Η βελγική προεδρία του Συμβουλίου και οι διαπραγματευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κατέληξαν χθες 6 Μαρτίου 2024 σε μια προσωρινή συμφωνία σχετικά με τη διακρατική μεταφορά διαδικασιών μεταξύ των κρατών-μελών σε ποινικές υποθέσεις.
Ο νόμος θεσπίζει κανόνες που ρυθμίζουν τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες οι ποινικές διαδικασίες που έχουν κινηθεί σε ένα κράτος μέλος μπορούν να μεταφερθούν σε άλλο κράτος μέλος. Η νομοθεσία είναι κρίσιμη για να διασφαλιστεί ότι η καταλληλότερη χώρα διερευνά ή διώκει ένα ποινικό αδίκημα καθώς και να προληφθούν περιττές παράλληλες διαδικασίες (του ίδιου υπόπτου) σε διαφορετικά κράτη μέλη της ΕΕ. Ως εκ τούτου, ο νόμος θα συμβάλει στην αποτελεσματικότερη καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος.
Οι κανόνες επί των οποίων συμφώνησαν το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα βελτιώσουν επίσης τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων του υπόπτου ή του κατηγορουμένου κατά τη διαδικασία μεταφοράς της ποινικής διαδικασίας από τη μία χώρα στην άλλη.
Επιπλέον, ο Κανονισμός θα συμβάλει στην αντιμετώπιση της ατιμωρησίας σε περιπτώσεις άρνησης της παράδοσης ενός προσώπου σε άλλο κράτος μέλος βάσει ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης. Οι κανόνες μεταφοράς της διαδικασίας (στη χώρα όπου βρίσκεται ο κατηγορούμενος) θα εγγυώνται ότι το πρόσωπο θα εξακολουθήσει να τίθεται ενώπιον της δικαιοσύνης με όρους δίκαιης δίκης.
Κοινοί κανόνες για τη μεταφορά διαδικασιών
Στο μέλλον, οι αρχές μιας χώρας θα αποφασίζουν να ζητήσουν τη μεταφορά της διαδικασίας (σε άλλο κράτος μέλος) βάσει ενός καταλόγου κοινών κριτηρίων. Τα κριτήρια αυτά περιλαμβάνουν:
- το ποινικό αδίκημα διαπράχθηκε στο έδαφος του κράτους μέλους στο οποίο πρόκειται να μεταφερθεί η διαδικασία ή τα περισσότερα από τα αποτελέσματα του αδικήματος ή σημαντικό μέρος της ζημίας συνέβησαν στο εν λόγω κράτος μέλος,
- ένας ή περισσότεροι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι είναι υπήκοοι ή κάτοικοι του εν λόγω κράτους μέλους,
- ένας ή περισσότεροι ύποπτοι ή κατηγορούμενοι βρίσκονται στο κράτος μέλος στο οποίο πρόκειται να μεταφερθεί η διαδικασία
- τα περισσότερα αποδεικτικά στοιχεία που σχετίζονται με την έρευνα ή η πλειονότητα των σχετικών μαρτύρων βρίσκονται στο εν λόγω κράτος μέλος
- ότι υπάρχει σε εξέλιξη ποινική διαδικασία για τα ίδια ή άλλα πραγματικά περιστατικά κατά του υπόπτου ή του κατηγορουμένου στο κράτος μέλος που θα καταστεί υπεύθυνο για τη διαδικασία
Η χώρα στην οποία έχει ζητηθεί να αποδεχθεί τη μεταφορά της διαδικασίας πρέπει να ενημερώσει τη χώρα που επιθυμεί να μεταφέρει τη διαδικασία αυτή σχετικά με την απόφασή της -αν θα αποδεχθεί ή θα αρνηθεί τη μεταφορά- το αργότερο εντός 60 ημερών από την παραλαβή του αιτήματος. Η προθεσμία αυτή μπορεί να παραταθεί κατά 30 ημέρες κατ’ ανώτατο όριο.
Μια χώρα θα πρέπει να αρνείται τη μεταφορά της διαδικασίας εάν σύμφωνα με το δίκαιό της δεν είναι δυνατή η άσκηση ή η συνέχιση της ποινικής διαδικασίας σε σχέση με τα πραγματικά περιστατικά που διέπουν την αίτηση μεταφοράς. Αυτό θα συνέβαινε για παράδειγμα εάν η συμπεριφορά σε σχέση με την οποία υποβλήθηκε το αίτημα δεν συνιστά ποινικό αδίκημα σύμφωνα με το δίκαιο του κράτους προς το οποίο απευθύνεται η αίτηση.
Δικαιώματα του θύματος και του κατηγορούμενου/υπόπτου
Ο Κανονισμός περιλαμβάνει επίσης υποχρεώσεις όσον αφορά τα δικαιώματα των υπόπτων και των κατηγορουμένων, καθώς και των θυμάτων κατά τη διαδικασία λήψης απόφασης για μεταφορά.
Η χώρα στην οποία διεξάγεται η ποινική έρευνα και η οποία επιθυμεί να μεταφέρει τη διαδικασία σε άλλη χώρα πρέπει, για παράδειγμα, να λαμβάνει δεόντως υπόψη τα νόμιμα συμφέροντα του υπόπτου ή του κατηγορουμένου καθώς και του θύματος. Ο νέος νόμος προβλέπει επίσης την υποχρέωση ότι ο κατηγορούμενος ή ο ύποπτος και το θύμα πρέπει να ενημερώνονται για την πρόθεση μεταφοράς της διαδικασίας και να τους δίνεται η δυνατότητα να εκφράσουν τη γνώμη τους σχετικά με τη μεταφορά αυτή. Επιπλέον, ενημερώνονται κατά τη διάρκεια άλλων σχετικών φάσεων της διαδικασίας.
Δικαίωμα αποτελεσματικής έννομης προστασίας
Οι ύποπτοι, οι κατηγορούμενοι και τα θύματα θα έχουν το δικαίωμα αποτελεσματικής έννομης προστασίας σε βάρος της απόφασης μιας χώρας να αποδεχθεί τη μεταφορά της ποινικής διαδικασίας. Θα μπορούν, για την ακρίβεια, να ασκούν το δικαίωμα αυτό στη χώρα στην οποία μεταφέρεται η ποινική διαδικασία.
Η προθεσμία για την άσκηση ένδικων μέσων δεν υπερβαίνει τις 15 ημέρες από την ημερομηνία παραλαβής της απόφασης αποδοχής της μεταφοράς της ποινικής διαδικασίας. Η τελική απόφαση σχετικά με τη προσφυγή πρέπει να ληφθεί χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση και, ει δυνατόν, εντός 60 ημερών.
Η προσωρινή συμφωνία θα υποβληθεί τώρα στους εκπροσώπους των κρατών μελών στο Συμβούλιο και στην επιτροπή δικαιοσύνης του Κοινοβουλίου για έγκριση. Εφόσον εγκριθεί, το κείμενο θα πρέπει στη συνέχεια να εγκριθεί επίσημα και από τα δύο θεσμικά όργανα, προτού δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ και τεθεί σε ισχύ. Ο Κανονισμός θα αρχίσει να εφαρμόζεται δύο έτη μετά την έναρξη ισχύος του.
Δείτε τη σχετική Αρθρογραφία στη Qualex: Η εγκληματική οργάνωση και η συμμετοχή σε αυτήν: ευθυγράμμιση και απόκλιση από το διεθνές και ευρωπαϊκό ποινικό δίκαιο