Η διενέργεια χειρουργικής επέμβασης για την τεχνητή διακοπή κυήσεως σε ανήλικη οδήγησε στην αμετάκλητη καταδίκη ιατρού-γυναικολόγου ενώπιον του Αρείου Πάγου. Το δικαστήριο εξέτασε τις προϋποθέσεις που θέτει ο παλαιός και ο νέος Ποινικός Κώδικας στο άρθρο 304 ΠΚ, για τη διαπίστωση του τελικώς άδικου χαρακτήρα της πράξης, εφαρμόζοντας τις ευμενέστερες ως προς την ποινή διατάξεις, συναξιολογώντας τους κανόνες επιμελείας που ορίζει ο Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας. Οι αναιρετικοί λόγοι που προβλήθηκαν για πρόκληση απόλυτης ακυρότητας της διαδικασίας και παραβίαση της αρχής της δημοσιότητας των συνεδριάσεων, αναδεικνύουν κρίσιμα δικονομικά ζητήματα, όπως είναι το δικαίωμα της εγκύου να παρίσταται προς υποστήριξη της κατηγορίας και η δυνατότητα αποδεικτικής αξιοποίησης αποσπασμάτων από την προδικαστική κατάθεση του κατηγορουμένου, όταν ταυτίζονται κατά περιεχόμενο με την απολογία.
Πραγματικά περιστατικά
Ο πρώτος εκ των συγκατηγορουμένων διατηρούσε σχέση με την ανήλικη πριν από τη συμπλήρωση του δέκατου έβδομου έτους της ηλικίας της, υποσχόμενος γάμο, σε περίπτωση που οι επαφές τους οδηγούσαν σε σύλληψη τέκνου. Όταν η ανήλικη γνωστοποίησε στον κατηγορούμενο την εγκυμοσύνη της, εκείνος, από κοινού με την συγκατηγορούμενη μητέρα του, προχώρησαν σε απειλές και εκφοβισμό της, προκειμένου να την πείσουν να προχωρήσει σε άμβλωση. Η ίδια, αντιμετωπίζοντας προβλήματα στο οικογενειακό της περιβάλλον, απέκρυψε το γεγονός της εγκυμοσύνης από τους γονείς της. Ο συγκατηγορούμενος σύντροφός της και η μητέρα του, επικοινώνησαν με τον τρίτο κατηγορούμενο και αναιρεσείοντα ιατρό, ο οποίος ήταν γνωστός για τη διενέργεια επεμβάσεων διακοπής της κύησης, χωρίς την τήρηση των νόμιμων διατυπώσεων.
Η ανήλικη μετέβη στη γυναικολογική κλινική για την τεχνητή διακοπή της κύησης, ωστόσο, πριν τη διενέργεια της χειρουργικής επέμβασης :
Δεν πραγματοποιήθηκε προεγχειρητικός έλεγχος (αιματολογικές εξετάσεις, λήψη ιστορικού και ΑΜΚΑ).
Δεν διενεργήθηκε υπερηχογράφημα για την έγκυρη διαπίστωση της ηλικίας του εμβρύου.
Δεν παραχωρήθηκε ερωτηματολόγιο προς συμπλήρωση προσωπικών στοιχείων, από το οποίο θα προέκυπτε η ηλικία της εγκύου.
Η συναίνεση της εγκύου και η συναίνεση των ασκούντων τη γονική μέριμνα ως λόγοι άρσης του αδίκου
Υποχρέωση του ιατρού σε περίπτωση ανηλικότητας, προτού προχωρήσει σε οποιαδήποτε ιατρική πράξη, είναι η συναίνεση των ασκούντων τη γονική μέριμνα. Η υποχρέωση αυτή προβλέπεται ρητά στον Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας (άρθρα 12 παρ. 2 περ. β υποπερ. αα και 14 παρ. 2, 4), αλλά και ειδικώς, στο άρθρο 304 παρ. 2 του Ποινικού Κώδικα, για τις περιπτώσεις διακοπής της κύησης. Στην υπό κρίση υπόθεση, κεντρικής σημασίας για τη θεμελίωση του αδίκου θεωρήθηκε η απουσία συναίνεσης των γονέων της ανήλικης, αν και έγινε δεκτό ότι η ίδια είχε παραχωρήσει τη συναίνεσή της.
