Έντονο προβληματισμό, συζητήσεις, σχόλια, κριτική καθώς και πλήθος επαφών με το βλέμμα στην «επόμενη μέρα», έχουν προκαλέσει στους κόλπους του νομικού – δικαστικού κόσμου οι δυο πιο σημαντικές πρωτοβουλίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης για εκ βάθρων αλλαγές: η μία για τους Ποινικούς Κώδικες – ήδη νομοθέτημα, η δεύτερη, που αφορά στον νέο Δικαστικό Χάρτη της χώρας, και βρίσκεται υπό δημόσια διαβούλευση ως την Πέμπτη 18 Απριλίου – με σχόλια που έχουν φθάσει ήδη τα 3.500.
Το σχέδιο της ενοποίησης του Α’ βαθμού
Το σχέδιο συναντά αντιρρήσεις, μετρά όμως στο πλευρό του και εντυπωσιακά πολλούς συμμάχους που εκτιμούν ως αδιαμφισβήτητη την αναγκαιότητα ενοποίησης του Α’ βαθμού. Το κυριότερο πρόβλημα που εντοπίζεται στην παρούσα φάση είναι ότι το νομοσχέδιο για τον νέο Δικαστικό Χάρτη έχει «ουρές», έχει με άλλα λόγια ανοιχτά θέματα, που αν δεν διευθετηθούν δεν μπορεί να λειτουργήσει εύρυθμα το όλο σύστημα. Πχ. ζητήματα σχετικά με τα οργανογράμματα των «διαφορετικών» Πρωτοδικείων – έδρα, παράλληλη έδρα, περιφερειακή έδρα.
Αρκετοί υποστηρίζουν, δε, ότι για να υποστηριχθεί η ενοποίηση, πρέπει να γίνουν ριζικές τροποποιήσεις – παρεμβάσεις, πχ. στον Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων, στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, κάποιοι επιμένουν ακόμη και στον Κώδικα Δικαστικών Υπαλλήλων. Οι ίδιες πηγές τονίζουν ότι ίσως θα ήταν σοφότερο (θα ήταν άραγε και εφικτό;) να γίνει παράλληλη προεργασία όλων των επίδοξων νομοθετημάτων, ώστε να παρουσιαστεί μια μασίφ εκδοχή της ενοποίησης, με ώριμα σχέδια νόμου, κατά τρόπον ώστε να απαντηθούν πολλές εύλογες απορίες. Πρόκειται για θιασώτες του εγχειρήματος, οι οποίοι αντιλαμβάνονται την ανάγκη του προσεκτικού βηματισμού, με πολιτικούς όρους (και διαρροές ώστε να απορροφώνται σταδιακά οι κραδασμοί), εκτιμούν ωστόσο ότι ίσως το νομοσχέδιο αδικείται με την εικόνα που παρουσιάζει σήμερα – και η οποία σε κάθε περίπτωση χρήζει περαιτέρω επεξεργασίας, λείανσης, βελτίωσης.
Όταν αποσαφηνιστεί όλο το εύρος των νομοθετικών παρεμβάσεων, θα είναι σαφώς πιο εύκολο να εκτιμηθεί αν θα «πάει πίσω» το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής ή όχι.
Προφανώς διόλου τυχαία, κατά τη συνέντευξη Τύπου για την παρουσίαση του νέου Χάρτη, τόσο ο Υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης όσο και ο Υφυπουργός Ιωάννης Μπούγας κατέστησαν σαφές ότι η νέα δομή του δικαστικού συστήματος θεωρείται όχι μόνο ως βασικός άξονας, αλλά και ως βάση του μεταρρυθμιστικού εγχειρήματος, επί της οποίας θα υπάρξουν και άλλα νομοθετήματα. Κοινώς, το οικοδόμημα δεν είναι έτοιμο…
Κύκλοι του Υπουργείου Δικαιοσύνης παραπέμπουν σταθερά μάλιστα στη Γαλλία, εκεί όπου ανάλογη μεταρρύθμιση πήρε 15 χρόνια για να εδραιωθεί, θυμίζοντας με νόημα ότι «η αρχή είναι το ήμισυ του παντός».
