Το Συμβούλιο της Ευρώπης υιοθέτησε την Παρασκευή 17 Μαΐου την πρώτη διεθνή νομικά δεσμευτική συνθήκη που αποσκοπεί στη διασφάλιση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου κατά τη χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης (AI). Η συνθήκη, η οποία είναι διαθέσιμη και σε μη ευρωπαϊκές χώρες, καθορίζει ένα νομικό πλαίσιο που καλύπτει ολόκληρο τον κύκλο ζωής των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης και αντιμετωπίζει τους κινδύνους που ενδέχεται να προκαλέσουν, ενώ παράλληλα προωθεί την υπεύθυνη καινοτομία. Η σύμβαση υιοθετεί μια προσέγγιση με βάση τον κίνδυνο για τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη, τη χρήση και τον παροπλισμό των συστημάτων ΤΝ, η οποία απαιτεί την προσεκτική εξέταση τυχόν πιθανών αρνητικών συνεπειών από τη χρήση συστημάτων ΤΝ.
Η σύμβαση-πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης για την τεχνητή νοημοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου εγκρίθηκε στο Στρασβούργο κατά την ετήσια υπουργική σύνοδο της Επιτροπής Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, η οποία συγκεντρώνει τους υπουργούς Εξωτερικών των 46 κρατών μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης.
Η σύμβαση είναι το αποτέλεσμα διετούς εργασίας ενός διακυβερνητικού οργάνου, της Επιτροπής για την Τεχνητή Νοημοσύνη (CAI), η οποία συγκέντρωσε για τη σύνταξη της συνθήκης τα 46 κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, την Ευρωπαϊκή Ένωση και 11 κράτη μη μέλη (Αργεντινή, Αυστραλία, Καναδάς, Κόστα Ρίκα, Αγία Έδρα, Ισραήλ, Ιαπωνία, Μεξικό, Περού, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και Ουρουγουάη), καθώς και εκπροσώπους του ιδιωτικού τομέα, της κοινωνίας των πολιτών και της ακαδημαϊκής κοινότητας, οι οποίοι συμμετείχαν ως παρατηρητές.
Η συνθήκη καλύπτει τη χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης στον δημόσιο τομέα – συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών που ενεργούν για λογαριασμό του – και στον ιδιωτικό τομέα. Η σύμβαση προσφέρει στα μέρη δύο τρόπους συμμόρφωσης με τις αρχές και τις υποχρεώσεις της κατά τη ρύθμιση του ιδιωτικού τομέα: τα μέρη μπορούν να επιλέξουν να υποχρεωθούν άμεσα από τις σχετικές διατάξεις της σύμβασης ή, εναλλακτικά, να λάβουν άλλα μέτρα για να συμμορφωθούν με τις διατάξεις της συνθήκης, τηρώντας πλήρως τις διεθνείς υποχρεώσεις τους όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Η προσέγγιση αυτή είναι αναγκαία λόγω των διαφορών στα νομικά συστήματα ανά τον κόσμο.
Η σύμβαση θεσπίζει απαιτήσεις διαφάνειας και εποπτείας προσαρμοσμένες σε συγκεκριμένα πλαίσια και κινδύνους, συμπεριλαμβανομένου του προσδιορισμού του περιεχομένου που παράγεται από συστήματα τεχνητής νοημοσύνης. Τα συμβαλλόμενα μέρη θα πρέπει να θεσπίσουν μέτρα για τον εντοπισμό, την αξιολόγηση, την πρόληψη και τον μετριασμό των πιθανών κινδύνων και να αξιολογήσουν την ανάγκη για μορατόριουμ, απαγόρευση ή άλλα κατάλληλα μέτρα σχετικά με τις χρήσεις των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης όπου οι κίνδυνοι τους μπορεί να είναι ασυμβίβαστοι με τα πρότυπα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή της, η σύμβαση θεσπίζει μηχανισμό παρακολούθησης με τη μορφή διάσκεψης των συμβαλλομένων μερών.
Θα πρέπει επίσης να διασφαλίζουν τη λογοδοσία και την ευθύνη για τις δυσμενείς επιπτώσεις και ότι τα συστήματα ΤΝ σέβονται την ισότητα, συμπεριλαμβανομένης της ισότητας των φύλων, την απαγόρευση των διακρίσεων και τα δικαιώματα προστασίας της ιδιωτικής ζωής. Επιπλέον, τα συμβαλλόμενα μέρη της συνθήκης θα πρέπει να κατοχυρώσουν τα κατάλληλα ένδικα μέσα για τα πρόσωπα που θίγονται εξαιτίας της χρήσης συστημάτων ΤΝ.
Όσον αφορά τους κινδύνους για τη δημοκρατία, η συνθήκη απαιτεί από τα μέρη να λάβουν μέτρα για να διασφαλίσουν ότι τα συστήματα ΤΝ δεν χρησιμοποιούνται για την υπονόμευση των δημοκρατικών θεσμών και διαδικασιών, συμπεριλαμβανομένης της αρχής της διάκρισης των εξουσιών, του σεβασμού της δικαστικής ανεξαρτησίας και της πρόσβασης στη δικαιοσύνη.
Τα συμβαλλόμενα μέρη της σύμβασης δεν θα υποχρεούνται να εφαρμόζουν τις διατάξεις της συνθήκης σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την προστασία των συμφερόντων εθνικής ασφάλειας, αλλά θα υποχρεούνται να διασφαλίζουν ότι οι δραστηριότητες αυτές σέβονται το διεθνές δίκαιο και τους δημοκρατικούς θεσμούς. Η σύμβαση δεν θα εφαρμόζεται σε θέματα εθνικής άμυνας ούτε σε δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης, εκτός εάν η δοκιμή συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να επηρεάσει τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία ή το κράτος δικαίου.
Τέλος, η σύμβαση απαιτεί από κάθε συμβαλλόμενο μέρος να δημιουργήσει έναν ανεξάρτητο μηχανισμό εποπτείας για την επίβλεψη της συμμόρφωσης με τη σύμβαση, καθώς και να ευαισθητοποιήσει το κοινό, να ενθαρρύνει έναν ενημερωμένο δημόσιο διάλογο και να διεξάγει διαβουλεύσεις με πολλούς ενδιαφερόμενους φορείς σχετικά με τον τρόπο χρήσης της τεχνολογίας ΤΝ. Η σύμβαση-πλαίσιο θα δοθεί προς υπογραφή στο Βίλνιους (Λιθουανία) στις 5 Σεπτεμβρίου με την ευκαιρία της διάσκεψης των υπουργών Δικαιοσύνης.
Δείτε τη σύμβαση-πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης για την τεχνητή νοημοσύνη, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου εδώ
Δείτε τη σχετική Έκδοση: Εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης στο δίκαιο και στη δικαστική πρακτική
Δείτε το σχετικό Σεμινάριο: Τεχνητή Νοημοσύνη και Δίκαιο