Η τέχνη, και η μουσική ειδικότερα, είναι γεμάτη επιρροές. Αλλά πού τελειώνει η έμπνευση και πού αρχίζει η αντιγραφή; Κάποιοι καλλιτέχνες εμπνέονται από τους παλιότερους, άλλοι ασυνείδητα αναπαράγουν γνώριμα μοτίβα, ενώ μερικοί καταλήγουν στις δικαστικές αίθουσες. Από λογοκλοπή και μελωδική/ενορχηστρωτική ομοιότητα μέχρι μη εξουσιοδοτημένη χρήση ηχητικών δειγμάτων, η μουσική βιομηχανία έχει γνωρίσει αμέτρητες συγκρούσεις για πνευματικά δικαιώματα, όπου τα λεπτά όρια μεταξύ δημιουργικότητας και αντιγραφής δοκιμάζονται. Ας ρίξουμε μια ματιά σε μερικές από τις πιο θρυλικές δικαστικές διαμάχες για παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων.
The Rolling Stones vs. The Verve
Το εμβληματικό Bitter Sweet Symphony των The Verve μπήκε αμέσως στη λίστα των «rock classics» όταν κυκλοφόρησε στα ‘90s, όμως η επιτυχία του σημαδεύτηκε από μια από τις θλιβερότερες δικαστικές διαμάχες. Το κομμάτι χρησιμοποιούσε sample από μια ορχηστρική εκδοχή του The Last Time των Rolling Stones, ηχογραφημένη από την Andrew Oldham Orchestra. Αν και οι The Verve είχαν εξασφαλίσει δικαιώματα για το δείγμα, ο πρώην μάνατζερ των Stones, Allen Klein, υποστήριξε ότι είχαν χρησιμοποιήσει μεγαλύτερο μέρος απ’ ό,τι τους αναλογούσε.
Η μπάντα βρέθηκε αντιμέτωπη με αγωγή 1,7 εκατομμυρίων δολαρίων και υποχρεώθηκε να παραχωρήσει τα δικαιώματα και τα έσοδα στους Mick Jagger και Keith Richards. Έτσι, όταν το Bitter Sweet Symphony προτάθηκε για Grammy Καλύτερου Rock Τραγουδιού το 1999, υποψήφιοι ήταν και οι… Jagger και Richards, παρόλο που δεν είχαν συνθέσει το ορχηστρικό μέρος που χρησιμοποιήθηκε ως δείγμα! Για πάνω από 20 χρόνια, οι The Verve δεν έλαβαν ούτε ευρώ από το πιο εμβληματικό τους τραγούδι, τουλάχιστον μέχρι το 2019, όταν οι Jagger και Richards τούς επέστρεψαν τα δικαιώματα, παραδεχόμενοι την αδικία της αρχικής απόφασης.
Να σημειωθεί ότι ο Klein απότελεσε μία από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες στη μουσική βιομηχανία, γνωστός για τις επιθετικές νομικές τακτικές του, βάζοντας τα εμπορικά συμφέροντα πάνω από τους καλλιτέχνες. Χαρακτηριστικά, όταν απολύθηκε από μάνατζερ των Beatles, στην συνέχεια, αγόρασε κρυφά την εταιρεία που μήνυσε τον George Harrison για λογοκλοπή ενός κομματιού από τη σόλο καριέρα του, πετυχαίνοντας να κερδίσει χρήματα από τη δικαστική αποζημίωση.
Radiohead vs. Lana Del Rey
Το Get Free της Lana Del Rey ακούστηκε λίγο γνώριμο στα αυτιά των Radiohead, οι οποίοι θεώρησαν ότι είχε πολλές ομοιότητες με τη μεγαλύτερη τους επιτυχία Creep. Αν και η τραγουδίστρια αρνήθηκε ότι το είχε αντιγράψει, αναγνώρισε πως το κομμάτι παρουσίαζε ομοιότητες. Οι Radiohead διέψευσαν ότι κατέθεσαν αγωγή, αλλά επιβεβαίωσαν ότι έγιναν διαπραγματεύσεις για τα ποσοστά επί των δικαιωμάτων κυκλοφορίας. Το θέμα τελικά διευθετήθηκε εξωδικαστικά, χωρίς να γίνουν γνωστές οι λεπτομέρειες.
Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι το ίδιο το Creep είχε βρεθεί στο επίκεντρο αγωγής λογοκλοπής τη δεκαετία του 1990. Οι τραγουδοποιοί των Hollies, Albert Hammond και Mike Hazlewood, μήνυσαν τους Radiohead για αντιγραφή του τραγουδιού τους The Air That I Breathe. Η υπόθεση κατέληξε σε εξωδικαστικό συμβιβασμό, και οι Hammond και Hazlewood προστέθηκαν ως συν-συνθέτες του Creep.
