Γενικά: Κατά το δικονομικό δίκαιο αγωγή είναι η επιτευκτική διαδικαστική πράξη εκείνη (ως γενικό ένδικο βοήθημα) με την οποία ζητείται η παροχή έννομης προστασίας ενώπιον παντός δικαιοδοσίας δικαστηρίου (άρθρ. 215 επ. ΚΠολΔ, άρθρ. 71 επ. ΚΔΔ και άρθρ. 63 επ. ΚΠΔ), με την άσκηση της οποίας αρχίζει η δίκη και επέρχονται τόσο τα ουσιαστικά (άρθρ. 261, 346, 1096, 1097 κλπ ΑΚ), όσο και τα δικονομικά (άρθρ. 221 επ. ΚΠολΔ) αποτελέσματά της. Η αγωγή διακρίνεται, ανάλογα με το αίτημά της, σε καταψηφιστική, διαπλαστική, αναγνωριστική και σε πλαγιαστική (άρθρ. 70-72 ΚΠολΔ).
Πλαγιαστική αγωγή: Είναι εκείνη που ασκείται από τον δανειστή ο οποίος στρέφεται κατά του οφειλέτη του οφειλέτου του και έχει αίτημα την, από τον τελευταίο, εκπλήρωση του αιτούμενου στον οφειλέτη του (άρθρ. 72, ΚΠολΔ.). Έτσι, π.χ. παραδεκτά και νόμιμα, κατ’ αρχήν, ασκεί ο δανειστής αγωγή κατά τρίτου του οφειλέτη του τον οποίο τραυμάτισε σοβαρά με το αυτοκίνητό του από αμέλεια, ασκώντας πλαγιαστικά τα δικαιώματα του οφειλέτη του κατά του τρίτου που προκάλεσε τον τραυματισμό του.
Προϋποθέσεις: Εκτός από τις γενικές προϋποθέσεις για την παραδεκτή και νόμιμη άσκηση της πλαγιαστικής αγωγής πρέπει να συντρέχουν και οι ακόλουθες (ΕφΑθ 2131/1999 ΕλλΔνη 2001, 445):
α) Ασκείται από τρίτο πρόσωπο (δανειστή) και όχι από το υποκείμενο της έννομης σχέσης της δίκης (οφειλέτη του δανειστή).
Το τρίτο πρόσωπο-δανειστής νομιμοποιείται στη δίκη ως τρίτος μη δικαιούχος και μη υπόχρεος διάδικος, δηλαδή, συμμετέχει στη δίκη ως υποκείμενο μόνον της διαδικασίας και όχι της έννομης σχέσης της δίκης, καθόσον φορέας του επίδικου δικαιώματος είναι ο οφειλέτης και για τον λόγο αυτόν δεν καταλαμβάνεται από το δεδικασμένο της απόφασης που θα εκδοθεί σε περίπτωση που απορριφθεί η αγωγή, εκτός αν είχε ασκήσει παρέμβαση (ΕφΑθ 2293/1988 ΕλλΔνη 1990, 135-Ν.Νίκας Πολιτική Δικονομία, 319). Αν γίνει δεκτή η αγωγή, ο οφειλέτης καλύπτεται από το δεδικασμένο της απόφασης (Ν.Νίκας Πολιτική Δικονομία, 319 και Δ 1983, 401-Κ.Μακρίδου Οι σχέσεις δανειστή και οφειλέτη στην πλαγιαστική αγωγή ΕλλΔνη 1983, 1189-αντιθ. Κ.Καλαβρός Δ 1977, 488).
β) Αίτημα έχει την εκπλήρωση των υποχρεώσεων του εναγομένου προς τον οφειλέτη του δανειστή και όχι προς τον δανειστή (ΕφΑθ 7854/2001 ΕλλΔνη 2001, 171), σύμφωνα με την προηγούμενη προϋπόθεση.
γ) Το περιουσιακό δικαίωμα που ασκείται με την πλαγιαστική αγωγή δεν πρέπει να συνδέεται με το πρόσωπο του οφειλέτη του δανειστή, δηλαδή, δεν πρέπει να πρόκειται για προσωποπαγές δικαίωμα, όπως π.χ. αξίωση για χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης κ.λπ.
