Μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα απόφαση εξέδωσε πρόσφατα το Συμβούλιο της Επικρατείας, με επίκεντρο την παραλιακή περιοχή «Ρένη» στην Ρόδο. Η υπόθεση, λόγω μείζονος σπουδαιότητας, κατέληξε στην επταμελή σύνθεση του τμήματος, το οποίο έκρινε ότι η αρμοδιότητα καθορισμού και οριοθέτησης των τμημάτων αιγιαλού και παραλίας, επί των οποίων παραχωρείται από τον δήμο προς τρίτους το δικαίωμα απλής χρήσης, ανήκει στο δήμο και όχι στην οικονομική επιτροπή (ΣτΕ 243/2024).
Οι αιτούντες, συγκύριοι δύο ακινήτων στην εν λόγω περιοχή, άσκησαν αίτηση ακύρωσης κατά της απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου Ρόδου, της απόφασης της οικονομικής επιτροπής του δήμου, της Διακήρυξης του Δημάρχου Ρόδου για τη διενέργεια της δημοπρασίας καθώς και της απόφασης της οικονομικής επιτροπής του δήμου, εξαιτίας παραχώρησης σε εταιρεία, έναντι ανταλλάγματος, της χρήσης του μεγαλύτερου τμήματος της ακτής μπροστά από τις ιδιοκτησίες τους, με σκοπό την εντατική οικονομική εκμετάλλευση της παράκτιας ζώνης. Βασικό τους επιχείρημα ήταν ότι με αυτή την παραχώρηση αλλοιώνεται η φυσιογνωμία της περιοχής, περιορίζεται η ελεύθερη και ακώλυτη πρόσβαση στον αιγιαλό και στην παραλία αλλά και η χρήση και απόλαυση των εν λόγω κοινόχρηστων φυσικών αγαθών.
Απλή χρήση του αιγιαλού και της παραλίας είναι κάθε χρήση, υπό τον όρο ότι δεν παραβιάζεται ο προορισμός τους ως κοινόχρηστων πραγμάτων και δεν αλλοιώνονται φυσική μορφολογία και βιοτικά στοιχεία
Ειδικότερα, οι αιτήσεις ακύρωσης έγιναν δεκτές με το σκεπτικό ότι η αρμοδιότητα καθορισμού και οριοθέτησης των προς παραχώρηση τμημάτων του αιγιαλού και της παραλίας ανήκει στην αποκλειστική αρμοδιότητα του Δημοτικού Συμβουλίου Ρόδου, μια αρμοδιότητα η οποία ακριβώς επειδή αποσκοπεί στη διαφύλαξη του κοινόχρηστου χαρακτήρα των παραχωρούμενων τμημάτων και, παράλληλα, στην επωφελή αξιοποίησή τους, παρανόμως μεταβιβάστηκε στην οικονομική επιτροπή του δήμου, δηλαδή σε όργανο που είναι επιφορτισμένο με άλλες αρμοδιότητες.
Αρχικά, όπως σημείωσε το Συμβούλιο Επικρατείας, απλή χρήση του αιγιαλού και της παραλίας είναι κάθε χρήση, υπό την προϋπόθεση ότι δεν παραβιάζεται ο προορισμός τους ως κοινόχρηστων πραγμάτων και δεν επέρχεται αλλοίωση στη φυσική μορφολογία τους και τα βιοτικά στοιχεία τους. Η παραχώρηση, ωστόσο, της απλής χρήσης του αιγιαλού και της παραλίας προϋποθέτει την έκδοση κοινής υπουργικής απόφασης.
