Οι εκτεταμένες υλικές ζημιές σε καταστήματα κατά τη διάρκεια επεισοδίων στο κέντρο της πρωτεύουσας αποτελούν ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αδυναμίας διάσωσης της περιουσίας των πολιτών, που θεμελιώνει και την αστική ευθύνη του κράτους.
Το ΣτΕ με πρόσφατη απόφαση απέρριψε την αίτηση αναίρεσης του Ελληνικού Δημοσίου κατά της με αρ. 1358/2021 απόφασης του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών αναγνωρίζοντας την εξωσυμβατική ευθύνη του Δημοσίου λόγω αδυναμίας αποτελεσματικής προστασίας περιουσίας πολίτη και πλημμελούς άσκησης καθηκόντων των αστυνομικών οργάνων κατά τη διάρκεια επεισοδίων (ΣτΕ 1007/2023).
Το Ανώτατο Ακυρωτικό της χώρας, αφού αξιοποίησε τη διάταξη του άρθρου 105 του ΕισΝΑΚ, επεσήμανε ότι η ευθύνη του Δημοσίου προς αποζημίωση γεννάται όχι μόνον από την έκδοση μη νόμιμης εκτελεστής διοικητικής πράξης ή από τη μη νόμιμη παράλειψη έκδοσης τέτοιας πράξης, αλλά και από μη νόμιμες υλικές ενέργειες των οργάνων του Δημοσίου ή από παραλείψεις οφειλόμενων νόμιμων υλικών ενεργειών αυτών, εφόσον οι υλικές αυτές ενέργειες ή παραλείψεις συνάπτονται με την οργάνωση και λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών. Εξ άλλου, η ευθύνη του Δημοσίου στοιχειοθετείται και όταν παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία και προσδιορίζονται από την κείμενη εν γένει νομοθεσία, τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις αρχές της καλής πίστης. Περαιτέρω, για να στοιχειοθετηθεί ευθύνη προς αποζημίωση απαιτείται οι παραβιασθείσες κατά τον ενάγοντα διατάξεις να μην έχουν τεθεί αποκλειστικά και μόνο χάριν του γενικού συμφέροντος. Κατά την ίδια διάταξη του άρθρου 105 του ΕισΝΑΚ, απαραίτητη προϋπόθεση για την επιδίκαση αποζημίωσης είναι και η ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της παράνομης πράξης ή παράλειψης ή υλικής ενέργειας ή παράλειψης υλικής ενέργειας του δημόσιου οργάνου και της ζημίας που επήλθε. Αιτιώδης σύνδεσμος υπάρχει όταν, κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, η πράξη ή η παράλειψη είναι επαρκώς ικανή (πρόσφορη) και μπορεί αντικειμενικά κατά τη συνήθη και κανονική πορεία των πραγμάτων και χωρίς τη μεσολάβηση άλλου περιστατικού να επιφέρει τη ζημία.
Ακολούθως, το ΣτΕ αφού τόνισε ότι οι διατάξεις του Ν 2800/2000 και του ΠΔ 141/1991 κατατείνουν στην προστασία της περιουσίας των πολιτών υπογράμμισε ότι, η προστασία της περιουσίας των πολιτών από βίαια επεισόδια που εκδηλώνονται στο πλαίσιο οποιασδήποτε μορφής μαζικής κινητοποίησης πολιτών αποτελεί υποχρέωση των αστυνομικών οργάνων, η εκπλήρωση της οποίας δεν εναπόκειται στη διακριτική ευχέρειά τους. Επομένως, αν τα αστυνομικά όργανα παραλείψουν παντελώς να επέμβουν για να προστατεύσουν την περιουσία πολίτη η οποία απειλείται υπό τις ανωτέρω περιστάσεις, η παράλειψή τους αυτή είναι παράνομη και, συνεπώς, συντρέχει η πρώτη απαιτούμενη για τη θεμελίωση αστικής ευθύνης του Δημοσίου προϋπόθεση της παρανομίας, δεν νοείται δε στην περίπτωση αυτή υπέρβαση των άκρων ορίων ή κακή άσκηση της διακριτικής ευχέρειας των αστυνομικών οργάνων, αφού πάντως τέτοια υπέρβαση των άκρων ορίων ή κακή άσκηση προϋποθέτει λογικά την άσκησή της.
Υπό τα παραπάνω δεδομένα, οι αστυνομικές αρχές δεν κατάφεραν να λάβουν ενδεδειγμένα και αποτελεσματικά μέτρα προκειμένου να αποσοβήσουν την εκδήλωση των επεισοδίων, ούτε όμως και να την καταστείλουν, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα να καταστεί ανέφικτη η προστασία της περιουσίας των πολιτών από υλικές ζημιές, μεταξύ των οποίων και το κατάστημα της αναιρεσίβλητης. Έτσι λοιπόν, το ΣτΕ επικύρωσε την με αρ. 1358/2021 απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών αναγνωρίζοντας την υποχρέωση του Ελληνικού Δημοσίου να καταβάλει αποζημίωση για την αποκατάσταση της περιουσιακής ζημίας που προκλήθηκε καθώς και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης.
Δείτε τη σχετική Έκδοση: Η Αστική Ευθύνη του Δημοσίου
Δείτε το σχετικό Σεμινάριο: Αστική Ευθύνη του Δημοσίου – Επίκαιρα ζητήματα και πρακτική εφαρμογή
Δείτε τη σχετική Αρθρογραφία στη Qualex: Αστική ευθύνη του Δημοσίου λόγω παράλειψης της αστυνομίας να προστατεύσει την περιουσία πολιτών κατά τη διάρκεια βίαιων επεισοδίων – Ζητήματα απόδειξης στην αγωγή στη διοικητική δίκη (με αφορμή τις αποφάσεις 1964-1972/2021 του Συμβουλίου της Επικρατείας)