Τα μέτρα που ελήφθησαν είχαν ως σκοπό την προστασία της δημόσιας υγείας από την περαιτέρω διάδοση του κορωνοϊού
Το ΣτΕ στις με αρ. 2135, 2136, 2137/2023 εν ολομελεία αποφάσεις του έκρινε ότι τα επίδικα μέτρα, τα οποία συνίστανται στην αναστολή τέλεσης, με την παρουσία φυσικών προσώπων, κάθε είδους λειτουργιών, λατρευτικών συνάξεων, ιεροπραξιών και πάσης φύσεως θρησκευτικών τελετών σε όλους ανεξαιρέτως τους χώρους θρησκευτικής λατρείας καθώς και στην τέλεση αυτών με περιορισμούς (τήρηση αναλογίας ατόμου ανά τ.μ., ανώτατο όριο ατόμων), συνιστούν σοβαρή επέμβαση στην ελευθερία της λατρείας που προστατεύεται από το άρθρο 13 παρ. 2 του Συντάγματος (και το άρθρο 9 παρ. 1 της ΕΣΔΑ), η επέμβαση όμως αυτή είναι συνταγματικά ανεκτή. Και τούτο διότι: Τα μέτρα αυτά θεσπίστηκαν με σκοπό την προστασία της δημόσιας υγείας (άρθρο 21 παρ. 3 του Συντάγματος) από την περαιτέρω διάδοση του κορωνοϊού που προκαλεί την ιδιαιτέρως μεταδοτική νόσο Covid-19. Επί πλέον τα μέτρα αυτά, μεταβαλλόμενα στον χρόνο ώστε να προσαρμόζονται στις εκάστοτε επικρατούσες υγειονομικές και επιδημιολογικές συνθήκες, θεσπίστηκαν κατόπιν εισηγήσεων της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας της Δημόσιας Υγείας έναντι του κορωνοϊού Covid-19, η οποία λαμβάνει υπόψη της τις εισηγήσεις και άλλου ειδικώς συνεστημένου επιστημονικού οργάνου, ήτοι της Επιτροπής Αντιμετώπισης Εκτάκτων Συμβάντων Δημόσιας Υγείας από Λοιμογόνους Παράγοντες. Επιβάλλονται χωρίς διακρίσεις σε όλο τον πληθυσμό, έχουν περιορισμένη χρονική ισχύ και ανανεώνονται (παρατείνονται) κατόπιν επαναξιολόγησής τους βάσει των επικαιροποιημένων υγειονομικών και επιδημιολογικών δεδομένων.
Το ΣτΕ αξιολογώντας τα παραπάνω δεδομένα έκρινε ότι τα εν λόγω μέτρα δεν παρίστανται, κατ’ αρχήν, προδήλως απρόσφορα για την ικανοποίηση του επιδιωκόμενου σκοπού γενικότερου δημοσίου συμφέροντος, δηλαδή την προστασία της δημόσιας υγείας, ούτε προδήλως μη αναγκαία, ενόψει της επιδημιολογικής κατάστασης της Επικράτειας και της πίεσης στο σύστημα υγείας. Η επέμβαση δε στο συνταγματικό δικαίωμα της ελευθερίας της λατρείας δεν μπορεί να θεωρηθεί δυσανάλογη για την επίτευξη του συνταγματικού δημόσιου σκοπού της προστασίας της δημόσιας υγείας, σύμφωνα με τις εισηγήσεις των ως άνω επιστημονικών επιτροπών, λαμβανομένης υπόψη και της υποχρέωσης των πολιτών να ανέχονται εύλογους περιορισμούς στην άσκηση των ατομικών δικαιωμάτων τους σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παρ. 4 του άρθρου 25 του Συντάγματος.
