότητα που τον συνδέει με το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας είναι αυτή του μέλους της, από τα μαθητικά του χρόνια.
Το NB Daily τον συνάντησε και τον συστήνει στο ευρύτερο νομικό κοινό. Δικηγόρος, με επαγγελματική εμπειρία στο Λονδίνο, ο νέος Γενικός Γραμματέας έχει μεταξύ άλλων θητεύσει ως νομικός σύμβουλος σε μεγάλες εταιρείες με μέτοχο το Δημόσιο.
Πιστεύει σε όλες τις μορφές εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών, και αν κάποια στιγμή θεσμοθετηθεί σοβαρά η διαμεσολάβηση και στα διοικητικά δικαστήρια, εκτιμά ότι θα φέρει επανάσταση στη Δικαιοσύνη. Επιθυμία του είναι να δει νέα σύγχρονα κτίρια δικαστηρίων σε επαρχιακές πόλεις. «Το ΤΑΧΔΙΚ διαθέτει 400 εκατ. ευρώ για κτίρια», όπως τονίζει. «Οι δικηγόροι τα έχουν ουσιαστικά πληρώσει τα κτίρια αυτά. Κανονικά, κάποια στιγμή πρέπει αυτή η ιστορία να λειτουργήσει ανταποδοτικά».
Πιστεύει σε όλες τις μορφές εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών, και αν κάποια στιγμή θεσμοθετηθεί σοβαρά η διαμεσολάβηση και στα διοικητικά δικαστήρια, εκτιμά ότι θα φέρει επανάσταση στη Δικαιοσύνη
Έχετε αναλάβει καθήκοντα Γενικού Γραμματέα σε μια περίοδο μεταβατική για την Ελληνική Δικαιοσύνη, με σειρά αλλαγών και ανακατατάξεων. Πώς βλέπετε τον ρόλο σας ή, ακριβέστερα, ποιο είναι το δικό σας, προσωπικό στοίχημα στη συγκυρία αυτή;
Από πλευράς συγκυρίας, σε μία περίοδο μεγάλων μεταρρυθμίσεων, τόσο στη Δικαιοσύνη, όσο και στις υποδομές της, φυσικές και ψηφιακές, δεν θα μπορούσα να είμαι πιο τυχερός από το να αναλάβω καθήκοντα στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, στο πλάι του Γιώργου Φλωρίδη, ενός οραματιστή, και του Γιάννη Μπούγα, ενός εκ των πλέον σοβαρών νομικών επιστημόνων. Θέλω με αυτή την ευκαιρία να ευχαριστήσω θερμά τον Πρωθυπουργό που μου εμπιστεύτηκε αυτή την ιδιαίτερα τιμητική θέση, και υπόσχομαι ότι θα φανώ αντάξιος των προσδοκιών του.
Δεν πιστεύω στα στοιχήματα, πιστεύω στα αποτελέσματα. Είμαι άνθρωπος που σε όλη μου τη ζωή αναλαμβάνω αποστολές και τις φέρνω σε πέρας. Είμαι άνθρωπος της πράξης και της δράσης, και αποφεύγω την αυτοπροβολή, γι’ αυτό όπως θα έχετε παρατηρήσει δεν έχω ενεργούς λογαριασμούς στα social media.
Πρώτο μέλημά μου είναι η βελτίωση της καθημερινότητας τόσο των συναδέλφων μου όσο και των πολιτών που προσφεύγουν στη Δικαιοσύνη. Παράλληλα με τις σοβαρές μεταρρυθμίσεις που γίνονται στο δίκαιο, πρέπει να εξασφαλίσουμε να εργάζονται σε συνθήκες σύγχρονου νομικού πολιτισμού, όπως συνάδει σε επιστήμονες και συλλειτουργούς της Δικαιοσύνης. Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τους δικαστικούς λειτουργούς και υπαλλήλους. Οφείλω κυρίως όμως να εξασφαλίσω στον κάθε Έλληνα πολίτη και φορολογούμενο μία εύκολη πρόσβαση στη Δικαιοσύνη, με τη χρήση όλων των σύγχρονων μέσων.
