Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με απόφαση που εξέδωσε χθες στην υπόθεση C-621/21 έκρινε ότι οι γυναίκες που έχουν υποστεί σωματική ή ψυχική βία, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής και της ενδοοικογενειακής βίας, εμπίπτουν στο καθεστώς του πρόσφυγα, άλλως δικαιούνται επικουρική προστασία.
Ιστορικό
Μια διαζευγμένη Τουρκάλα υπήκοος, κουρδικής καταγωγής και μουσουλμανικού θρησκεύματος, αφίχθη τον Ιούνιο του 2018 νομίμως στη Βουλγαρία. Στη συνέχεια, μετέβη στο Βερολίνο όπου διέμενε μέλος της οικογένειάς της και όπου υπέβαλε αίτηση για την παροχή διεθνούς προστασίας. Με την από 28 Φεβρουαρίου 2019 απόφαση της DAB, η οποία εξεδόθη κατόπιν σχετικού αιτήματος των γερμανικών αρχών, οι βουλγαρικές αρχές δέχθηκαν να επανεξετάσουν την περίπτωσή της όσον αφορά την αίτησή της για την παροχή διεθνούς προστασίας.
Κατά τις τρεις συνεντεύξεις που διεξήγαγε η DAB τον Οκτώβριο του 2019, η ίδια δήλωσε ότι, στην ηλικία των δεκαέξι ετών, είχε εξαναγκασθεί στη σύναψη γάμου, από τον οποίο απέκτησε τρεις θυγατέρες. Δήλωσε επίσης ότι, κατά τη διάρκεια του συζυγικού βίου, ο σύζυγός της είχε βιαιοπραγήσει σε βάρος της, η δε η βιολογική της οικογένεια, μολονότι είχε επίγνωση της κατάστασης αυτής, δεν την είχε βοηθήσει. Έτσι λοιπόν, εγκατέλειψε τη συζυγική εστία τον Σεπτέμβριο του 2016 και το 2017 συνήψε θρησκευτικό γάμο με άλλον άνδρα με τον οποίο απέκτησε έναν υιό τον Μάιο του 2018. Αφού εγκατέλειψε την Τουρκία, έλαβε επίσημα διαζύγιο από τον πρώτο της σύζυγο τον Σεπτέμβριο του 2018, παρά τις αντιρρήσεις του. Για τους λόγους αυτούς, δήλωσε ότι φοβόταν ότι η οικογένειά της θα τη δολοφονούσε εάν επέστρεφε στην Τουρκία.
Το επιληφθέν της υπόθεσης βουλγαρικό δικαστήριο αποφάσισε να υποβάλει προδικαστικά ερωτήματα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πιο συγκεκριμένα, το αιτούν δικαστήριο ζήτησε, κατ’ ουσίαν, να διευκρινισθεί εάν το άρθρο 10, παρ. 1, στοιχείο δʹ, της Οδηγίας 2011/95 έχει την έννοια ότι, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν στη χώρα καταγωγής τους, μπορεί να θεωρηθεί ότι οι γυναίκες της χώρας αυτής έχουν, στο σύνολό τους, την ιδιότητα μέλους «ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας» αποτελούσα «λόγο δίωξης» ικανό να οδηγήσει στην αναγνώριση του καθεστώτος πρόσφυγα σε αυτές ή εάν, προκειμένου να θεωρηθούν ως μέλη της ομάδας αυτής, πρέπει να έχουν ένα πρόσθετο κοινό χαρακτηριστικό.
Απόφαση ΔΕΕ
Η Οδηγία 2011/95 καθορίζει τις προϋποθέσεις, αφενός, για την αναγνώριση του καθεστώτος πρόσφυγα και, αφετέρου, για τη χορήγηση του καθεστώτος επικουρικής προστασίας, στα οποία μπορούν να υπαχθούν οι υπήκοοι τρίτων χωρών. Η αναγνώριση του καθεστώτος πρόσφυγα προβλέπεται για τις περιπτώσεις δίωξης υπηκόου τρίτης χώρας λόγω φυλής, θρησκείας, ιθαγένειας, πολιτικών πεποιθήσεων ή ιδιότητας μέλους ιδιαίτερης κοινωνικής ομάδας. Η δε χορήγηση επικουρικής προστασίας προβλέπεται για υπήκοο τρίτης χώρας που δεν πληροί τις προϋποθέσεις για να αναγνωρισθεί ως πρόσφυγας, αλλά σε σχέση με τον οποίο υπάρχουν ουσιώδεις λόγοι να πιστεύεται ότι, εάν επιστρέψει στη χώρα της καταγωγής του, θα αντιμετωπίσει πραγματικό κίνδυνο να υποστεί σοβαρή βλάβη, στην έννοια της οποίας εμπίπτουν, μεταξύ άλλων, η εκτέλεση και η απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση.
Το Δικαστήριο κρίνει ότι η Οδηγία πρέπει να ερμηνεύεται τηρουμένης της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, η οποία είναι δεσμευτική για την Ευρωπαϊκή Ένωση και αναγνωρίζει ως μορφή δίωξης τη βία κατά των γυναικών λόγω του φύλου τους. Περαιτέρω, το Δικαστήριο επισημαίνει ότι οι γυναίκες μπορούν συνολικά να θεωρηθούν μέλη κοινωνικής ομάδας κατά την έννοια της Οδηγίας 2011/95. Κατά συνέπεια, είναι δυνατόν να υπαχθούν στο καθεστώς του πρόσφυγα οσάκις, στη χώρα καταγωγής τους, εκτίθενται λόγω του φύλου τους σε σωματική ή ψυχική βία, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής και της ενδοοικογενειακής βίας.
Εάν δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις για την υπαγωγή τους στο καθεστώς του πρόσφυγα, είναι δυνατόν να τους χορηγηθεί το καθεστώς επικουρικής προστασίας και στην περίπτωση που αντιμετωπίζουν πραγματική απειλή να δολοφονηθούν ή να υποστούν πράξεις βίας από μέλος της οικογένειάς τους ή της κοινότητάς τους λόγω της υποτιθέμενης παραβίασης εκ μέρους τους των κρατουσών πολιτιστικών αξιών, θρησκευτικών κανόνων ή παραδόσεων.
Το βουλγαρικό δικαστήριο θα κληθεί τώρα να αποφασίσει για την υπόθεση της Κούρδισσας, σύμφωνα με την απόφαση του Δικαστηρίου του Λουξεμβούργου.
Δείτε το σχετικό Σεμινάριο: Νομική αντιμετώπιση της έμφυλης βίας
Δείτε τη σχετική Αρθρογραφία στη Qualex: H «Γυναικοκτονία» De lege lata και De lege ferenda