Ο Μιχάλης Ν. Πικραμένος είναι ο νέος Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας. Το Υπουργικό Συμβούλιο, ύστερα από πρόταση του Υπουργού Δικαιοσύνης Γιώργου Φλωρίδη, ανέδειξε δια περιφοράς στον υψηλότερο θώκο του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου τον μέχρι χθες Αντιπρόεδρο του ΣτΕ. Ο κ. Πικραμένος (συνωνυμία με τον Παναγιώτη Πικραμμένο, Πρόεδρο του ΣτΕ επί τιμή και πρώην Υπηρεσιακό Πρωθυπουργό) είναι πλέον ο 26ος Πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, διάδοχος της Ευαγγελίας Νίκα που αποχώρησε στις 30 Ιουνίου, λόγω συμπλήρωσης του ορίου ηλικίας.
Έχει ορίζοντα τριετούς θητείας, στοιχείο που ασφαλώς – πέραν όλων των άλλων – βάρυνε στην πρόταση του Υπουργού, καθώς το Δικαστήριο διανύει κρίσιμη περίοδο μετάβασης: μόλις λίγες ώρες πριν υπερψηφιζόταν (σσ: κατά πλειοψηφία) το οικείο σχέδιο νόμου από την Ολομέλεια της Βουλής, καθώς επιχειρείται ο εκσυγχρονισμός του με ανανέωση της δικονομίας του, σε τροχιά επιτάχυνσης των διαδικασιών, εν τέλει και της απονομής Δικαιοσύνης. Συνυποψήφιοι του από τη δεξαμενή των Αντιπροέδρων είχαν δυο χρόνια μπροστά τους, όπως ο Διομήδης Κυριλλόπουλος, ή και μόνο ένα, όπως ο Κωνσταντίνος Κουσούλης.
Διακρίνεται για τις μεταρρυθμιστικές ιδέες του, για τις οποίες μάχεται χωρίς να φείδεται κριτικής ως προς το δικαστικό σώμα.
Κατά την ακρόαση στη Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής, της οποίας η γνωμοδότηση δεν είναι δεσμευτική, ο κ. Πικραμένος ήταν εντός της τριάδας που επικράτησε, λαμβάνοντας συνολικά 18 ψήφους – ήλθε δεύτερος κατά σειρά.
Μετά την επιλογή του στο Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο της χώρας δήλωσε: «Η Πολιτεία με τίμησε, δια του Υπουργικού Συμβουλίου, με την ανάληψη της προεδρίας του Συμβουλίου της Επικρατείας. Θα επιδιώξω, κατά τη διάρκεια της τριετούς θητείας μου, σε συνεργασία με τους συναδέλφους του Συμβουλίου της Επικρατείας και των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων, να ενισχυθούν οι θεσμοί ανεξαρτησίας και λογοδοσίας των δικαστών και επίσης να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα απονομής της δικαιοσύνης προς όφελος του πολίτη, της κοινωνίας και της δημοκρατίας».
Ο νέος Πρόεδρος του ΣτΕ έχει εμπειρία στα πανεπιστημιακά έδρανα, καθώς είναι Μέλος ΔΕΠ στη Noμική Σχολή του Α.Π.Θ. από το 2008, σήμερα είναι Καθηγητής Διοικητικού Δικαίου στο Αριστοτέλειο. Γνωρίζει Αγγλικά και Γαλλικά, ενώ παράλληλα διαθέτει πλουσιότατο συγγραφικό έργο. Διακρίνεται για τις μεταρρυθμιστικές ιδέες του, για τις οποίες μάχεται χωρίς να φείδεται κριτικής ως προς το δικαστικό σώμα. Παραδόξως, έχει ασχοληθεί ενεργά με τον δικαστικό συνδικαλισμό, ως Μέλος και Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Δικαστικών Λειτουργών ΣτΕ, χωρίς να μολυνθεί από το μικρόβιο της συντεχνιακής λογικής.
Κοινώς, δε διστάζει να «σπάσει αυγά» και αυτό το χαρακτηριστικό ίσως αποβεί πολύτιμο κατά την προσπάθεια εμπέδωσης του νέου δικονομικού μοντέλου στο Δικαστήριο, 95 χρόνια από την ίδρυσή του. Πηγές, που είναι σε θέση να γνωρίζουν, επιμένουν ότι διαθέτει πολιτικό αισθητήριο, διαβεβαιώνοντας ότι δεν έχει – όπως άλλοι λειτουργοί -νομικές παρωπίδες. Ίσως όχι τυχαία, ο κ. Πικραμένος επέλεξε κάποτε ως θέμα της διδακτορικής διατριβής του «τη δικαστική ανεξαρτησία στη δίνη των πολιτικών κρίσεων. Από τον εθνικό διχασμό στη δικτατορία της 21.4.1967» (είχε βαθμολογηθεί με άριστα).
