Η σωρεία καταδικαστικών αποφάσεων του ΕΔΔΑ σε βάρος της Ελλάδας λόγω παραβίασης των απαιτήσεων για εύλογη διάρκεια της δίκης αποτελεί μια απτή απόδειξη αδυναμίας της χώρας μας να εξασφαλίσει όλα αυτά τα χρόνια μέσω ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων μια σύγχρονη και αποτελεσματική δικαιοσύνη.
Με την πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ έγινε δεκτή αίτηση του αιτούντος για πρόκληση ηθικής βλάβης λόγω υπέρβασης της εύλογης διάρκειας της διοικητικής δίκης και κατ’ επέκταση προσβολής του δικαιώματος σε ταχεία απονομή της διοικητικής δικαιοσύνης (ΣτΕ 549/2023).
Σύμφωνα με το Ανώτατο Ακυρωτικό της χώρας, με τις διατάξεις των άρθρων 53 έως 58 του Ν 4055/2012 θεσμοθετήθηκε, ως νέο ένδικο βοήθημα, η αίτηση για δίκαιη ικανοποίηση λόγω υπερβάσεως της εύλογης διάρκειας της διοικητικής δίκης, η οποία ασκείται ανά βαθμό δικαιοδοσίας και από κάθε διάδικο και στρέφεται κατά του Ελληνικού Δημοσίου. Το αντικείμενο της αίτησης αφορά τη δίκαιη ικανοποίηση των διαδίκων με την επιδίκαση ευλόγου χρηματικού ποσού για την αποκατάσταση της ηθικής, κατά κύριο λόγο, βλάβης που υπέστησαν, λόγω της προσβολής του δικαιώματος σε ταχεία απονομή της διοικητικής δικαιοσύνης. Περαιτέρω, με τις ανωτέρω διατάξεις ρυθμίζονται ζητήματα σχετικά με τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία εκτιμάται η εύλογη χρονική διάρκεια της διοικητικής δίκης. Τα κριτήρια αυτά, τα οποία, σύμφωνα με την εισηγητική έκθεση του Ν 4055/2012, είναι αντίστοιχα με εκείνα που έχει διαπλάσει η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), απαριθμούνται στο άρθρο 57 παρ. 1 του εν λόγω νόμου και αφορούν, ειδικότερα, στη συμπεριφορά των διαδίκων κατά την εξέλιξη της δίκης για την οποία πρόκειται, στην πολυπλοκότητα της υποθέσεως, τόσο από δικονομική όσο και από ουσιαστική άποψη, στη στάση των αρμοδίων κρατικών αρχών και στο διακύβευμα, δηλαδή τη σημασία της υποθέσεως για τον συγκεκριμένο αιτούντα.
Επιπρόσθετα, για να κάνει δεκτή την αίτηση το ΣτΕ επεσήμανε ότι, η κρίση του αρμοδίου δικαστηρίου που επιλαμβάνεται αιτήσεως για δίκαιη ικανοποίηση λόγω υπερβάσεως της εύλογης διάρκειας της διοικητικής δίκης περιλαμβάνει τρία στάδια. Στο πρώτο στάδιο, το δικαστήριο αποφαίνεται αν συντρέχει παραβίαση του δικαιώματος του αιτούντος σε ταχεία απονομή της δικαιοσύνης, λόγω υπερβάσεως της εύλογης διάρκειας της διοικητικής δίκης, με βάση τα κριτήρια της παρ. 1 του άρθρου 57 του ανωτέρω νόμου. Εφόσον διαπιστωθεί ότι συντρέχει στη συγκεκριμένη περίπτωση παραβίαση του ως άνω δικαιώματος σε ταχεία απονομή της δικαιοσύνης, το δικαστήριο, λαμβάνοντας υπόψη ότι η υπέρβαση της εύλογης διάρκειας της δίκης αποτελεί ισχυρό – πλην μαχητό – τεκμήριο ότι προκλήθηκε ηθική βλάβη στον αιτούντα, αποφαίνεται, σε δεύτερο στάδιο, αν θα πρέπει να καταβληθεί χρηματικό ποσό για τη δίκαιη ικανοποίηση του αιτούντος ή αν, αντιθέτως, μόνη η διαπίστωση της παραβιάσεως του ως άνω δικαιώματος μπορεί, στη συγκεκριμένη περίπτωση και κατά την αιτιολογημένη σχετική κρίση του δικαστηρίου, να θεωρηθεί επαρκής ικανοποίηση. Εάν, κατά το δεύτερο στάδιο, το αρμόδιο δικαστήριο κρίνει ότι πρέπει να επιδικασθεί χρηματικό ποσό για τη δίκαιη ικανοποίηση του αιτούντος, προβαίνει, στο τρίτο και τελευταίο στάδιο, αφ’ ενός, στον καθορισμό του ύψους του εν λόγω ποσού, λαμβάνοντας, ιδίως, υπόψη τη χρονική περίοδο που υπερβαίνει τον εύλογο χρόνο για την εκδίκαση της υποθέσεως, καθώς και την ενδεχόμενη ικανοποίηση του αιτούντος από άλλα μέτρα προβλεπόμενα στην κείμενη νομοθεσία, και, αφ’ ετέρου, στην επιβολή, σε βάρος του Δημοσίου, των εξόδων του αιτούντος.
Έτσι, λοιπόν, το ΣτΕ διαπιστώνοντας ότι το επίδικο χρονικό διάστημα που προκάλεσε βλάβη στον αιτούντα διήρκεσε συνολικά τρία (3) έτη δέκα (10) μήνες και οκτώ (8) ημέρες, για έναν βαθμό δικαιοδοσίας και μια υπόθεση άνευ ιδιαίτερου βαθμού δυσκολίας, χωρίς να προκύπτει ότι ο αιτών συνέβαλε με τη συμπεριφορά του στην καθυστέρηση της εκδίκασης της υπόθεσής του, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι λόγω παραβίασης των απαιτήσεων για εύλογη διάρκεια της δίκης υφίσταται πρόκληση ηθικής βλάβης, που εντοπίζεται στην ταλαιπωρία, την αβεβαιότητα και την αγωνία για την έκβαση της υπόθεσής του, για την αποκατάσταση της οποίας – με δίκαιη ικανοποίηση – δεν αρκεί η απλή διαπίστωση της παραβίασης του δικαιώματός αλλά απαιτείται η επιδίκαση εύλογου χρηματικού ποσού.
Δείτε τη σχετική Έκδοση: Αίτηση δίκαιης ικανοποίησης του Ν 4055/2012
Δείτε το σχετικό Σεμινάριο: Προσφυγή ενώπιον του ΕΔΔΑ – Η διαδικασία βήμα προς βήμα
Δείτε τη σχετική Αρθρογραφία στη Qualex: Η υπέρβαση της εύλογης διάρκειας της δίκης ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ενώσεως ως λόγος αποζημιώσεως