Marvin Gaye vs. Robin Thicke & Pharrell Williams
Η υπόθεση του Blurred Lines επαναπροσδιόρισε την ερμηνεία των πνευματικών δικαιωμάτων στη μουσική, αφού έθεσε το ερώτημα: «Μπορεί κανείς να κατοχυρώσει ένα μουσικό ύφος;» Το 2013, το τραγούδι σημείωσε τεράστια επιτυχία, αποφέροντας πάνω από 16 εκατομμύρια δολάρια. Ωστόσο, η ομοιότητά του με το Got to Give It Up του Marvin Gaye στάθηκε αφορμή για μια πολύκροτη δικαστική διαμάχη. Η οικογένεια του Gaye υποστήριξε ότι το Blurred Lines αντέγραφε τη «χαρακτηριστική αίσθηση» του τραγουδιού, ενώ οι Robin Thicke και Pharrell Williams επέμεναν ότι ήταν απλώς εμπνευσμένο από αυτό.
Το 2015, το δικαστήριο δικαίωσε την οικογένεια Gaye, επιδικάζοντας 7,4 εκατομμύρια δολάρια – το μεγαλύτερο ποσό που είχε δοθεί ποτέ σε υπόθεση πνευματικών δικαιωμάτων μέχρι τότε! Η ετυμηγορία της απόφασης προκάλεσε έντονη συζήτηση στον μουσικό κόσμο αλλά και στους νομικούς, με τους επικριτές να μιλούν για έναν επικίνδυνο περιορισμό της καλλιτεχνικής ελευθερίας, ενώ άλλοι τη χαρακτήρισαν νίκη για την προστασία της μουσικής κληρονομιάς και της πνευματικής ιδιοκτησίας, εν γένει.
Queen & David Bowie vs. Vanilla Ice
Σειρά έχει ένα από τα πιο εμβληματικά μπάσα όλων των εποχών, αυτό του τραγουδιού Under Pressure. Την ίδια άποψη πρέπει να είχε και ο Vanilla Ice, καθώς η τεράστια hip-hop επιτυχία του, Ice Ice Baby, ομοίαζε ιδιαίτερα με το κομμάτι των Queen και David Bowie. Στην αρχή, ο ράπερ αρνήθηκε τις ομοιότητες, ισχυριζόμενος ότι το δικό του είχε «ένα έξτρα μπιτ». Οι ροκ θρύλοι δεν μήνυσαν επίσημα τον Vanilla Ice, αλλά η απειλή της «δικαστικής οδού» οδήγησε σε ιδιωτικό διακανονισμό, με τους Queen και Bowie να προστίθενται στα credits και να λαμβάνουν μία γενναία αποζημίωση εκατομμυρίων.
Led Zeppelin vs. Spirit
Οι Led Zeppelin βρέθηκαν στο επίκεντρο μιας από τις πιο πολυσυζητημένες υποθέσεις πνευματικών δικαιωμάτων, όταν το «επικό» κομμάτι τους Stairway to Heaven κατηγορήθηκε για αντιγραφή του Taurus των Spirit. Η αγωγή ανέφερε ότι οι Jimmy Page και Robert Plant είχαν ακούσει και εμπνευστεί από το Taurus, προτού γράψουν το Stairway, καθώς οι Zeppelin είχαν εμφανιστεί στο ίδιο lineup με τους Spirit στα ‘60s. Η υπόθεση διήρκεσε δεκαετίες και τελικά, το 2020, το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η ομοιότητα δεν ήταν αρκετή για να θεωρηθεί λογοκλοπή.
Όχι 1, ούτε 2 αλλά 3 δικαστικές διαμάχες για τον Ed Sheeran
Για το τέλος, αφήσαμε τον άνθρωπο-πόλο έλξης αγωγών πνευματικών δικαιωμάτων. Ο Βρετανός τραγουδιστής Ed Sheeran φαίνεται πως έχει δαπανήσει σημαντικό μέρος των εσόδων του από τις τεράστιες επιτυχίες του σε δικηγόρους, καθώς έχει βρεθεί στο επίκεντρο τέτοιων δικαστικών διαμαχών ουκ ολίγες φορές.
Το 2016, μηνύθηκε για το Photograph, όταν δύο συνθέτες ισχυρίστηκαν ότι ήταν σχεδόν πανομοιότυπο με το Amazing του Matt Cardle. Η υπόθεση έκλεισε με εξωδικαστικό συμβιβασμό, με τους ενάγοντες να προστίθενται στα credits ως συν-δημιουργοί. Ένα χρόνο αργότερα, το Shape of You βρέθηκε στο στόχαστρο του τραγουδοποιού Sam Chokri, αλλά το δικαστήριο δικαίωσε τον Sheeran. Η μεγαλύτερη δοκιμασία για τον τραγουδιστή ήρθε το 2023, όταν οι κληρονόμοι του Marvin Gaye τον μήνυσαν, υποστηρίζοντας ότι το Thinking Out Loud αντέγραφε το Let’s Get It On. Ο Sheeran κέρδισε τη δίκη, αλλά προειδοποίησε ότι οι συνεχείς μηνύσεις κάνουν τη σύνθεση μουσικής να μοιάζει με «περπάτημα σε νομικό ναρκοπέδιο»