Ο ίδιος έχει μάλιστα συγχρωτιστεί με την κυβερνητική εξουσία, κατά το διάστημα 1996-1999, οπότε και διατέλεσε ως Ειδικός Συνεργάτης (με απόφαση του Ανώτατου Δικαστικού Συμβουλίου) στο Γραφείο Νομικού Συμβούλου του Πρωθυπουργού.
Έχει ασφαλώς κοινωνικό ενδιαφέρον ότι ο κ. Πικραμένος έχει τελειώσει το δημόσιο σχολείο, ενώ επίσης έχει υπάρξει υπότροφος του ΙΚΥ, ως Ειδικός Μεταπτυχιακός Υπότροφος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στον Τομέα Διοικητικής Επιστήμης και στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης (διδακτορική διατριβή). Το 1999 – 2000, ήταν Ακαδημαϊκός επισκέπτης στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, για την παρακολούθηση μεταπτυχιακού προγράμματος με αντικείμενο: Συγκριτικό Δημόσιο Δίκαιο, Συγκριτικό Δίκαιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων / Φιλοσοφία του Δικαίου.
Είναι Πτυχιούχος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Παντείου Πανεπιστημίου, Πτυχιούχος του Τμήματος Νομικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης καθώς και Πτυχιούχος του Τμήματος Διοικητικής Δικαιοσύνης στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης.
Το ΣτΕ και τα βιβλία
Το 2020 ήταν στον κατάλογο των τριών προτεινομένων από την Ελληνική κυβέρνηση για τη θέση του δικαστή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Από το 2018, οπότε και αναδείχθηκε Αντιπρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας, ήταν Πρόεδρος Β’ Τμήματος, Πρόεδρος Ειδικού Δικαστηρίου Αγωγών Κακοδικίας, Πρόεδρος Πρωτοβάθμιου Συμβουλίου Επιθεώρησης Δικαστών Συμβουλίου της Επικρατείας (2019-2023), Αναπληρωτής Πρόεδρος Επιθεώρησης Δικαστών τακτικών διοικητικών δικαστηρίων (2021-2022).
Από το 2011 ως το 2018, ήταν Σύμβουλος Επικρατείας, υπηρετών στο Β΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας, με αντικείμενο φορολογικές και τελωνειακές διαφορές, με βάση το εθνικό και ενωσιακό δίκαιο.
Κατά το διάστημα 2013- 2016, θήτευσε ως Γενικός Διευθυντής στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών.
Εισήλθε στο Δικαστήριο τέλη δεκαετίας 80 (το 1989 ως δόκιμος εισηγητής), αρχές της δεκαετίας του ’90.
Από το 1996 ως το 2011, ήταν Πάρεδρος στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Το 2020 ήταν στον κατάλογο των τριών προτεινομένων από την ελληνική κυβέρνηση για τη θέση του δικαστή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
Αναλυτικά το συγγραφικό έργο του έχει ως εξής:
Η οργάνωση του ελληνικού κράτους. Ασυνέχειες εκσυγχρονισμού, Εκδόσεις Ευρασία (υπό δημοσίευση).
Ερμηνεία των άρθρων 101 και 102 του Συντάγματος στην ηλεκτρονική έκδοση του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου “Κατ’ άρθρο ερμηνεία του Συντάγματος”, Φεβρουάριος 2023.
Η λογοδοσία των Δικαστών στη Δημοκρατία, Εκδόσεις Ευρασία, 2022.
Τοπική αυτοδιοίκηση. Οργάνωση και λειτουργία, συλλογικός τόμος με επιστημονική επιμέλεια και συμμετοχή με συγγραφή άρθρου, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2020.
Η δικαιοσύνη στην Ελλάδα. Προτάσεις για ένα σύγχρονο δικαστικό σύστημα, συλλογικός τόμος με τους: Κατερίνα Σακελλαροπούλου, Ιωάννη Συμεωνίδη, Βασίλειο Ανδρουλάκη, Θεοκτή Νικολαίδου, Λάμπρο Τσόγκα, Πέτρο Αλικάκο, διαΝΕΟσις, 2019.
Ο δημόσιος λόγος για τη δικαιοσύνη (εισαγωγή-επιμέλεια), Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 2018.
Χωροταξική οργάνωση και διαχείριση χρόνου των δικών στα διοικητικά δικαστήρια. Ευρωπαϊκές δημόσιες πολιτικές για την μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος, Εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη, 2017.
