Σημαντικές αλλαγές στη δικονομία του συζητά και επεξεργάζεται το Συμβούλιο της Επικρατείας. Σύμφωνα με πληροφορίες του ΝΒ Daily, τo Ανώτατο Δικαστήριο ετοιμάζεται να τροποποιήσει βασικές διατάξεις, σύμφωνα με τις οποίες διεξάγονται κατά την παρούσα φάση οι διαδικασίες στους κόλπους του, με απώτερο στόχο ταχύτερες αλλά και πιο ουσιαστικές δίκες. Οι αλλαγές έχουν εγκριθεί από τη Διοικητική Ολομέλεια του Δικαστηρίου και αναμένεται να συζητηθούν ευρύτερα με τον Υπουργό Δικαιοσύνης Γιώργο Φλωρίδη, κατά τρόπον ώστε να πάρουν σύντομα τη μορφή σχεδίου νόμου.
Η Ευαγγελία Νίκα, Πρόεδρος του ΣτΕ, έχει προωθήσει με ζέση και αποφασιστικότητα τις αλλαγές, πλην όμως έγκυρες πηγές τονίζουν ότι προϋπόθεση για την επιτυχία του εγχειρήματος είναι η στήριξη από τους ίδιους τους δικαστές. «Απαιτείται ισχυρή πεποίθηση κι ευθυκρισία», τονίζουν χαρακτηριστικά. «Ο νέος μηχανισμός (οι αλλαγές αναμένεται να εφαρμοστούν από το νέο δικαστικό έτος) μπορεί να λειτουργήσει μόνον εάν «φιλτράρεται» σεβαστός αριθμός υποθέσεων, διαφορετικά το Δικαστήριο θα οδηγηθεί σε ρυθμούς δυο ταχυτήτων, αγκομαχώντας να υπηρετήσει και το παλαιό και το νέο καθεστώς».
Το ΣτΕ έρχεται ετησίως αντιμέτωπο με αρκετές υποθέσεις άνευ σημαντικού περιεχομένου, ως εκ τούτου είναι πολλοί οι δικαστές που εκτιμούν ότι χάνεται πολύτιμος χρόνος κατά την ενασχόληση με αυτές, όταν μάλιστα οι εκκρεμείς υποθέσεις του Δικαστηρίου –σύμφωνα και με την επίσημη έκθεση του 2022 – υπερβαίνουν τις 12.000. Εδώ και χρόνια υπάρχει η διαδικασία σε συμβούλιο, διαδικασία χωρίς ακροατήριο, η οποία όμως δεν φαίνεται να έχει αποδώσει τα αναμενόμενα. Κάθε χρόνο με την σύντομη αυτή διαδικασία απορρίπτονται περίπου 200 με 250 υποθέσεις.
Οι αλλαγές που έχουν συζητηθεί είναι οι εξής:
-Ενισχύεται η προδικασία, στάδιο κατά το οποίο υποβάλλονται δικόγραφα, υπομνήματα, παρεμβάσεις και ασκούνται δικαιώματα πρόσβασης στα στοιχεία της δικογραφίας. Θα δοθεί βαρύτητα στην πρωταρχική αυτή φάση της δικαστικής διαδικασίας, με την ελπίδα ότι θα αποτελέσει φίλτρο για τις «προδήλως αβάσιμες» ή απαράδεκτες υποθέσεις, για αυτές δηλαδή που δεν παρουσιάζουν κανένα ενδιαφέρον και που αναμένεται να απορριφθούν στην περίπτωση που οδηγηθούν στο ακροατήριο.
Στο πλαίσιο αυτό, προβλέπεται συγκρότηση τριμελούς Επιτροπής, υπό τον Πρόεδρο του εκάστοτε Τμήματος και τη συμμετοχή ενός Εισηγητή ή Παρέδρου και ενός Συμβούλου Επικρατείας, η οποία θα κρίνει αν και κατά πόσο μια υπόθεση μπορεί να προχωρήσει δικαστικώς ή πρέπει να κριθεί προδήλως αβάσιμη ή απαράδεκτη. Η λογική είναι να φθάνουν στο ακροατήριο όσες υποθέσεις αξίζει τον κόπο να εκδικαστούν, και οι οποίες αφορούν πράξεις ή παραλείψεις της διοίκησης που προσβάλλουν τα έννομα συμφέροντα του προσφεύγοντος. Και πάντως όχι αιτήσεις αναίρεσης κάτω των 40.000 ευρώ (που σύμφωνα με τον νόμο είναι απαράδεκτες λόγω του αντικειμένου τους), ή γενικότερα υποθέσεις άνευ ουσιαστικού αντικειμένου.