δ) Ο ενάγων-δανειστής πρέπει να ισχυρισθεί και αποδείξει ότι ο οφειλέτης του αδρανεί (υποκειμενικά ή αντικειμενικά) ως προς την άσκηση της αγωγής, διαφορετικά η αγωγή πρέπει να ασκηθεί μόνον από τον οφειλέτη (ΕφΑθ 327/2001 ΕλλΔνη 2003, 746).
Περιπτωσιολογία: Συντρεχουσών των ανωτέρω προϋποθέσεων παραδεκτά και νόμιμα ασκείται πλαγιαστικά:
α) η ανακοπή του άρθρου 933 ΚΠολΔ (ΕφΑθ 2991/1999 ΕλλΔνη 2000, 1681-ΜΠρΑθ 6248/1978 ΝοΒ 1978, 108),
β) η αίτηση για τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων (ΜΠρ Αθ 6043/1997 Δ 1994, 728 παρ. Κ.Μπέη),
γ) η αγωγή κατά της ασφαλιστικής εταιρίας του ζημιογόνου αυτοκινήτου από τον παθόντα, όταν λόγω παραγραφής έχασε το δικαίωμά του να στραφεί εναντίον της με ευθεία αγωγή χωρίς να απαιτείται να έχει προηγηθεί τελεσίδικη αναγνώριση της απαίτησης του ενάγοντος κατά του ασφαλισμένου υπαιτίου οδηγού (ΜΠρΑθ 2107/1983 ΝοΒ 1983, 853),
δ) η καταψηφιστική και η διαπλαστική αγωγή (ΑΠ 217/1981 ΝοΒ 1981,1405), όχι όμως και η αναγνωριστική (ΠΠρΠειρ 1983/1981 Δ 12,640 με αντιθ.σχολ.),
ε) η αγωγή για καταδίκη σε δήλωση βούλησης (ΑΠ 76/2004 ΝοΒ 2004, 1380),
στ) η αγωγή για ακύρωση διαθήκης από τον δανειστή του εξ αδιαθέτου κληρονόμου (ΕφΑθ 7764/2000 ΕλλΔνη 2001, 1394),
ζ) η αγωγή εργολάβου κατά του οικοπεδούχου κατά το άρθρο 410 ΑΚ (σύμβαση υπέρ τρίτου) για καταδίκη σε δήλωση βούλησης (ΑΠ 697/2000 ΕλλΔνη 2001, 158-ΕφΠατρ 1072/1997 ΑχΝομ 1998, 76),
η) η αγωγή εξάλειψης υποθήκης (ΜΠρΘεσ 788/1970 ΝοΒ 1970, 856),
θ) στην περίπτωση αγωγής τρίτου παθόντος από τροχαίο ατύχημα κατά του οφειλέτη και πλαγιαστικής αγωγής κατά του ασφαλιστή (ΑΠ 235/2010 ΕφΑΔ 2010, 828), εφόσον το δικόγραφο της αγωγής επιδόθηκε πρώτα στον οφειλέτη-ασφαλισμένο του (ΑΠ 398/2007 ΝοΒ 2007, 2412), ακόμα και όταν σωρεύονται στο ίδιο δικόγραφο (ΑΠ 69/2011 ΤΝΠ-ΔΣΑ-ΕφΛαμ 215/2005 ΝοΒ 2006, 705 παρ. Ευθ.Καραϊσκου) και εφόσον υπάρχει αξίωση του ασφαλισμένου κατά του ασφαλιστή (ΕφΑθ 6044/2002 ΔΕΕ 2003, 311-ΕφΑθ 7854/2001 ΕλλΔνη 2002, 171).
* Ο κ. Κωνσταντίνος Κουτσουλέλος είναι Δικηγόρος Αθηνών και ιδρυτικό μέλος του επιστημονικού σωματείου Εταιρεία Οικογενειακού Δικαίου.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