Στη δημοσιότητα δόθηκε η έκθεση για τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη από τον Συνήγορο του Πολίτη με την οποία εξετάζονται πτυχές του πλαισίου για την τουριστική ανάπτυξη, αποτιμάται η κατάσταση των υποδομών καθώς και η επάρκεια σε φυσικούς πόρους. Όπως επισημαίνει και ο Πρόεδρος της Αρχής Ανδρέας Ι. Ποττάκης στον πρόλογο, τα τελευταία έτη «η σημαντική αύξηση του μαζικού τουρισμού παγκοσμίως έχει ενισχύσει τις φωνές που καλούν σε μία επαναπροσέγγιση του τουριστικού προϊόντος, υπό το πρίσμα της βιωσιμότητας. Τόσο εντός της Μεσογειακής λεκάνης, όσο και ευρύτερα, τα κράτη καλούνται να διασφαλίσουν τη φέρουσα ικανότητα χωρικών συστημάτων, προκειμένου να προστατεύσουν ταυτοχρόνως και το ίδιο το τουριστικό προϊόν και την κοινωνική συνοχή».
Από τον πρόλογο του Προέδρου της Αρχής
«Το 2023, ο αριθμός των ξένων επισκεπτών άγγιξε τα τριάντα τρία (33) εκατομμύρια, πέντε (5) περισσότερα από το 2022. Σε αρκετές περιοχές της χώρας, ο πληθυσμός διπλασιάστηκε, τριπλασιάστηκε ή και πολλαπλασιάστηκε, κατά τη διάρκεια της θερινής τουριστικής περιόδου, ιδίως στα νησιωτικά συμπλέγματα του Αιγαίου και του Ιονίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Σαντορίνη, ένα νησί με μόνιμο πληθυσμό περίπου δεκαπέντε (15) χιλιάδων κατοίκων, που υποδέχεται πάνω από έξι (6) εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, τα τουριστικά έσοδα για το 2023 πλησίασαν το ποσό – ρεκόρ των 20,5 δισεκατομμυρίων ευρώ, ενώ το ταξιδιωτικό ισοζύγιο υπερέβη τα 18 δισεκατομμύρια ευρώ, μολονότι παρατηρήθηκε μείωση της μέσης δαπάνης ανά ταξίδι. Αύξηση καταγράφηκε στην κίνηση, τόσο των αεροδρομίων όσο και των λιμανιών, ενώ αξιοσημείωτη, σε σχέση με το 2022, υπήρξε η αύξηση των αφίξεων μέσω οδικών αξόνων/συνοριακών σταθμών, που προσέγγισε το 35%.
Οι προβλέψεις για το τρέχον έτος, με βάση και την αύξηση που καταγράφεται στις αεροπορικές κρατήσεις, θέτουν τον πήχη των εσόδων στα εικοσιένα (21) εκατομμύρια ευρώ.
Αναμφίβολα, ο τουρισμός αποτελεί βασικό πυλώνα για την εθνική οικονομία. Η άμεση οικονομική του συνεισφορά υπολογίζεται στο 11,5% του Α.Ε.Π. και η έμμεση συνεισφορά του προσεγγίζει το 30% ενώ οι τουριστικές εισπράξεις αντισταθμίζουν ένα μέρος του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας. Ο τουρισμός υποστηρίζει θέσεις εργασίας στην παροχή αγαθών και υπηρεσιών, απασχολώντας άμεσα περίπου οκτακόσιους (800) χιλιάδες εργαζόμενους και παρέχοντας εισόδημα σε περίπου δύο (2) εκατομμύρια. Σημειωτέον, δε, ότι ο τουρισμός αποτελεί μια από τις βασικές επιχειρηματικές και επενδυτικές ευκαιρίες για τη χώρα.
Πέραν, όμως, από τις θετικές οικονομικές επιδόσεις του, ο τουρισμός – στην κλίμακα που αναπτύσσεται στην Ελλάδα – αφήνει και το αποτύπωμά του στο περιβάλλον, φυσικό και ανθρωπογενές, και στην ποιότητα της καθημερινής ζωής των κατοίκων.
Παράλληλα, η τουριστική ανάπτυξη εξαρτάται και από σειρά – εξωγενών – παραγόντων που την καθιστούν συχνά αβέβαιη, με γραμμικές εξάρσεις, αλλά και υφέσεις. Διεθνείς οικονομικές κρίσεις, γεωπολιτικές εντάσεις, κλιματολογικές ανισορροπίες, φυσικές καταστροφές και υγειονομικές προκλήσεις μπορούν να επιδράσουν καταλυτικά στα οικονομικά αποτελέσματα μίας ή και περισσότερων τουριστικών περιόδων.