Οργάνωση και αποτελεσματικότητα της δικαιοσύνης. Η Ευρωπαϊκή εμπειρία. Εισαγωγή και επιμέλεια Μιχάλης Πικραμένος, Νομική Βιβλιοθήκη, 2015.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και το Συμβούλιο της Επικρατείας σε διαρκή διάλογο (επιμέλεια), Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα – Θεσσαλονίκη, 2013.
Όψεις της διοικητικής οργάνωσης του κράτους μετά τον Καλλικράτη, Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2012.
Η αιτιολογία των διοικητικών πράξεων και ο ακυρωτικός δικαστικόςέλεγχος, Εκδόσεις Π. Σάκκουλα, Θεσσαλονίκη- Αθήνα, 2012.
Η μεταρρύθμιση του κράτους στην εποχή των μεγάλων προκλήσεων, συλλογικός τόμος με Γ. Σωτηρέλλη και Θ. Ξηρό, Εκδόσεις Παπαζήση, 2011.
Η εκλογική νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας για τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Νομαρχιακές-δημοτικές-κοινοτικές εκλογές 2002, Εκδόσεις Π. Σάκκουλα, Πρόλογος Γ. Σταυρόπουλου, 2006.
Η δικαστική ανεξαρτησία στη δίνη των πολιτικών κρίσεων. Από τον εθνικό διχασμό στη δικτατορία της 21.4.1967, Εκδ. Αντ. Σάκκουλα, 2002, Πρόλογος Γ. Κουμάντου (διδακτορική διατριβή).
Η «βασιλική περιουσία» στα ελληνικά δικαστήρια, Εκδ. Αντ. Σάκκουλα, 2001, Πρόλογος Γ. Παπαδημητρίου.
Η αρχή της ελεύθερης και ανόθευτης εκδήλωσης της λαϊκής θέλησης, Τετράδια Συνταγματικού Δικαίου, τόμος 20, Εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή 1993.
Ο θεσμός της υπηρεσιακής-εκλογικής κυβέρνησης. Από την εμφάνιση έως τη συνταγματική καθιέρωσή του, Τετράδια Συνταγματικού Δικαίου, τόμος 9, Εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα-Κομοτηνή, 1987.
Η εκπρόσωπηση της χώρας και η πολυσχιδής δραστηριότητα
Ο Μιχάλης Πικραμένος έχει πολλές φορές εκπροσωπήσει τη χώρα στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ενδεικτική είναι η συμμετοχή του στο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης (Cepej στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης), με αντικείμενο την επεξεργασία στοιχείων για την κατάσταση της Δικαιοσύνης, στις χώρες μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, με δημοσίευση σχετικού τόμου.
Έχει διδάξει (1994-1995) στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, ενώ από κατά το διάστημα 2001 – 2007 ήταν Μέλος του διδακτικού προσωπικού της Εθνικής Σχολής Δικαστών, με αντικείμενο «Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου / Συνταγματικό Δίκαιο στην ενότητα των ατομικών δικαιωμάτων».
Έχει συμμετάσχει πολλές φορές στην παραγωγή νομοπαρασκευαστικού έργου σε Επιτροπές του Υπουργείου Δικαιοσύνης. Παράλληλα έχει επιδείξει έντονη δραστηριότητα ως:
Μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού «Επιθεώρηση Δικαίου Κοινωνικής Ασφάλισης».
Μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου για το Δίκαιο της Ιδιωτικότητας, των Προσωπικών Δεδομένων και της Τεχνολογίας.
Μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου για την Δικαιοσύνη και την Ανάπτυξη.
Μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Δικαστικών Λειτουργών για τη Δημοκρατία και τις Ελευθερίες και Πρόεδρος για την τριετία 2017-2020.
Μέλος της Επιτροπής Έκδοσης του περιοδικού «Επιθεώρηση Δικαίου Δημοσίων Λειτουργών και Υπαλλήλων» ( ΕΔΔηΛΥ).
Μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Περιοδικού «Τετράδια Πολιτικής Επιστήμης».
Επιστημονικός συνεργάτης του Περιοδικού «Θεωρία και Πράξη Διοικητικού Δικαίου».
Εκπρόσωπος του Συμβουλίου της Επικρατείας σε διεθνείς επιστημονικές συναντήσεις και συνέδρια.
Μέλος της Ένωσης Ελλήνων Συνταγματολόγων.
Μέλος της Διαρκούς Επιτροπής επιστημονικών εκδηλώσεων και διασύνδεσης με τη δικαστηριακή πράξη της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ.