Ο Ν 5172/2025 (ΦΕΚ Α 10/29.1.2025) κομίζει ουσιώδεις αλλαγές σε κεντρικής σημασίας νομοθετήματα, όπως ο Ποινικός Κώδικας και ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, με τις νέες ρυθμίσεις να εστιάζουν στην τυποποίηση νέων μορφών κυβερνοεγκλημάτων, στην αυστηροποίηση των ποινών για ανήλικους παραβάτες και στη δικονομική μεταχείριση του κατηγορουμένου, σε περιπτώσεις έμφυλης βίας. Οι νομοθετικές αυτές μεταβολές, επιχειρούνται παράλληλα με την ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2024/1385 για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της εξ οικείων βίας.
Οι κυριότερες τροποποιήσεις του Ν 5172/2025 στο πεδίο του Ποινικού Δικαίου
Ποινικός Κώδικας
α) Περιπτώσεις γενετήσιας εκμετάλλευσης
Με το άρθρο 5 του Ν 5172/2025 τροποποιείται το άρθρο 315 ΠΚ για τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων, με διεύρυνση της αντικειμενικής υπόστασης του αδικήματος και εξειδίκευση των τρόπων τέλεσης.
Στο άρθρο 6 τυποποιείται ως αυτοτελές αδίκημα ο καταναγκαστικός γάμος, με προσθήκη νέας παραγράφου 3 στο άρθρο 330 ΠΚ για την παράνομη βία.
β) Παρενόχληση μέσω διαδικτύου
Με τα άρθρα 7 έως 9 του Ν 5172/2025 θεσπίζονται νέες μορφές αδικημάτων που τελούνται μέσω του διαδικτύου όπως η κυβερνοπαρακολούθηση, η κυβερνοπαρενόχληση και το λεγόμενο “doxing”.
Ειδικότερα:
Στο άρθρο 333 ΠΚ με την προσθήκη νέας παραγράφου 1Α ποινικοποιείται η παρενοχλητική παρακολούθηση των δραστηριοτήτων του θύματος χωρίς τη συναίνεσή του, μέσω της χρήσης τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών (Άρθρο 7 Ν 5172/2025)
Στο άρθρο 337 ΠΚ με τη νέα παράγραφο 5 προβλέπεται ως αξιόποινη πράξη η αποστολή εικόνας ή οπτικοακουστικού υλικού αποτυπωμένου σε ηλεκτρονικό ή άλλο υλικό φορέα, που απεικονίζει γεννητικά όργανα και δύναται να προκαλέσει στον αποδέκτη, φόβο, ανησυχία ή σοβαρή ψυχολογική βλάβη. Με τον τρόπο αυτό επιδιώκεται η προστασία της γενετήσιας αξιοπρέπειας στο ψηφιακό περιβάλλον (Άρθρο 8 Ν 5172/2025)
Στο άρθρο 184 ΠΚ εισάγεται παράγραφος 2Α στην οποία τυποποιείται η υποκίνηση αορίστου αριθμού προσώπων, μέσω διαρροής πληροφοριών προσωπικού χαρακτήρα του θύματος, με τη χρήση τεχνολογικών και επικοινωνιακών μέσων, με σκοπό να προκαλέσει στο στοχοποιούμενο πρόσωπο σωματική ή ψυχολογική βλάβη («doxing»).(Άρθρο 9 Ν 5172/2025)
Με την τροποποίηση του άρθρου 339 ΠΚ συμπεριλαμβάνεται η παρακολούθηση γενετήσιας πράξης μεταξύ άλλων μέσω χρήσης τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών στις περιπτώσεις γενετήσιων πράξεων ενώπιον ανηλίκων με σκοπό την προστασία της ανηλικότητας και της γενετήσιας ελευθερίας. (Άρθρο 30 Ν 5172/2025)
Παραβατικότητα ανηλίκων
α) Υποτροπή κατά τη διάρκεια αναμορφωτικών μέτρων
Με την τροποποίηση του άρθρου 124 ΠΚ δίνεται η δυνατότητα αντικατάστασης των αναμορφωτικών μέτρων με κατ’ οίκον έκτιση, παροχή κοινωφελούς εργασίας αλλά και με περιορισμό σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων έαν κατά τη διάρκειά τους ασκήθηκε ποινική δίωξη για πράξη που, αν την τελούσε ενήλικος, θα ήταν κακούργημα ή αν τα αναμορφωτικά μέτρα παραβιάζονται εξακολουθητικά. (Άρθρο 25 Ν 5172/2025)
β) Μετάθεση ηλικιακού ορίου για νεαρούς ενήλικες και αυτοδίκαιη παύση αναμορφωτικών μέτρων
Το άρθρο 130 ΠΚ τροποποιείται ως προς το ηλικιακό όριο αυτοδίκαιης παύσης των αναμορφωτικών μέτρων και ορίζεται το εικοστό τρίτο έτος ως χρονικό σημείο παύσεως (Άρθρο 26 Ν 5172/2025)
Αυστηρότερο πλαίσιο ποινής προβλέπεται στο άρθρο 313 ΠΚ για την πράξη της συμπλοκής, καθώς για την επιβολή φυλάκισης έως τρία (3) έτη αρκεί η πρόκληση επικίνδυνης σωματικής βλάβης, ενώ μέχρι πρότινος απαιτούνταν πρόκληση βαριάς σωματικής βλάβης ή θανάτου. Ειδικώς για τις περιπτώσεις επήλθε θάνατος ή βαριά σωματική βλάβη ανθρώπου αλλά και εάν το θύμα είναι ανήλικο, επιφυλάσσεται ποινή κάθειρξης έως οκτώ (8) έτη. (Άρθρο 28 Ν 5172/2025)
Βαρύτερες ποινές επισύρει και η παραμέληση εποπτείας ανηλίκου (άρθρο 360 ΠΚ) ενώ με την προσθήκη νέου άρθρου 323Β στον Ποινικό Κώδικα, τυποποιείται ως αυτοτελές έγκλημα η διευκόλυνση και υποκίνηση της επαιτείας. (Άρθρα 29, 31 Ν 5172/2025)
Αποκαταστατική δικαιοσύνη και κίνητρα για πλήρη ικανοποίηση του παθόντος
Με την τροποποίηση των άρθρων 381 και 405 ΠΚ (άρθρα 32-33 του Ν 5172/2025), ενισχύεται ο θεσμός της έμπρακτης μετάνοιας, για αδικήματα που στρέφονται κατά της ιδιοκτησίας και της περιουσίας.
Για τα πλημμελήματα, η πλήρης απαλλαγή του δράστη από την ποινή θα είναι πλέον δυνητική. Αυτό σημαίνει ότι θα εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια του δικαστηρίου να αποφασίσει αν η αποδεδειγμένη επιστροφή του πράγματος ή η πλήρης ικανοποίηση του ζημιωθέντος μέχρι την ολοκλήρωση της αποδεικτικής διαδικασίας στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο επαρκεί.
Για τα κακουργήματα, η έμπρακτη μετάνοια του δράστη μέσω της πλήρους ικανοποίησης του θύματος μέχρι το τέλος της αποδεικτικής διαδικασίας στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο δεν οδηγεί σε πλήρη απαλλαγή, αλλά σε επιβολή μειωμένης ποινής, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 83 του Ποινικού Κώδικα. Εάν, ωστόσο, η έμπρακτη μετάνοια εκδηλωθεί μέχρι την αμετάκλητη παραπομπή του δράστη, το δικαστήριο μπορεί, αξιολογώντας τις συνθήκες της υπόθεσης, να αποφασίσει ακόμη και την πλήρη απαλλαγή του. Έτσι, παρέχεται ένα επιπλέον κίνητρο στους κατηγορουμένους να αποκαταστήσουν τη ζημία ήδη κατά την προδικασία, με στόχο την ταχύτερη απονομή της δικαιοσύνης.
Κρίσιμη είναι η προσθήκη του όρου «αποδεδειγμένα» στις προϋποθέσεις επιστροφής του πράγματος ή πλήρους ικανοποίησης του ζημιωθέντος. Η συγκεκριμένη τροποποίηση επιδιώκει να διασφαλίσει ότι η έμπρακτη μετάνοια δεν θα χρησιμοποιείται καταχρηστικά ή προσχηματικά.
Ειδικότερα, προβλέπεται ότι η απόδειξη της επιστροφής του πράγματος ή της αξίας του θα πρέπει να προκύπτει από μέσα αυξημένης αποδεικτικής ισχύος, όπως:
- Η επιστροφή του πράγματος ενώπιον αστυνομικής ή άλλης δημόσιας αρχής, με τη σύνταξη σχετικής έκθεσης.
- Η παρακατάθεση της αξίας του πράγματος στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων.
- Η τραπεζική κατάθεση του ποσού της ζημίας.
- Η έγγραφη πιστοποίηση πλήρους ικανοποίησης από επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας.
Συμμόρφωση προς την οδηγία (ΕΕ) 2024/1385 και αλλαγές στο Νόμο 3500/2006 για την ενδοοικογενειακή βία.
Με τα άρθρα 3-4 και 10 έως 12 του Ν 5172/2025, εξειδικεύονται και αποσαφηνίζονται κρίσιμες έννοιες όπως είναι:
- Η βία κατά των γυναικών, η οποία καλύπτει κάθε μορφή έμφυλης βίας και είναι ευρύτερη της προβλεπόμενης στο Νόμο περί ενδοοικογενειακής βίας.
- Η εξ οικείων βία, η οποία περιλαμβάνει και πράξεις καταναγκαστικού ελέγχου και πρόσωπα του οικείου περιβάλλοντος του θύματος, γνωστά ή έμπιστα, ανεξάρτητα από το στοιχείο της συγκατοίκησης.
- Ο σύντροφος, ως το πρόσωπο που διατηρεί σταθερή προσωπική σχέση, ανεξάρτητα από το στοιχείο της συγκατοίκησης.
Οι αλλαγές στο Ν 3500/2006: Υποτροπή, προσωρινή κράτηση και μη μετατροπή ποινών
Στο άρθρο 13 του Ν 5172/2025 η επίμονη καταδίωξη ή παρακολούθηση μέλους της οικογένειας τυποποιείται ως νεά μορφή ενδοοικογενειακής απειλής (άρθρο 7 Ν 3500/2006).
Με το άρθρο 14 του Ν 5172/2025 και την προσθήκη άρθρου 10Α στον ν. 3500/2006, προβλέπονται τα παρακάτω:
Οι ποινές αυξάνονται σε περιπτώσεις υποτροπής.
Ποινές άνω των δύο ετών δεν μετατρέπονται, δεν αναστέλλονται και τυχόν έφεση δεν έχει ανασταλτικό αποτέλεσμα.
Το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει απαγόρευση επικοινωνίας και προσέγγισης του θύματος ως παρεπόμενη ποινή.
Σε περιπτώσεις σοβαρών πλημμελημάτων και κακουργημάτων, μπορεί να επιβληθεί ακόμη και προσωρινή κράτηση, ή κατ’ οίκον περιορισμός με ηλεκτρονική επιτήρηση.
Η κράτηση σε περιπτώσεις αυτοφόρου διαδικασίας, μπορεί να διατηρείται, επί αναβολών της εκδίκασης και τεκμαίρεται η επικινδυνότητα του δράστη, εκτός κι αν το δικαστήριο αποφανθεί το αντίθετο, κατόπιν εξέτασης του θύματος.
Προβλέπεται κατ’ εξαίρεση απόσπαση ή μετάθεση δημοσίων υπαλλήλων-θυμάτων, προκειμένου να προστατευθούν από τον δράστη.
Ποινική Διαμεσολάβηση και υποχρέωση οικονομικής στήριξης του θύματος
Το αρθρο 15 του Ν 5172/2025 επεκτείνει τους όρους της ποινικής διαμεσολάβησης, συμπεριλαμβάνοντας και την υποχρέωση του δράστη σε αποζημίωση για την κάλυψη άμεσων αναγκών του θύματος.
Αποκλεισμός της διαμεσολάβησης σε σοβαρές περιπτώσεις
Με το αρθρο 16, ο εισαγγελέας μπορεί να απορρίψει τη συμφωνία διαμεσολάβησης όταν συντρέχουν σοβαρές περιστάσεις, όπως ο προσχηματικός χαρακτήρας της συμφωνίας, η σκληρότητα της πράξης ή ο σοβαρός κίνδυνος για το θύμα. Σε περίπτωση απόρριψης, ο δράστης μπορεί να προσφύγει στον εισαγγελέα εφετών.
