Αγωγή λογοδοσίας: Από τις διατάξεις των άρθρων 303 ΑΚ και 473 επ. ΚΠολΔ προκύπτει ότι όποιος έχει τη διαχείριση, έστω και de facto (Γ. Ορφανίδης σε Κεραμέα/Κονδύλη/Νίκα Ερμηνεία ΚΠολΔ, 836), μιας, ολικά ή μερικά, ξένης υπόθεσης, εφόσον η διαχείριση συνεπάγεται εισπράξεις και δαπάνες, έχει υποχρέωση να λογοδοτήσει (δοσίλογος). Για τον λόγο αυτόν οφείλει αφενός μεν να ανακοινώσει στο δεξίλογο λογαριασμό που να περιέχει αντιπαράθεση των εσόδων και των εξόδων, αφετέρου δε να καταβάλει ό,τι προκύπτει από την αντιπαράθεση αυτή, επισυνάπτοντας και τα σχετικά δικαιολογητικά, εφόσον συνηθίζεται (Απ. Γεωργιάδης Ενοχικό Δίκαιο, 165).
Σε περίπτωση που ο δοσίλογος δεν εκπληρώνει τις ανωτέρω υποχρεώσεις του (άρνηση ανακοίνωσης λογαριασμού ή μη κανονικότητα του λογαριασμού, κ.λπ.) ο δεξίλογος δικαιούται να ασκήσει αγωγή εναντίον του, κατά τις διατάξεις των άρθρων 473 επ. ΚΠολΔ.
Νομική βάση της αγωγής: Για τη νομική βασιμότητα της αγωγής αυτής αρκεί ο δεξίλογος να επικαλεστεί ότι ο δοσίλογος διαχειρίσθηκε υπόθεση ολικά ή μερικά του δεξίλογου με βάση οποιαδήποτε μεταξύ τους έννομη σχέση, όπως είναι η εντολή, εταιρία, κοινωνία, συμπλοιοκτησία, ενέχυρο, όχι όμως σε σύμβαση πίστωσης αλληλόχρεου λογαριασμού (Γ.Ορφανίδης σε Κεραμέα/Κονδύλη/Νίκα Ερμηνεία ΚΠολΔ, 836), κ.λπ., χωρίς να απαιτείται η παράθεση λογαριασμού ή κονδυλίων, δεδομένου ότι πρόκειται για στοιχεία που δεν μπορεί να γνωρίζει ο δεξίλογος και ούτε να γίνεται προσδιορισμός του διεκδικούμενου με την αγωγή καταλοίπου, το οποίο θα προκύψει από την αντιπαράθεση μεταξύ εσόδων-εξόδων στον λογαριασμό που θα υποβάλει ο δοσίλογος με την απόφαση του δικαστηρίου αν κριθεί ότι έχει προς τούτο υποχρέωση (ΑΠ 977/1977 ΕΕμπΔ 1988, 73-ΑΠ 526/1992, ΕλλΔνη 34, 1477-ΕφΘεσ 2646/1988 Αρμ. 1989, 145).
Πάντως ο δεξίλογος μπορεί να σωρεύσει στο δικόγραφο της αγωγής του αίτημα για την καταβολή του κατάλοιπου του λογαριασμού, ακόμα και αν δεν προσδιορίζεται το ύψος (ΑΠ 977/1997, ό.π.-ΕφΠειρ 1246/1997 ΝοΒ 1998, 793) ή ακόμα να ασκήσει παρεμπίπτουσα αγωγή (άρθρ. 283 ΚΠολΔ).
Αρμοδιότητα-Διαδικασία: Στην περίπτωση που η αγωγή λογοδοσίας περιορίζεται μόνον στην ανακοίνωση του δοσίλογου προς τον δεξίλογο του λογαριασμού που να περιέχει αντιπαράθεση εσόδων-εξόδων, καθώς και ό,τι προκύπτει από την αντιπαράθεση αυτή και στην επισύναψη των σχετικών δικαιολογητικών, η εν λόγω διαφορά δεν είναι αποτιμητή σε χρήματα και ενόψει του ότι δεν υπάγεται σε καμία αποκλειστική αρμοδιότητα των ειρηνοδικείων (άρθρ. 15 ΚΠολΔ) και μονομελών πρωτοδικείων (άρθρ. 16 και 17 ΚΠολΔ), αρμόδιο για τη συζήτησή της είναι το πολυμελές πρωτοδικείο (άρθρ. 18 παρ. 1 ΚΠολΔ) του τόπου της διαχείρισης ή της κατοικίας ή διαμονής του εναγομένου-δοσίλογου (άρθρ. 36 και 22 ΚΠολΔ), εκτός αν η διαχείριση έλαβε χώρα με δικαστική απόφαση οπότε αρμόδιο δικαστήριο είναι αποκλεστικά αυτό (άρθρ. 28 ΚΠολΔ).