Μάλιστα, ιδιαίτερα κρίσιμες είναι παλαιότερες αποφάσεις της επταμελούς σύνθεσης του Συμβουλίου της Επικρατείας (3944/2015, 1630/2016), επί τη βάσει των οποίων είχε κριθεί ότι κοινές υπουργικές αποφάσεις, με τις οποίες είχαν παραχωρηθεί συλλήβδην, κατά το άρθρο 13 παρ. 5 του Ν 2971/2001, δικαιώματα απλής χρήσης επί του αιγιαλού και της παραλίας στους πρωτοβάθμιους ΟΤΑ ήταν εκτός των ορίων της ως άνω εξουσιοδότησης. Επιπλέον, όπως είχαν κρίνει, η εν λόγω παραχώρηση για την άσκηση δραστηριοτήτων που είναι, καταρχήν, ήπιες και συμβατές με τον προορισμό των στοιχείων αυτών του φυσικού περιβάλλοντος ως κοινοχρήστων, πρέπει να γίνεται μεμονωμένα και κατά περίπτωση, ύστερα από εξατομικευμένη κρίση της διοίκησης, συνοδευόμενη από τα αναγκαία διαγράμματα, με την οποία θα τίθενται και οι αναγκαίοι όροι και περιορισμοί, ενόψει των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του υπό παραχώρηση συγκεκριμένου τμήματος, προκειμένου να διασφαλιστεί και η κατά προορισμό χρήση του ως κοινόχρηστου αγαθού. Λόγω, μάλιστα, της σημασίας του παράκτιου χώρου ως στοιχείου του φυσικού περιβάλλοντος, η αρμοδιότητα παραχώρησης αιγιαλού και παραλίας ανήκει και στον Υπουργό Περιβάλλοντος, από κοινού με τους Υπουργούς Οικονομικών και Εσωτερικών.
Έτσι, η νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας άνοιξε τον δρόμο ώστε η ΚΥΑ που εκδόθηκε το 2020, σύμφωνα με την κρίση του Δικαστηρίου, να καλύπτει τις απαιτήσεις της εξουσιοδοτικής διάταξης του Ν 2971/2001, δεδομένου ότι η ως άνω παραχώρηση προς τους δήμους δεν πραγματοποιείται πλέον συλλήβδην αλλά κατόπιν εξατομικευμένης εκτίμησης, η οποία είτε συνίσταται στον εκ προοιμίου αποκλεισμό από την παραχώρηση συγκεκριμένων περιοχών ή θέσεων για λόγους συναρτώμενους με τη διαφύλαξη του ιδιαίτερου φυσικού ή πολιτιστικού τους χαρακτήρα είτε στη διάθεσή τους με την τήρηση δεσμευτικών κανονιστικών όρων που κατατείνουν στην προστασία τους. Εξ άλλου, οι δήμοι, ως δικαιούχοι του παραχωρούμενου δικαιώματος, δύνανται, στη συνέχεια, να παραχωρούν προς τρίτους, έναντι ανταλλάγματος, την απλή χρήση των μη εξαιρετέων χώρων που εμπίπτουν στην χωρική αρμοδιότητά τους, με την συνδρομή ειδικότερων, ρητώς καθοριζομένων στην ΚΥΑ, τοπικών, χρονικών, οικονομικών, τεχνικών και λοιπών, εν γένει, πρόσφορων διαδικαστικών προϋποθέσεων και περιορισμών. Οι περιορισμοί, μάλιστα, αυτοί, καθίστανται έτι αυστηρότεροι σε περιοχές, οι οποίες δεν περιλαμβάνονται μεν σε εκείνες που εξαιρούνται απολύτως της παραχώρησης, πλην όμως τελούν υπό καθεστώς ειδικής προστασίας (αρχαιολογικοί χώροι, μνημεία, ιστορικοί τόποι, περιοχές Natura).
Εν προκειμένω, το Δημοτικό Συμβούλιο Ρόδου εξουσιοδότησε την Οικονομική Επιτροπή του δήμου για την οριοθέτηση των παραχωρούμενων χώρων εντός της διοικητικής περιφέρειας του δήμου, τον καθορισμό ανταλλάγματος και την έγκριση της παραχώρησης των κοινοχρήστων χώρων σε όμορες επιχειρήσεις και την διενέργεια πλειοδοτικής δημοπρασίας για την παραχώρηση δικαιώματος απλής χρήσης σε τρίτους.