Τέλος, κρίθηκε ότι τα επίδικα μέτρα δεν παραβιάζουν τη συνταγματικώς κατοχυρωμένη αυτοδιοίκηση (και όχι αυτονομία) της Εκκλησίας. Τούτο διότι η Πολιτεία με τα μέτρα αυτά δεν επεμβαίνει στο αυτοδιοίκητο της Εκκλησίας, το οποίο κατοχυρώνεται στο άρθρο 3 του Συντάγματος, αλλά πραγματώνει τη συνταγματική της υποχρέωση, βάσει του άρθρου 21 παρ. 3 του Συντάγματος, προς λήψη των αναγκαίων εκάστοτε θετικών μέτρων που αποβλέπουν στην προστασία της υγείας. Ταυτόχρονα, στο πλαίσιο της απόφασης κρίθηκε επιπλέον ότι δεν παραβιάζεται το άρθρο 29 του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος, διότι ο Μητροπολίτης, σύμφωνα με την εν λόγω διάταξη, ασκεί την εξουσία που προβλέπεται όχι μόνο από τους Ιερούς Κανόνες και τις Εκκλησιαστικές διατάξεις αλλά και από τους νόμους της Πολιτείας, στους οποίους εντάσσονται και οι προσβαλλόμενες κοινές υπουργικές αποφάσεις.
Η άποψη της μειοψηφίας
Κατά τη μειοψηφία ενός Παρέδρου και ενός Αντιπροέδρου, σε δύο προσβαλλόμενες κοινές υπουργικές αποφάσεις, συντρέχει εν προκειμένω παράβαση της αρχής της αναλογικότητας. Και τούτο διότι θα έπρεπε να υπάρχει ειδική τεκμηρίωση των μέτρων, αφού με αυτά επιβάλλεται ολοσχερής κατ’ ουσίαν απαγόρευση της συλλογικής θρησκευτικής λατρείας, η οποία εκτείνεται σε σημαντικό πλέον χρονικό διάστημα. Ακολούθως έγινε δεκτό ότι τα επίδικα μέτρα συγκαταλέγονται μεταξύ πολλών άλλων σοβαρότατων περιοριστικών μέτρων που ελήφθησαν προκειμένου να επιτευχθεί η κοινωνική αποστασιοποίηση, τα οποία άπτονται της άσκησης ατομικών δικαιωμάτων, κρίθηκαν δε απαραίτητα για την προστασία της δημόσιας υγείας λόγω της δυσχέρειας της ιατρικής επιστήμης να αντιμετωπίσει με αποτελεσματικό τρόπο, κατά το χρόνο κατά τον οποίο ελήφθησαν τα μέτρα αυτά, την πρωτόγνωρη υγειονομική κρίση που προέκυψε από την εμφάνιση άγνωστου και λίαν επιθετικού μολυσματικού κορωνοϊού. Στο πλαίσιο αυτό, η επιλογή για την επιβολή περιορισμών ή εξαιρέσεων από τους περιορισμούς ανά δραστηριότητα εμπίπτει στο ευρύ περιθώριο εκτίμησης του κανονιστικού νομοθέτη, ο οποίος σταθμίζει ιατρικής και επιδημιολογικής φύσεως στοιχεία σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, κοινωνικούς, οικονομικούς, εργασιακούς κ.λπ., η εκτίμηση δε της επιδημιολογικής επιβάρυνσης δεν γίνεται μεμονωμένα ή αποσπασματικά ανά δραστηριότητα, αλλά συνολικά. Έτσι, ανάγονται στην ανέλεγκτη ουσιαστική εκτίμηση του κανονιστικού νομοθέτη η επιλογή για την κατάργηση της λειτουργίας των Θεοφανείων στις 6.1.2021, η οποία είχε επιτραπεί κατ’ εξαίρεση με την προηγούμενη ΚΥΑ, καθώς και ο καθορισμός ως εξαίρεσης από τον περιορισμό της κυκλοφορίας της μετάβασης σε εν λειτουργία κατάστημα/επιχείρηση ή της μετακίνησης προς σωματική άσκηση και όχι της μετακίνησης προς χώρο θρησκευτικής λατρείας.
Δείτε τη σχετική Αρθρογραφία στη Qualex: Δικαιώματα ή δημόσια υγεία: Το ψευδές δίλημμα της πανδημίας;
Δείτε τη σχετική Αρθρογραφία στη Qualex: Πανδημία και θεμελιώδη δικαιώματα: Πτυχές ενός εξελισσόμενου δράματος