Σε περίπτωση όμως που ο ενάγων-δεξίλογος αξιώνει και την καταβολή του κατάλοιπου του λογαριασμού, όπως προκύπτει από την αντιπαράθεση εσόδων-εξόδων, αρμόδιο δικαστήριο είναι εκείνο που προκύπτει από το αποτιμητό σε χρήματα αίτημα της αγωγής με βάση το ύψος του κατάλοιπου του λογαριασμού (άρθρ. 9, 14 και 18 παρ. 1 ΚΠολΔ).
Σημειώνεται ότι η αγωγή αυτή θα συζητηθεί με την τακτική διαδικασία, εκτός αν η υπόθεση στην οποία αφορά λογοδοσία υπάγεται σε ειδική, όπως π.χ. αν αφορά τις σχέσεις οροφοκτησίας (άρθρ. 614 παρ. 2 ΚΠολΔ) ή την αναγκαστική διαχείριση (άρθρ. 1037 επ. ΚΠολΔ) ή τη διαχείριση σε ειδικά περιουσιακά στοιχεία (άρθρ. 1027 επ. ΚΠολΔ), κ.λπ., γεγονός που επηρεάζει και την υλική αρμοδιότητα του δικαστηρίου (ΠΠρΠειρ 1196/1983 ΝοΒ 1998, 1473-ΜΠρΘεσ 19721/1998 Αρμ 1998, 243-Γ.Ορφανίδης σε Κεραμέα/Κονδύλη/Νίκα Ερμηνεία ΚΠολΔ, 836).
Διοίκηση περιουσίας τέκνου: Από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1510 β’ Α.Κ., σύμφωνα με την οποία «Η γονική μέριμνα περιλαμβάνει την επιμέλεια του προσώπου, τη διοίκηση της περιουσίας και την εκπροσώπηση του τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη που αφορούν το πρόσωπο ή την περιουσία τους», καθώς και άρθρου 1518 α’ Α.Κ., κατά την οποία «η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου περιλαμβάνει ιδίως την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση και την εκπαίδευσή του, καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου της διαμονής του», προκύπτει ότι η γονική μέριμνα είναι ευρύτερη της επιμέλειας, για τον λόγο ότι περιλαμβάνει, εκτός από την επιμέλεια του προσώπου, τη διοίκηση της περιουσίας του τέκνου και την εκπροσώπησή του σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία ή δίκη που αφορά το πρόσωπο ή την περιουσία του.
Σε περίπτωση που έχει προσδιορισθεί χρηματικό ποσό για τη διατροφή του τέκνου και ο υπόχρεος για την καταβολή της έχει υπόνοιες ότι εκείνος που ασκεί την επιμέλειά του χρησιμοποιεί την καταβαλλόμενη διατροφή σε βάρος των συμφερόντων του τέκνου, μπορεί να ζητήσει την παύση της γονικής μέριμνας ή του δικαιώματος διοίκησης της περιουσίας σύμφωνα με το άρθρο 1539 Α.Κ., όχι όμως να ασκήσει εναντίον του αγωγή λογοδοσίας, δεδομένου ότι δικαιούχος της διατροφής είναι το τέκνο και μόνον αυτό μπορεί να ζητήσει τη λογοδοσία κατά του διαχειριστή περιουσίας του και έχοντα την επιμέλειά του γονέα και όχι ο υπόχρεος για καταβολή της διατροφής και μη έχων την επιμέλειά του γονέας κατά του άλλου γονέα.
Σημειώνεται ότι ο τρόπος διαχείρισης της διατροφής του τέκνου από τον έχοντα την επιμέλεια του τελευταίου δεν αποτελεί πράξη διαχείρισης αλλά πράξη επιμέλειας του προσώπου (άρθρ. 1518 Α.Κ.), δεδομένου ότι οποιαδήποτε δαπάνη αναγκαία για την επιμέλεια του τέκνου συνιστά περιεχόμενο της διατροφής του, η οποία, κατά τις διατάξεις των άρθρων 1493 β’ και 1486 ΑΚ, βαρύνει τους γονείς του, αν δεν έχει εισοδήματα από περιουσία ή εργασία, ενώ αν έχει, η αξίωση αυτή έναντι των γονέων του έχει ως προϋπόθεση την ανεπάρκεια κάλυψής της από τα εισοδήματά του (ΠΠρΑθ 5457/2008 αδημ-ΕΡΝΟΜΑΚ, Βαθρακοκοίλη, άρθρο 1518 ΑΚ,, 947 επ.) και για τον λόγο αυτόν τυχόν ασκηθείσα αγωγή από τον υπόχρεο προς διατροφή τέκνου κατά εκείνου που ασκεί την επιμέλειά του με αίτημα την λογοδοσία απορριπτέα τυγχάνει ως απαράδεκτη πρωτίστως λόγω έλλειψης ενεργητικής νομιμοποίησης.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Κουτσουλέλος είναι Δικηγόρος Αθηνών και ιδρυτικό μέλος του επιστημονικού σωματείου Εταιρεία Οικογενειακού Δικαίου.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