Υπέρβαση της επιτρεπόμενης κατά το νόμο ηλικίας του εμβρύου και παραβίαση του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας
Η ηλικία του εμβρύου και η υπέρβαση των δώδεκα πρώτων εβδομάδων της κύησης αποτελούν ένα πρώτο κριτήριο για τη διαπίστωση συνδρομής λόγου άρσης του αδίκου, κατά το άρθρο 304 ΠΚ. Το απώτατο αυτό χρονικό όριο δεν απαιτείται, εάν συντρέχουν ενδείξεις σοβαρής ανωμαλίας του εμβρύου, που θα οδηγούσαν στη γέννηση παθολογικού νεογνού, ή εάν προκύψει κίνδυνος για τη ζωή, ή την υγεία της εγκύου. Στην προκειμένη περίπτωση, κατά τις παραδοχές του ιατρού, η ηλικία του εμβρύου, η οποία ξεπερνούσε τους τρεις μήνες, διαπιστώθηκε μετά τη διενέργεια της επέμβασης και δεν διερευνήθηκε, κατά τρόπο αξιόπιστο, πριν από τη διενέργεια της επέμβασης.
Δικαιούται η έγκυος να παρασταθεί προς υποστήριξη της κατηγορίας όταν θεωρείται συμμέτοχος στην πράξη;
Το δικαστήριο εξέτασε τυχόν πρόκληση δικονομικής ακυρότητας, λόγω παράνομης παράστασης της ανήλικης προς υποστήριξη της κατηγορίας. Η ύπαρξη ενεργητικής νομιμοποίησης θεμελιώθηκε στην έννοια του προστατευόμενου εννόμου αγαθού, φορέας του οποίου εξακολουθεί να είναι η εγκυμονούσα, ανεξάρτητα από το εάν συναίνεσε, ή όχι, στην πράξη της τεχνητής διακοπής. Σύμφωνα με το σκεπτικό του Αρείου Πάγου, η συμμετοχή στην αξιόποινη πράξη και η συναίνεση αξιολογείται από πλευράς ουσιαστικής βασιμότητας και δεν ασκεί επιρροή στη νομιμότητα του δικαιώματος παράστασης προς υποστήριξη της κατηγορίας.
Ειδικότερα, το δικαστήριο έκανε δεκτό ότι:
α) Το δικαίωμα παράστασης πολιτικής αγωγής εξακολουθεί να υπάρχει, όταν εκείνος που συμμετέχει στην εγκληματική πράξη προστατεύεται από τον κυρωτικό κανόνα. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση της εγκύου, ως φορέα του προστατευόμενου έννομου αγαθού, ακόμη κι αν κατ’ ουσίαν μπορεί να αμφισβητηθεί η βασιμότητα του αιτήματος παράστασης, κατά τις διατάξεις περί οικείου πταίσματος (άρθρο 300 ΑΚ) και περί καταχρηστικής άσκησης δικαιώματός (άρθρο 281 ΑΚ).
β) Η εγκυρότητα της συναίνεσης στην υπό κρίση υπόθεση ήταν ερευνητέα και υπήρχαν υπόνοιες ελαττωματικότητας, λόγω απειλής.
Δημοσιότητα συνεδριάσεων, δικαιώματα υπεράσπισης και αξιολόγηση προδικαστικής κατάθεσης
Ο κατηγορούμενος ιατρός επικαλέσθηκε ως αναιρετικούς λόγους την πρόκληση απόλυτης ακυρότητας, λόγω παραβίασης των υπερασπιστικών του δικαιωμάτων, αλλά και προσβολή της αρχής της δημοσιότητας, καθώς στα πρακτικά της προσβαλλόμενης απόφασης συμπεριελήφθησαν αποσπάσματα του απολογητικού σημειώματος που κατέθεσε κατά την προδικασία. Η συμπερίληψη αποσπασμάτων της προδικαστικής κατάθεσης στα πρακτικά της απόφασης κρίθηκε ότι δεν παραβίασε τα δικαιώματα υπεράσπισης του αναιρεσείοντος, αφού το δικαστήριο στηρίχθηκε στο σύνολο των αποδεικτικών μέσων και αξιολόγησε κατά περιεχόμενο τους αρνητικούς της κατηγορίας ισχυρισμούς, όπως επαναλήφθηκαν, κατά τρόπο αυτούσιο, στην απολογία του κατηγορουμένου.
Τελικώς, ο Άρειος Πάγος απέρριψε την αίτηση αναίρεσης, επικυρώνοντας την καταδικαστική απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων Λαμίας σε βάρος του ιατρού, για τεχνητή διακοπή κυήσεως.
Δείτε τη δικαστική απόφαση στην Qualex: ΑΠ (Ποιν) 665/2024