Ενίσχυση των περιοριστικών όρων για την προστασία των θυμάτων
Το άρθρο 18 του Ν 5172/2025 προβλέπει νέους περιοριστικούς όρους που μπορούν να επιβληθούν στον δράστη, όπως:
- Ηλεκτρονική επιτήρηση (βραχιολάκι),
- Υποχρέωση παράδοσης όπλων,
- Απαγόρευση κάθε είδους επικοινωνίας με το θύμα,
- Υποχρέωση εμφάνισης στο αστυνομικό τμήμα.
Προστασία των θυμάτων κατά την εκδίκαση των υποθέσεων. Ανάγνωση προδικαστικής κατάθεσης για ενήλικα θύματα.
Με την πρόβλεψη του άρθρου 19 Ν 5172/2025 και την τροποποίηση του άρθρου 19 Ν 3500/2006, παρέχεται η δυνατότητα απομακρυσμένης κατάθεσης των ανηλίκων θυμάτων, χωρίς φυσική παρουσία στο ακροατήριο, με τη συνδρομή ειδικού ψυχολόγου ή ψυχιάτρου-πραγματογνώμονα. Επεκτείνεται μάλιστα η δυνατότητα κατάθεσης μέσω τηλεδιάσκεψης και για ενήλικα θύματα που κρίνονται ευάλωτα ενώ στις περιπτώσεις αυτές είναι επιτρεπτή και η ανάγνωση της προανακριτικής καταθέσεώς τους.
Υποχρέωση αναφοράς εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας για φαρμακοποιούς και φυσιοθεραπευτές
Το Άρθρο 20 επεκτείνει την υποχρέωση αναφοράς εγκλημάτων ενδοοικογενειακής βίας και σε φαρμακοποιούς και φυσιοθεραπευτές. Οι επαγγελματίες αυτοί οφείλουν να ενημερώνουν άμεσα τις αρχές εάν διαπιστώσουν ενδείξεις βίας σε βάρος ανηλίκου ή ενήλικου θύματος, χωρίς να δεσμεύονται από επαγγελματικό απόρρητο.
Κώδικας Ποινικής Δικονομίας
α) Παράταση της προσωρινής κράτησης και αντικατάσταση των περιοριστικών όρων
Με τα άρθρα 35-37 του Ν 5172/2025 καθίσταται δυνατή η παράταση της προσωρινής κράτησης σε περιπτώσεις σοβαρών αδικημάτων (άρθρο 292 ΚΠΔ), ακόμη και για ανήλικους παραβάτες (άρθρο 287 ΚΠΔ) ενώ και οι περιοριστικοί όροι μπορούν να αντικαθίστανται με προσωρινή κράτηση, όταν ο κατηγορούμενος φέρεται να έχει διαπράξει νέο έγκλημα (άρθρο 38 Ν 5172/2025).
β) Χρόνος και τόπος επίδοσης: τυπική υποχρέωση η αναγραφή στο αποδεικτικό (;)
Η διαγραφή της φράσης «αλλιώς η επίδοση είναι άκυρη» στο άρθρο 162 ΚΠΔ ως προς το
αποδεικτικό επίδοσης αποδεσμεύει τις αρχές από μία «τυπική», κατά την αιτιολογική έκθεση του νόμου, υποχρέωση. Τα στοιχεία αυτά θεωρήθηκε ότι περιλαμβάνονται στο υπογεγραμμένο από τον παραλήπτη αποδεικτικό επίδοσης, που ενσωματώνεται στη δικογραφία προς απόδειξη της νομιμότητάς της. (Άρθρο 79 Ν 5172/2025)
Τέλος, ο Ν 5172/2025 επιχειρεί να συγκεράσει νομοθετικές ρυθμίσεις ποικίλης θεματολογίας, που αφορούν την EUROJUST, την αναδιοργάνωση των ιατροδικαστικών υπηρεσιών, την καθ΄ ύλην αρμοδιότητα των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων και τροποποίησεις του Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών (Ν 4938/2022).
Δείτε το νέο Νόμο στην Qualex: Ν 5172/2025