Γι αυτό, στόχος μου είναι να παραδώσω τη Γενική Γραμματεία έχοντας αναβαθμίσει κτιριακά όλα τα δικαστικά μέγαρα της χώρας, και έχοντας παράλληλα ολοκληρώσει την πλήρη ψηφιοποίηση σε όλους τους τομείς της Δικαιοσύνης. Η εικόνα των παλιών κτιρίων με τα σοβαρά τεχνικά και λειτουργικά προβλήματα σύντομα θα αλλάξει, και τη θέση της θα πάρει η εικόνα κτιρίων σύγχρονων, με άριστη ενεργειακή απόδοση και με πολλαπλά λειτουργικά οφέλη για εργαζόμενους, δικαστές, δικηγόρους, και ιδίως για τους πολίτες.
Βασική προτεραιότητά μου είναι το Δικαστικό Μέγαρο Πειραιά, για την κατασκευή του οποίου αξιοποιείται ένα μεγάλο κονδύλιο του Ταμείου Ανάκαμψης, ύψους ογδόντα εκατομμυρίων εννιακοσίων χιλιάδων ευρώ. Θα είμαι ιδιαίτερα περήφανος όταν, με τη βοήθεια του Θεού, θα περατωθεί, θα παραδοθεί και θα λειτουργήσει.
Έχετε διατελέσει νομικός σύμβουλος εταιρειών, γνωρίζετε τη φιλοσοφία της επιχειρηματικής αγοράς. Τι κομίζετε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης με τη συγκεκριμένη εμπειρία;
Πράγματι, έχω μία εμπειρία δεκαετιών στην οργάνωση και τη διοίκηση πολλών και διαφόρων νομικών προσώπων και στο χειρισμό σοβαρών υποθέσεων, σε εθνικές και διεθνείς συναλλαγές, και πιστεύω ότι μπορώ να φέρω στη Γενική Γραμματεία μία άλλη νοοτροπία και μία άλλη αντίληψη διοίκησης από τον ιδιωτικό τομέα. Πιστεύω σε ένα σύγχρονο τρόπο διοίκησης, με ταχύτητα, ευελιξία, εξωστρέφεια και αποτελεσματικότητα, όπως απαιτεί η κοινωνία και ο πολίτης, που θα είναι προσανατολισμένος τόσο στην ενίσχυση του συνολικού κυβερνητικού έργου, όσο και στην ταχύτατη ανάπτυξη νέων θεσμών, αλλά και τη βελτίωση των υπαρχόντων δομών του Υπουργείου.
Συμμετέχετε ex officio στη διοίκηση του ΤΑΧΔΙΚ, που έχει ρόλο μείζονος σημασίας στη νέα δικαστηριακή πραγματικότητα. Ποιες είναι οι απόλυτες προτεραιότητες σας στο τρέχον στάδιο;
Το ΤΑΧΔΙΚ, όταν ιδρύθηκε, ήταν ένα σημαντικό χρηματοδοτικό εργαλείο για την ανάπτυξη των κτιριακών υποδομών, που όμως έχει κλείσει έναν κύκλο. Έχει, μάλιστα, ταλαιπωρηθεί αρκετά από την ανάθεση της διαχείρισης της νομικής βοήθειας, που πρέπει πια να μπει σε μια τάξη. Το ΤΑΧΔΙΚ είναι μέσα στις προτεραιότητές μου, ώστε να περάσει στην επόμενη μέρα, με νέα αντίληψη και λειτουργία.
