Πρόσωπα που είχαν πολλά και σημαντικά να πουν. Επιστημονική εμπειρία, ή ακριβέστερα σοφία, που μεταγγίστηκε με λόγο απλό, σεμνό, ήπιο. Κι ένας θεματικός πυρήνας κρίσιμος, πιο κρίσιμος από ποτέ. Το Συνέδριο «Κλιματική ανθεκτικότητα και Τοπική Κοινωνία» που διοργανώθηκε στην Αλεξανδρούπολη στις 28 & 29 Ιουνίου είχε ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό: ενορχηστρώθηκε υπό την πρωτοβουλία της Προέδρου της Δημοκρατίας. Η Κατερίνα Σακελλαροπούλου είχε την ιδέα, καιρό τώρα. Της προσέδωσε τη χροιά στόχου η μεγάλη καταστροφή στον Έβρο, κυρίως στο δάσος της Δαδιάς, τον περασμένο Αύγουστο. Η Θράκη είναι κατά το ήμισυ πατρίδα της Προέδρου και μία τέτοια καταστροφή δε θα μπορούσε παρά να έχει και συναισθηματικό αποτύπωμα για κείνη.
Το Ίδρυμα Ευγενίδου και προσωπικά ο Λεωνίδας Δημητριάδης-Ευγενίδης, πρόεδρος της Διοικούσας Επιτροπής του –τιμώντας και τη γενέτειρα του εθνικού ευεργέτη Ευγένιου Ευγενίδη – υλοποίησε τον στόχο, στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας 21 με επικεφαλής τον Ιωάννη Μάνο. Στο πλευρό τους στάθηκαν το Εθνολογικό Μουσείο Θράκης, η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, ο Δήμος Αλεξανδρούπολης, το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο.
Ήταν έκπληξη το Συνέδριο; Ήταν. Και πάντως δεν ήταν ακόμη μια διοργάνωση για την Κλιματική Αλλαγή. Ίσως επειδή η Θράκη, τόπος ευαίσθητος από κάθε άποψη, ένιωσε να στερείται τον φυσικό της πλούτο, τη χλωρίδα και την πανίδα της, με τη μεγάλη αυτή καταστροφή. Η Θράκη με τη νευραλγική γεωγραφική θέση, το σταυροδρόμι πολιτισμών, η γέφυρα ανάμεσα σε δυο ηπείρους, καμάρωνε πάντα για την αντοχή της στον χρόνο. Το διατύπωσε εύστοχα η Πρόεδρος στην ομιλία της με την οποία και κήρυξε την έναρξη των εργασιών του Συνεδρίου.
«Το πλήγμα που δέχθηκαν η υλοτομία, η κτηνοτροφία, η μελισσοκομία και άλλα επαγγέλματα ήταν εξαιρετικά βαρύ και η στήριξη των ανθρώπων της Θράκης είναι επείγουσα προτεραιότητα τόσο για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής, όσο και για τη συγκράτηση των νέων στον τόπο καταγωγής τους. Επείγει η ενίσχυση της ανθεκτικότητας, δηλαδή της ικανότητας επανόδου σε μια κανονική λειτουργία όταν παρέλθει η κρίση», εκτίμησε η Κατερίνα Σακελλαροπούλου. Και προσέθεσε αργότερα: «Στη δύσκολη συγκυρία που διανύουμε, η Θράκη συνιστά ένα εργαστήριο πολιτικών και εμπειριών που μπορεί και πρέπει να μετατραπεί σε παράδειγμα προοδευτικής εξέλιξης και συμβίωσης για την υπόλοιπη Ελλάδα και την Ευρώπη. Στη μικρή της κλίμακα συμπυκνώνονται κρίσιμα ερωτήματα του καιρού μας, με καθολική εμβέλεια.
»Το πλούσιο θρακιώτικο βίωμα, το ήθος και το πνεύμα των ανθρώπων του τόπου, αυτό της απαράμιλλης αυταπάρνησης και του ξεχωριστού ακριτικού πατριωτισμού, της ειρηνικής και δημιουργικής συνύπαρξης με τη διαφορετικότητα, της βαθιάς ευαίσθητης και οικολογικής επαφής με τη φύση, είναι πολύτιμη παρακαταθήκη και ελπίδα μας για το μέλλον. Ας συμβάλλουμε όλοι ώστε η Θράκη να αναγεννηθεί και να παραμείνει σύμβολο ομορφιάς, ποικιλομορφίας και ανθεκτικότητας για τις επόμενες γενιές».
Σε κάθε περίπτωση, το Συνέδριο είχε φόρτιση. Με μια φωνή, ειδικοί επιστήμονες και εκπρόσωποι του τόπου που έζησαν την τραγωδία της φύσης, έστειλαν μήνυμα: Η Θράκη δεν πρέπει να αφεθεί στη μοίρα της από την ελληνική Πολιτεία. Και το φαινόμενο της Κλιματικής Αλλαγής πρέπει να μπει ψηλά στην ατζέντα – κι όχι με ευχολόγια.