Σε κάθε περίπτωση, το προσεχές διάστημα, μετά την ψήφιση του σχεδίου νόμου, θα είναι κρίσιμο ως προς την προετοιμασία των δικαστηρίων και την τήρηση του χρονοδιαγράμματος που έχει τεθεί. Όταν αποσαφηνιστεί όλο το εύρος των νομοθετικών παρεμβάσεων, θα είναι σαφώς πιο εύκολο να εκτιμηθεί αν θα «πάει πίσω» το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής ή όχι.
Κριτική «στα σημεία»
Οι πλέον δυναμικές φωνές επιμένουν ότι πολλά από τα περιφερειακά Πρωτοδικεία «δεν έχουν λόγο ύπαρξης, καμία λογική δεν δικαιολογεί την ύπαρξή τους». Τα απαξιώνουν ως κατάλοιπα ρουσφετιών από πολιτευτές του παρελθόντος. Στον αντίποδα έλκονται από το μοντέλο του ενός και μόνον κεντρικού Πρωτοδικείου, χωρίς εξακτίνωση με περιφερειακές και παράλληλες έδρες, η οποία και – όπως θεωρούν – αποδυναμώνει την όλη ιστορία. «Ας μη ξεχνούμε», λένε χαρακτηριστικά στο NB Daily, «ότι οι κεντρικές και παράλληλες έδρες των πρωτοδικείων διατηρούν πλήρη καθ’ ύλη αρμοδιότητα. «Πολύ κακό για το τίποτα», κατά τον Σαίξπηρ, δηλαδή… Το μόνο θετικό είναι το rotation, η κυκλική εναλλαγή των δικαστών. Το γεγονός δηλαδή ότι δε θα υπάρχουν δικαστές δυο ταχυτήτων, αλλά δικαστές στους οποίους θα κατανέμεται τίμια η δικαστική ύλη. Όλοι θα εισφέρουν».
Πλείστες όσες απόψεις επί του σχεδίου νόμου διατυπώθηκαν άλλωστε και στην Ολομέλεια του Ειρηνοδικείου της Αθήνας, την Παρασκευή 12 Απριλίου, οι οποίες και θα κατατεθούν οργανωμένα στη δημόσια διαβούλευση.
Θολό κρίνεται το τοπίο σε ό,τι αφορά τη μισθολογική εξέλιξη των νυν Ειρηνοδικών
Σύμφωνα με πληροφορίες, ένα από τα ζητήματα που συζητήθηκαν, ως μείζον είναι η υπηρεσιακή εξέλιξη των σημερινών Ειρηνοδικών. Ιδίως η εξέλιξη για τους νέους σε ηλικία, οι οποίοι αν και έχουν μπροστά τους 25-30 χρόνια πορείας, βλέπουν μελλοντικά τον εαυτό τους στο status του Προέδρου Πρωτοδικών, δε θα μπορούν με άλλα λόγια να γίνουν Εφέτες.
«Αν ο αντίλογος συμπυκνώνεται στο ότι δεν έχουν περάσει από τη Σχολή Δικαστών», τονίζουν, «να υπενθυμίσουμε τις παρεδρικές, στις οποίες έχουν δοκιμαστεί ακόμη και ανώτατοι δικαστές του Αρείου Πάγου».
Η μισθολογική εξέλιξη χαρακτηρίστηκε επίσης από κάποιους θολή. Πώς θα αντιμετωπισθεί φερ΄ ειπείν ο Ειρηνοδίκης που θα έχει 24-25 χρόνια υπηρεσία; Υπό τις γνωστές μέχρι σήμερα συνθήκες, θα είχε μισθό Εφέτη. Τώρα;
Ένταση και διαφωνίες υπάρχουν πάντως και ανάμεσα στους Ειρηνοδίκες, για θέματα που αφορούν τις αρμοδιότητες τους, φερ΄ ειπείν τη συμμετοχή τους στα Μικτά Ορκωτά Δικαστήρια – κάποιοι θα ήθελαν, άλλοι απεκδύονται την ευθύνη…
Να σημειωθεί ότι η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων είναι καταρχήν σύμφωνη με το σχέδιο νόμου, έχοντας ήδη διατυπώσει προς την ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης τις βελτιωτικές προτάσεις της – αρκετοί είναι μάλιστα αυτοί οι οποίοι αναμένουν να δουν το αποτύπωμα των αλλαγών στους συσχετισμούς που θα προκύψουν από τις επικείμενες εκλογές, για νέα σύνθεση στη μεγαλύτερη δικαστική Ένωση της χώρας.