Στόχος μου είναι ο πλήρης μετασχηματισμός του σε ένα σύγχρονο χρηματοδοτικό εργαλείο, που θα διασφαλίζει στη Δικαιοσύνη, ως πυλώνα του πολιτεύματος, και στον Έλληνα πολίτη φορολογούμενο κατάλληλα δικαστικά μέγαρα, έχοντας αξιοποιήσει στο έπακρο τα χρήματα που συνεισέφεραν οι δικηγόροι όλη τους τη ζωή και συνεισφέρουν ακόμα. Όσον αφορά τους δικηγόρους, θέλω να επισημάνω ότι γίνεται υπερπροσπάθεια από μία υποστελεχωμένη υπηρεσία όπως είναι το ΤΑΧΔΙΚ, για να καταβληθούν μέχρι τελευταίου ευρώ τα χρήματα που οφείλονται για τη νομική βοήθεια. Αυτό απαιτεί ομαδική εργασία, συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους, επιμονή, υπομονή αλλά και δράση.
Να προσθέσω και κάτι τελευταίο: Η νομική βοήθεια είναι ιερό πράγμα. Θέλει χέρια, αλλά δεν υπάρχει ανθρώπινο δυναμικό, και γι αυτό πρόκειται για εκκρεμότητα που αιωρείται από το 2012.
Θα τολμούσε να καινοτομήσει το Υπουργείο Δικαιοσύνης, στον τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης; Για παράδειγμα, εταιρεία πολυεθνική έχει ήδη δημιουργήσει βοηθό ΤΝ (OLGA) για τα γερμανικά δικαστήρια, ο οποίος χρησιμοποιείται για κατηγοριοποίηση υποθέσεων και εξαγωγή μεταδεδομένων – ο χρόνος επεξεργασίας των υποθέσεων έχει μειωθεί σε ποσοστό πάνω από 50%.
Πρόσφατα στην Ελλάδα συστάθηκε και λειτουργεί Εθνική Επιτροπή Τεχνητής Νοημοσύνης, με τη συμμετοχή διακεκριμένων Ελλήνων επιστημόνων, και με κύριο αντικείμενο την προετοιμασία της χώρας μας για τις εξελίξεις που θα φέρουν οι εφαρμογές αυτής της νέας τεχνολογίας. Επομένως, η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι στις προτεραιότητες του κυβερνητικού έργου, και συνεπώς και του Υπουργείου.
Ήδη, είμαστε σε επαφή με τα περισσότερα δικαστήρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και αρχικά με την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, προκειμένου οι δικαστές όλων των βαθμίδων να έλθουν σε ουσιαστική παραγωγική επαφή μεταξύ τους και να ανταλλάξουν γνώσεις, εμπειρίες και πρακτικές για την αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης στην απονομή της Δικαιοσύνης.
Από την άλλη, ήλθε η ώρα να εξετάσουμε την Τεχνητή Νοημοσύνη σε όλα τα νομικά επαγγέλματα, χωρίς τις προκαταλήψεις και τις αγκυλώσεις του παρελθόντος, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι υπάρχουν κίνδυνοι. Τίθενται και σοβαρά ηθικά και φιλοσοφικά ζητήματα. Πάντως, είμαι από αυτούς που πιστεύουν ότι τα νομικά επαγγέλματα, αλλά και η απονομή της Δικαιοσύνης, πρέπει να καλύπτουν τις κοινωνικές αλλαγές και να μην υπολείπονται της προόδου που συντελείται στην επιστήμη και στην τεχνολογία.
Αρκεί να θυμηθούμε την ταχύτητα με την οποία εισέβαλε το ψηφιακό περιβάλλον στην ζωή μας, όταν αναγκασθήκαμε να αντιμετωπίσουμε την πανδημία του Covid. Μιλάμε για μόλις τέσσερα χρόνια πριν. Ήταν μία πρωτόγνωρη κατάσταση, που μας ανάγκασε ωστόσο να δοκιμάσουμε πράγματα, στα οποία ως τότε ήμασταν διστακτικοί έως και αρνητικοί. Η αξιοποίηση της τεχνολογίας σε όλες τις συναλλαγές μας δυσκόλεψε στην αρχική φάση, όμως η πορεία απέδειξε ότι εν τέλει μας διευκόλυνε, αφού οι νέες πρακτικές διατηρήθηκαν έως και σήμερα, και ακόμα εξελίσσονται.