Το «κεφάλαιο» του Συνεδρίου
Από τις ομιλίες που ξεχώρισαν ήταν αυτή του Δ. Μπερτσιμά, Καθηγητή της Σχολής Διοίκησης Επιχειρήσεων Sloan του ΜΙΤ (Τεχνολογικού Ινστιτούτου Μασαχουσέτης), καθώς υποσχέθηκε να μεταφέρει τη δύναμη των αλγόριθμων και της Τεχνητής Νοημοσύνης από τον έλεγχο των πυρκαγιών της Καλιφόρνια στην ελληνική επικράτεια. Αν το κοινό μπορούσε να εκφραστεί με επιφώνημα ανακούφισης, θα το έκανε… Υπάρχει λοιπόν φως στο τούνελ, η καταστροφική πορεία μιας πύρινης λαίλαπας μπορεί να ανακοπεί, υπάρχει δυνατότητα ακόμη και η αγροτική δραστηριότητα να ενισχυθεί με drones, με αισθητήρες, με δεδομένα από δορυφόρους.
Ο Εμμανουήλ Κογεβίνας, ο δεύτερος κατά σειρά διακεκριμένος ομιλητής που δραστηριοποιείται στο εξωτερικό, στο Ινστιτούτο Παγκόσμιας Υγείας της Βαρκελώνης, προκάλεσε αίσθηση μιλώντας στην ουσία για έναν ύπουλο εχθρό: Το γεγονός ότι οι επιπτώσεις της Κλιματικής Αλλαγής είναι μακροπρόθεσμες, δε μας δημιουργούν την αίσθηση του επείγοντος, πλην όμως έρχονται για να μείνουν, μικρές, έμμεσες, ενίοτε ανεπαίσθητες, αλλά αθροιστικώς άκρως επικίνδυνες για την ανθρώπινη υγεία – όπως η αύξηση της θερμοκρασίας και συνακόλουθα η συρρίκνωση της ανθρώπινης φυσικής δραστηριότητας. Όπως η ξηρασία και οι μειωμένες πηγές νερού για πουλιά και έντομα, που ενδέχεται να προκαλέσουν έξαρση λοιμωδών νοσημάτων. Ο Επιστημονικός Διευθυντής Severo-Ochoa του ISGlobal πρότεινε αλλαγή εκ βάθρων: ο πυρήνας της όποιας στρατηγικής στον πλανήτη είναι η υγεία του ίδιου του περιβάλλοντος.
Ο Πολιτισμός άφησε το στίγμα του στο Συνέδριο μέσα από τα λόγια της Αγγελικής Γιαννακίδου. Ιδρύτρια και Πρόεδρος του Εθνολογικού Μουσείου Θράκης, η κ. Γιαννακίδου έχει ως αφετηρία της, βάση της, αφήγημά της, το τρίπτυχο Πολιτισμός-Δημιουργία-Οικονομία. Η γυναίκα που ερωτεύθηκε τη Θράκη, χωρίς να έλκει την καταγωγή της από αυτήν, συγκεντρώνει δεκαετίες τώρα τοπικές φορεσιές και συνταγές, σκεύη μαγειρικά και σύμβολα θρησκευτικά, έχοντας φτιάξει έναν χώρο λίγων τετραγωνικών μα υψηλής μαγείας στην Αλεξανδρούπολη – το Μουσείο της. Στο Συνέδριο, απηύθυνε παράκληση για σεβασμό στη Φύση, τονίζοντας πόση σημασία μπορεί να έχει ο επανακαθορισμός του τοπίου
Δεν είναι μια και δυο οι παρεμβάσεις στο Συνέδριο που χρήζουν προβολής. Ο Πρύτανης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης Φώτιος Μάρης έκανε λόγο για την ανασυγκρότηση της περιοχής ως case study. «Δεν ανορθώνουμε ένα τυχαίο οικοσύστημα, αλλά ένα οικοσύστημα προστατευόμενο», σημείωσε, υπογραμμίζοντας πόσο κομβικό είναι να ενσωματωθούν οι καινοτόμες καλές πρακτικές στο όλο εγχείρημα. Ο ίδιος απέδωσε πάντως εν μέρει την καταστροφή στην αδυναμία διάκρισης ανάμεσα στην προστασία και τη διαχείριση: «Προστασία δεν είναι η μη διαχείριση», εκτίμησε.