Στη συνέχεια, με απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής του δήμου Ρόδου, καθορίσθηκαν, κατά θέση και όρια, τα προς παραχώρηση τμήματα του αιγιαλού και παραλίας καθώς και το αντίστοιχο αντάλλαγμα. Επίσης, εγκρίθηκαν οι όροι της διακήρυξης για τη διενέργεια πλειοδοτικής δημοπρασίας για την παραχώρηση με αντάλλαγμα δικαιώματος απλής χρήσης αιγιαλού και παραλίας σε τρίτους, και καθορίσθηκαν οι θέσεις και τα όρια των παραχωρούμενων τμημάτων, καθώς και οι κατηγορίες των επαγγελματικών δραστηριοτήτων για τις οποίες μπορούσαν να παραχωρηθούν. Ειδικά για την «παραλία Ρένη», προβλέφθηκε η μίσθωση δύο καντινών, μίας εγκατάστασης εκμετάλλευσης θαλασσίων μέσων αναψυχής και τριών χώρων τοποθέτησης ομπρελών. Ταυτόχρονα, εκδόθηκε η Περίληψη Διακήρυξης Δημοπρασίας του Δημάρχου Ρόδου για τη διενέργεια της δημοπρασίας. Με την απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής εγκρίθηκαν τα πρακτικά της πλειοδοτικής δημοπρασίας που πραγματοποιήθηκε και κατακυρώθηκε ο σχετικός πίνακας.
Η αρμοδιότητα καθορισμού και οριοθέτησης των τμημάτων αιγιαλού και παραλίας, επί των οποίων παραχωρείται από τον δήμο προς τρίτους το δικαίωμα απλής χρήσης, ανήκει στο οικείο δημοτικό συμβούλιο
Ωστόσο, το κρίσιμο γεγονός που οδήγησε το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο στην αποδοχή της αίτησης ακύρωσης αφορούσε το επιφορτισμένο με την αρμοδιότητα καθορισμού και οριοθέτησης των τμημάτων αιγιαλού και παραλίας όργανο. Είναι γνωστό ότι, το Δημοτικό Συμβούλιο αποφασίζει για όλα τα θέματα που αφορούν το δήμο, εκτός από εκείνα που ανήκουν εκ του νόμου στην αρμοδιότητα του δημάρχου ή άλλου οργάνου του δήμου ή το ίδιο το δημοτικό συμβούλιο μεταβίβασε σε επιτροπή του. Εντούτοις, η αρμοδιότητα καθορισμού και οριοθέτησης των τμημάτων αιγιαλού και παραλίας, επί των οποίων παραχωρείται από τον δήμο προς τρίτους το δικαίωμα απλής χρήσης, ανήκει, σύμφωνα με το γενικό τεκμήριο αρμοδιότητας του άρθρου 65 παρ. 1 του Ν 3852/2010, στο οικείο δημοτικό συμβούλιο. Κατ’ επέκταση, η αρμοδιότητα αυτή, η οποία αποβλέπει κυρίως στη διαφύλαξη του κοινόχρηστου χαρακτήρα των παραχωρούμενων τμημάτων και, παραλλήλως, στην επωφελή αξιοποίησή τους, δεν δύναται να μεταβιβασθεί στην οικονομική επιτροπή, δηλαδή στο όργανο που είναι αρμόδιο για τον έλεγχο και την παρακολούθηση της οικονομικής λειτουργίας του δήμου και, ειδικότερα, για τις ενέργειες που επιχειρούνται στο πλαίσιο διεξαγωγής δημοπρασιών ή διαγωνισμών.
Κατόπιν τούτων, το Συμβούλιο της Επικρατείας, καθότι τα προς παραχώρηση τμήματα του αιγιαλού και παραλίας αλλά και το αντίστοιχο αντάλλαγμα καθορίσθηκαν από την οικονομική επιτροπή του δήμου Ρόδου, έκανε δεκτή την αίτηση ακύρωσης.
Δείτε την απόφαση στη Qualex: ΣτΕ 243/2024