Η εξέλιξη δεν σταματά ποτέ. Υπάρχει πάντα περιθώριο αξιοποίησης της τεχνολογίας, όχι όμως ως αυτοσκοπός, αλλά μόνο στην υπηρεσία του ανθρώπου.
Δικηγόρος υπήρξε ο πατέρας σας, τα δικά του χνάρια ακολουθήσατε. Έχουν ακολουθήσει τα δικά σας χνάρια τα παιδιά σας; Και κάτι επιπλέον, μιας και μιλάμε για νέους: Ποια θεωρείτε ότι είναι η πιο σημαντική πρόκληση για κάποιον που εισέρχεται τώρα στο επάγγελμα;
Εάν κάποιος μου έλλειψε κατά την ανάληψη των καθηκόντων μου, αυτός ήταν ο πατέρας μου. Ήταν ένας απολύτως πετυχημένος δικηγόρος της εποχής του, όμως ήταν αυτό που λέμε δικηγόρος παλιάς σχολής. Ο αείμνηστος πατέρας μου συνήθιζε να λέει ότι το βασικό προσόν του δικηγόρου είναι να έχει «δύο γερά πόδια» και πως «λίγα νομικά δεν βλάπτουν». Αυτά ίσχυαν τότε. Στη δικηγορία εκείνης της εποχής. Από τότε πέρασε πολύς χρόνος και ευτυχώς άλλαξαν πολλά.
Είναι αστείο, αλλά ο δικηγόρος που έγινα, όπως έγινα, οφείλεται όντως στον πατέρα μου, ο οποίος το καλοκαίρι του 1988 που πήρα το πτυχίο μου, χωρίς να το περιμένω, μου ανακοίνωσε ότι τον Σεπτέμβριο με περιμένει στο γραφείο του για να με κάνει «δικηγόρο».
Ενόψει αυτής της προοπτικής, διέκοψα πρόωρα την αναβολή μου και κατετάγην στο στρατό. Εν συνεχεία έφυγα για μεταπτυχιακές σπουδές στο Διεθνές Εμπορικό Δίκαιο στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (UCL) και έμεινα 4 χρόνια στο Λονδίνο για να εργαστώ σε μεγάλη δικηγορική εταιρεία, σε ένα κτίριο με 300 δικηγόρους. Δέος… Ωρίμασα όμως μέσα από αυτή τη διαδικασία.
Και όταν γυρίσατε στην Ελλάδα;
Μετά ήρθα στον Πειραιά και εργάστηκα σε ένα από τα πιο γνωστά δικηγορικά γραφεία της εποχής, αφού τότε δεν υπήρχαν δικηγορικές εταιρίες. Υπήρξα ανέκαθεν θαυμαστής του «δικηγόρου» του «Παπινιανού». Όπως καταλαβαίνετε, συνεργάστηκα κάποια στιγμή με τον πατέρα μου, αφού είχα προηγουμένως κάνει τις δικές μου επιλογές, και αφού είχα δημιουργήσει τη δική μου πελατεία, κυρίως σε πολυεθνικές και πολυμετοχικές εταιρίες. Δεν συνέχισα όμως τη δικηγορία του πατέρα μου.
Επειδή αναφερθήκατε στον πατέρα μου, δεν θέλω να παραλείψω να πω ότι και στη μητέρα μου οφείλω άλλα χαρακτηριστικά του χαρακτήρα μου και της προσωπικότητάς μου, όπως την ιδιαίτερη σχέση που έχτισα από παιδί με την Εκκλησία. Η μητέρα μου ήταν δασκάλα σε αναμορφωτήριο ανηλίκων, κάτι που με έφερε από πολύ μικρό παιδί σε επαφή με την ωμή κοινωνική πραγματικότητα, και με έχει επηρεάσει βαθιά μέχρι σήμερα σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μου.