Ο Γενικός Διευθυντής WWF Ελλάδος Δημήτρης Καραβέλλας έκρινε ως μείζονος σημασίας τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, επισημαίνοντας ότι τα όποια προβλήματα προκύπτουν μέχρι στιγμής από τη λανθασμένη χωροθέτηση – συνήθως με κριτήριο το επενδυτικό ενδιαφέρον και μόνο. Ο Νίκος Χαραλαμπίδης Γενικός Διευθυντής του Ελληνικού Γραφείου της Greenpeace προσέδωσε -αργότερα- στις ΑΠΕ και το χαρακτηριστικό της πιο φθηνής ενέργειας – με πιο ακριβή αυτή του φυσικού αερίου. «Η λύση είμαστε εμείς», είπε ο κ. Χαραλαμπίδης με νόημα – κι όποιος κατάλαβε, κατάλαβε…
Ο Σταύρος Μπένος, Πρόεδρος του Σωματείου Διάζωμα και επικεφαλής της Επιτροπής Ανασυγκρότησης για τον Έβρο απηύθυνε έκκληση στην κυβέρνηση και τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη να ακολουθήσει στη Θράκη τα ίχνη στα οποία βάδισε στη Θεσσαλία μετά την κακοκαιρία Daniel, ενώ του «πρότεινε» να ανακοινώσει μέτρα και πολιτικές για το δημογραφικό στη Θράκη (το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα), τις υποδομές, τη χρηματοδότηση.
Ο Σπυρίδων Πανδής, Καθηγητής του Τμήματος Χημικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών, έφερε προ ευθυνών του το κοινό του Συνεδρίου: τις κρύες νύχτες του χειμώνα, στην Αλεξανδρούπολη, την Ξάνθη, την Κομοτηνή, καταγράφεται η μεγαλύτερη ατμοσφαιρική ρύπανση και όλοι δείχνουν με το δάχτυλο την καύση ξύλου στο τζάκι. Παρεμπιπτόντως 4 ώρες καύσης στο τζάκι, όσο ειδυλλιακές εικόνες κι αν προσφέρουν, ενοχοποιούνται για ρύπανση που ισοδυναμεί με την παραγόμενη από 10.000 ΙΧ…
Το Συνέδριο υποκλίθηκε στην αγωνία των ανθρώπων της τοπικής κοινωνίας για την περιοχή σήμερα, μετά την καταστροφή, στον αγώνα τους τις μέρες εκείνες. Ήταν εξάλλου πρωτόγνωρη η συνθήκη, τρομακτική, ακόμη και σε επίπεδο δεδομένων. Την έκπληξη της ίδιας της Πυροσβεστικής διατύπωσε γλαφυρά ο Αντιπύραρχος Σπυρίδων Κούτρας, Διοικητής Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης. Δε συνηθίζεται να καίει η φωτιά μέρα και νύχτα με την ίδια ένταση – έκαιγε όμως. Δε συνηθίζεται να περνάει η φωτιά από ένα δρυοδάσος, με την ίδια ευκολία που περνάει από ένα πευκοδάσος – κι όμως περνούσε.
Πολιτική και Πολιτική
Μετά το πέρας των εργασιών του Συνεδρίου, η Πρόεδρος – παρά τις υψηλές θερμοκρασίες, κοκτέιλ υγρασίας και ζέστης – ξεκίνησε μικρό οδοιπορικό: Στην Ορεστιάδα, όπου ανακηρύχθηκε επίτιμος δημότης της πόλης (της νεότερης στην Ελλάδα, 101 ετών). Στις Καστανιές Έβρου, όπου εγκαινίασε τη Διαδραστική Έκθεση Επιστήμης & Τεχνολογίας «Ευγένιος Ευγενίδης», στο μέχρι πρότινος εγκαταλειμμένο δημοτικό σχολείο του τόπου – την επιμέλεια της έκθεσης είχαν το Ίδρυμα Ευγενίδου και το Διεθνές Γαλλικό Κέντρο Επιστήμης και Τεχνολογίας Cité des sciences et de l’ industrie. Στη Μάνη Διδυμοτείχου, όπου πέρασε το κατώφλι της Σωτηρίας και του Παναγιώτη Αραμπατζή, του ηλικιωμένου ζεύγους που έγινε γνωστό πανελλαδικώς για τη δωρεά μικρού λεωφορείου, κόστους 100.000 ευρώ –«τις οικονομίες μιας ζωής»–, για τη μεταφορά ατόμων με ειδικές ανάγκες στο Κέντρο Φυσικής Ιατρικής Αποκατάστασης Ορεστιάδας, το οποίο διοικητικά ανήκει στο Γενικό Νοσοκομείο Διδυμοτείχου.
Η αγκαλιά της Προέδρου άνοιξε και το ζεύγος Αραμπατζή αισθάνθηκε τιμή μεγάλη. Η ίδια αγκαλιά είχε ανοίξει στο Συνέδριο, χώρεσε την ανησυχία για το μέλλον της Θράκης, την πλανητική υγεία, το αύριο των παιδιών μας. Η Πολιτική των κομμάτων δεν είναι η μόνη τελικά. Υπάρχει και άλλου είδους Πολιτική – αφύπνισης, ευαισθητοποίησης, συμπερίληψης, δράσης. Και φαίνεται να αφορά πολλούς, πόσο μάλλον όταν έχει την υπογραφή της πρώτης πολίτη της χώρας.