Σε ό,τι αφορά τους συλλειτουργούς της Δικαιοσύνης, τους δικηγόρους, δυο είναι τα χρονικά σημεία στα οποία επικεντρώνεται το ενδιαφέρον: πρώτον, στη συνάντηση με τον κ. Φλωρίδη, κατά την οποία θα αναδειχθούν τα εκτιμώμενα ως προβλήματα, και δεύτερον η σύγκληση εκτάκτως της Ολομέλειας των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος το προσεχές Σάββατο, 20 Απριλίου, στην Αθήνα, με φυσική παρουσία των μελών της, «για τη λήψη αποφάσεων για τις κινητοποιήσεις» – όπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση.
Οι δικηγόροι παραδέχονται την ανάγκη ενοποίησης του πρώτου βαθμού δικαιοδοσίας, επιθυμούν ωστόσο τη διατήρηση όλων των Πρωτοδικείων της χώρας, ως έχουν σήμερα, και αντιτίθενται στις προωθούμενες διατάξεις για τη λειτουργία παράλληλων Πρωτοδικείων. Δεν συμφωνούν, δε, με την επιχειρούμενη διάσπαση των Πρωτοδικείων Αθηνών και Πειραιώς, με τη δημιουργία πολλών περιφερειακών Πρωτοδικείων στην Αττική (πέραν των υφισταμένων Πρωτοδικείων Αθηνών και Πειραιά) στη θέση των καταργούμενων Ειρηνοδικείων, καθώς κρίνουν ότι θα υπάρχουν «δραματικές δυσκολίες ως και αδυναμία άσκησης του δικηγορικού επαγγέλματος στους νέους και μικρομεσαίους δικηγόρους».
Το NB Daily είναι σε θέση να γνωρίζει ότι οι ηγεσίες τόσο του Αρείου Πάγου, όσο και της Εισαγγελίας του Ανώτατου Δικαστηρίου, είναι σε επαφή με επικεφαλής δικαστικών σχηματισμών με σκοπό τo modus operandi της επόμενης μέρας.
Η κινητικότητα και η εξίσωση
Μετά το τέλος της διαβούλευσης, το επόμενο χρονικό ορόσημο της διαδικασίας για τον νέο Δικαστικό Χάρτη, είναι η αποστολή της νομοθετικής πρότασης στον Άρειο Πάγο, στην τελική μορφή της πια. Το παρελθόν έχει καταδείξει άλλωστε τη δύναμη του Ανώτατου Δικαστηρίου, όταν η κυβερνητική εξουσία δεν έχει διασφαλίσει τη σύμφωνη γνώμη του.
Το NB Daily είναι σε θέση να γνωρίζει ότι οι ηγεσίες τόσο του Αρείου Πάγου, όσο και της Εισαγγελίας του Ανώτατου Δικαστηρίου, είναι σε επαφή με επικεφαλής δικαστικών σχηματισμών με σκοπό τo modus operandi της επόμενης μέρας. Από τις συζητήσεις δε θα μπορούσαν να λείπουν οι αλλαγές που έχουν επέλθει με την ψήφιση των νέων Ποινικών Κωδίκων. Η δυσκολία, ιδίως των Εφετείων, να παρακολουθήσουν δικονομικές διατάξεις προσδίδει στην προσαρμογή τους μορφή δυσεπίλυτης εξίσωσης.
Ως σημαντικό θέμα, για παράδειγμα, κρίνεται η κατάργηση του Πενταμελούς Εφετείου Κακουργημάτων. Παρά το γεγονός ότι «εξοικονομούνται» δύο δικαστές από την κατάργηση της σύνθεσης του Πενταμελούς, προκύπτουν εντούτοις δυσκολίες στην συγκρότηση των Τριμελών Εφετείων που θα δικάζουν εφέσεις κατά αποφάσεων Τριμελών Εφετείων, καθώς απαιτείται οι μετέχοντες στην κατ΄ έφεση να είναι αρχαιότεροι από αυτούς που δίκασαν σε πρώτο βαθμό.
Το πρόβλημα εντοπίζεται ειδικά στην Αθήνα, λόγω του πλήθους των υποθέσεων, με εφέτες που δίκαζαν Πενταμελή ως σύνεδροι, πλην όμως τώρα θα πρέπει να ανταποκριθούν σε πολλαπλάσιες συνθέσεις των τριών μελών.