Πώς, λοιπόν, θα εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα της τουριστικής ανάπτυξης; Ποια είναι τα στοιχεία εκείνα που θα διασφαλίσουν την οικονομική απόδοση του τουριστικού προϊόντος με ελαχιστοποίηση – στον βαθμό του απολύτως διαχειρίσιμου – των επιβαρύνσεών του στο περιβάλλον, την ποιότητα της ζωής, την κοινωνική συνοχή; Ποιοι είναι οι άξονες στους οποίους θα πρέπει να θεμελιώνεται ο σχεδιασμός μιας βιώσιμης αναπτυξιακής πολιτικής για τον τουρισμό;
Όπως και για κάθε οικονομικό κλάδο και δραστηριότητα, το ασφαλές, σταθερό και διαφανές πλαίσιο για την ανάπτυξη του τουρισμού αποτελεί όρο εκ των ων ουκ άνευ. Αυτό καταλαμβάνει τον χωροταξικό σχεδιασμό, τις διαδικασίες αδειοδότησης και τους όρους δόμησης.
Όπως και για κάθε οικονομικό κλάδο και δραστηριότητα, το ασφαλές, σταθερό και διαφανές πλαίσιο για την ανάπτυξη του τουρισμού αποτελεί όρο εκ των ων ουκ άνευ. Αυτό καταλαμβάνει τον χωροταξικό σχεδιασμό, τις διαδικασίες αδειοδότησης και τους όρους δόμησης. Καταλαμβάνει, επίσης, τις συνθήκες λειτουργίας, τις εργασιακές σχέσεις και τη φορολογική μεταχείριση. Η διαμόρφωση του κατάλληλου πλαισίου μπορεί να τονώσει την επιχειρηματικότητα, αλλά και την επενδυτική δραστηριότητα, στον τομέα του τουρισμού.
Εξίσου θεμελιώδης, για την υποστήριξη της βιωσιμότητας της τουριστικής ανάπτυξης, είναι και η επένδυση σε υποδομές και πόρους, φυσικούς και ανθρώπινους. Απαιτείται διαρκής συντήρηση και εκσυγχρονισμός βασικών δημοσίων υποδομών σε συγκοινωνίες, σε δίκτυα ενέργειας και διαχείρισης υδάτων και αποβλήτων, σε δημόσιους χώρους και σε χώρους τουριστικής εκμετάλλευσης. Επιπλέον, απαιτείται και η εξασφάλιση της επάρκειας σε φυσικούς πόρους, σε ενέργεια και σε νερό, για ύδρευση και για άρδευση.
Ιδιαίτερα κρίσιμη αναδεικνύεται η φέρουσα ικανότητα ενός χωρικού συστήματος. Δηλαδή, τα μέγιστα ανεκτά όρια επιβαρύνσεων ή και μεταβολών των συνθηκών που επικρατούν σε αυτό, πέραν των οποίων παύει να υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στο φυσικό περιβάλλον, την οικονομία και την κοινωνία που διαβιεί σε αυτό, με αποτέλεσμα να προκαλούνται υπέρμετρες ή μη αναστρέψιμες φθορές στο φυσικό περιβάλλον και να ασκούνται αρνητικές πιέσεις στο ανθρωπογενές περιβάλλον και στην κοινωνία, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία.
Τα τελευταία χρόνια, η σημαντική αύξηση του μαζικού τουρισμού παγκοσμίως έχει ενισχύσει τις φωνές που καλούν σε μία επαναπροσέγγιση του τουριστικού προϊόντος, υπό το πρίσμα της βιωσιμότητας. Τόσο εντός της Μεσογειακής λεκάνης, όσο και ευρύτερα, τα κράτη καλούνται να διασφαλίσουν τη φέρουσα ικανότητα χωρικών συστημάτων, προκειμένου να προστατεύσουν ταυτοχρόνως και το ίδιο το τουριστικό προϊόν και την κοινωνική συνοχή.
Η παρούσα έκθεση, πρώτη από την ίδρυση της Ανεξάρτητης Αρχής, επιχειρεί να προσεγγίσει κρίσιμα ερωτήματα για τον βαθμό που η τουριστική ανάπτυξη – όπως υλοποιείται στη χώρα μας – είναι βιώσιμη. Εξετάζει πτυχές του πλαισίου για την τουριστική ανάπτυξη, αποτιμά την κατάσταση των υποδομών και την επάρκεια σε φυσικούς πόρους. Αξιολογεί την επάρκεια, ετοιμότητα και αποτελεσματικότητα του διοικητικού μηχανισμού. Προβαίνει σε βασικές προτάσεις για την εξασφάλιση μίας βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης. Με δεδομένο το μέγεθος του αποτυπώματος του τουρισμού στην εθνική οικονομία, αλλά και στην κοινωνία, ο Συνήγορος του Πολίτη θα επιμείνει στην αποτίμηση της τουριστικής ανάπτυξης στη χώρα».
Δείτε την έκθεση αναλυτικά εδώ