Τα δίδυμα παιδιά μου δεν ακολούθησαν τη δικηγορία. Ο γιος μου σπουδάζει μηχανολόγος μηχανικός και μηχανικός υπολογιστών στο Πολυτεχνείο της Κρήτης και η κόρη μου ολοκληρώνει τις σπουδές Φιλολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο στη Θεσσαλονίκη. Στα παιδιά μου έδειξα από μικρά την πραγματική επαγγελματική μου απασχόληση, και τα έφερα σε επαφή με όλες τις κατευθύνσεις της δικηγορίας (όπως ποινική, διοικητική), αλλά και με το σύνολο των νομικών επαγγελμάτων. Όμως, δεν τους πρότεινα ποτέ να γίνουν δικηγόροι και κυρίως δεν τους είπα ποτέ ότι θα συνεχίσουν τη δική μου πελατεία. Η πελατεία δεν κληρονομείται και δεν μεταβιβάζεται.
Πιστεύω ότι το μέλλον της δικηγορίας βρίσκεται στις σοβαρές νομικές σπουδές, στην εξειδίκευση, στη συλλογική δικηγορία και στην επαφή με τη σύγχρονη πραγματικότητα. Ο τύπος του δικηγόρου που είναι μόνος του σε ένα μικρό γραφείο και κάνει «λίγο απ’ όλα», είναι ένα μοντέλο άσκησης του δικηγορικού λειτουργήματος που σιγά σιγά εγκαταλείπεται. Θα πρέπει να ενθαρρυνθούν οι νέοι δικηγόροι από την αρχή της ασκήσεως του επαγγέλματός τους να συμμετέχουν σε συλλογικά σχήματα, προσφέροντας υπηρεσίες εξειδικευμένες, απευθυνόμενοι ταυτόχρονα σε ευρύ πελατολόγιο, ακόμη και παγκόσμιο.
Είχαμε μάθει να θεωρούμε ως αρχέτυπο δικηγόρου τον δικαστηριακό δικηγόρο, και μάλιστα αυτόν που ασχολείται με ποινικές υποθέσεις. Δεν είναι, όμως, μόνο αυτό η δικηγορία. Πρέπει να αντιμετωπίζουμε τη δικηγορία με μία νοοτροπία και αντίληψη που να συμβαδίζει με την πρόοδο και τις ανάγκες της κοινωνίας και της επιστήμης.
Για παράδειγμα, ο υπεύθυνος προσωπικών δεδομένων, ο νομικός σύμβουλος, το στέλεχος της νομικής υπηρεσίας μιας μικρής ή μεγάλης επιχείρησης, ο υπεύθυνος κανονιστικής συμμόρφωσης, ο δικηγόρος νομικών υπηρεσιών, ακόμα και ο προϊστάμενος νομικών υπηρεσιών μιας επιχείρησης που συνεργάζεται με δεκάδες δικηγόρους, δεν νοιώθει στην καθημερινότητά του ότι είναι «δικαστηριακός», ακόμη και αν εμπλέκεται σε αντιδικίες με την επαγγελματική του ιδιότητα, ή ακόμη κι αν έχει δικαστηριακή ύλη. Αυτό δεν τον καθιστά «μη δικηγόρο», αλλά τον καθιστά δικηγόρο άλλης πρακτικής και άλλης καθημερινότητας.
Επομένως, το ιδανικό για εμένα θα είναι να λειτουργήσω συμπεριληπτικά για όλους τους δικηγόρους, ανεξαρτήτως του τρόπου που ο καθένας έχει επιλέξει να ασκεί το επάγγελμά του. Και να φέρω στο επάγγελμα και άλλες προοπτικές, πιο σύγχρονες και πιο αποδοτικές.
Πιστεύω, εξάλλου, ότι η αύξηση της δικηγορικής ύλης, και εν τέλει η δικηγορική επιτυχία έρχεται και μέσα από τη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς. Δηλαδή μέσα από τις εμπορικές συναλλαγές και την ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και υπηρεσιών, προφανώς με όρους και κανόνες.