Η χρέωση μιας υπόθεσης σε πρωταρχικό στάδιο θα γίνεται με αλγόριθμο
Να σημειωθεί ότι η ενισχυμένη προδικασία αποτελεί πρότυπο σε πλείστα όσα Δικαστήρια εκτός συνόρων, με κορυφαίο το ΔΕΕ, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
-Στην περίπτωση κατά την οποία υπάρχει από την πλευρά του προσφεύγοντος θέληση για περάτωση της διαδικασίας στο ακροατήριο πάση θυσία, ακόμη και αν η υπόθεση κριθεί προδήλως αβάσιμη, προβλέπεται αυξημένο παράβολο. Αν και η εμπειρία έχει δείξει ότι σπανίως παρατηρείται το φαινόμενο (στις λιγοστές εξαιρέσεις κυριαρχεί η επιμονή του Δημοσίου για εκδίκαση στο ακροατήριο), εντούτοις το συγκεκριμένο «παράθυρο» -για να μην τεθούν ζητήματα αντίθεσης με το Σύνταγμα- δε θα πάψει να υπάρχει. Πρωταρχικός σκοπός της διοικητικής δίκης εξάλλου είναι η προστασία των δικαιωμάτων και των συμφερόντων των ιδιωτών.
Προβλέπεται μόνον μία αναβολή, για όσες από τις υποθέσεις οδηγούνται τελικά στο ακροατήριο
-Η κοινοποίηση των αιτήσεων ακυρώσεως δε θα γίνεται πλέον με ευθύνη του Δικαστηρίου, αλλά του αιτούντος. Η γραφειοκρατία που προκαλεί η υποχρέωση κοινοποίησης των δικογράφων, ιδίως όταν πρόκειται για περισσότερους τους ενός παραλήπτες, όπως πχ. σε μια Κοινή Υπουργική Απόφαση, θεωρείται λίαν επιβαρυντική για το Συμβούλιο της Επικρατείας.
-Καινοτομία σημαντική – που αφορά πρωτίστως τον δικηγορικό κλάδο – υπεισέρχεται και στο καθεστώς των αναβολών, καθώς η σχετική δυνατότητα συρρικνώνεται σημαντικά με μόνον μία αναβολή, για όσες από τις υποθέσεις οδηγηθούν τελικά στο ακροατήριο.
-Η χρέωση μιας υπόθεσης σε πρωταρχικό στάδιο θα γίνεται με αλγόριθμο, σε αντίθεση με το υφιστάμενο καθεστώς βάσει του οποίου η χρέωση γίνεται κατά την κρίση του εκάστοτε Προέδρου του Τμήματος. Ο αλγόριθμος δεν αφορά το στάδιο μετά την προδικασία. Το τυχαίο στη διαδικασία της χρέωσης ακολουθείται σε Δικαστήρια πολλών ευρωπαϊκών χωρών, και στην Ελλάδα αναμένεται να υλοποιηθεί στο πλαίσιο της συνεργασίας του ΣτΕ με το Ερευνητικό Κέντρο Αθηνά – από τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα στην Ελλάδα, με εξειδίκευση στις επιστήμες της πληροφορικής, των τηλεπικοινωνιών και των νέων τεχνολογιών.
Το ΣτΕ και η κ. Νίκα έχουν υπογράψει από τον Ιούλιο του 2023 Μνημόνιο Συνεργασίας με το Κέντρο και τον Πρόεδρό του κ. Γ. Εμίρη, με σκοπό τη σχεδίαση, υλοποίηση και πιλοτική εφαρμογή αλγοριθμικού συστήματος αυτοματοποιημένης ανάθεσης των δικαστικών υποθέσεων, στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης στον τομέα της Δικαιοσύνης. Το έργο υλοποιείται από το Ινστιτούτο Επεξεργασίας Λόγου (ΙΕΛ) του ΕΚ Αθηνά για την επιτάχυνση της διαδικασίας και τη συνολική μείωση του χρόνου εκδίκασης των υποθέσεων στο Συμβούλιο της Επικρατείας, μέσω της αξιοποίησης ψηφιακών τεχνολογιών και εφαρμογών.