Η εταιρική σύμβαση με την οποία ιδρύεται προσωπική εταιρεία καθώς και οι δηλώσεις βουλήσεων των εταίρων-ιδρυτών μπορούν να πάσχουν από ελαττώματα, τα οποία κατά τις γενικές διατάξεις ΑΚ συνεπάγονται ακυρωσία ή ακυρότητα της εταιρείας καθολικά (π.χ. παράνομος σκοπός αρ.174,178 ΑΚ) ή μόνο των επιμέρους όρων του καταστατικού της ή των δηλώσεων βουλήσεως ορισμένων εταίρων (όπως π.χ. ανικανότητα, πλάνη, απάτη, απειλή, πλαστογραφία, ΑΠ 614/2016 ΝΟΜΟΣ). Στις κεφαλαιουχικές εταιρείες προβλέπονται ειδικές διατάξεις ακυρότητας της εταιρείας (πχ. αρ.11 ν. 4548/2018 ΑΕ). Εννοείται ότι η ακυρότητα/ακυρωσία ισχύει για εταιρεία που δεν είναι ανυπόστατη όπως π.χ. ανυπόστατη είναι η μονοπρόσωπη προσωπική εταιρεία, εταιρεία που δεν προβλέπεται από το Ελληνικό δίκαιο. Δεν χωρεί ακυρότητα/ακυρωσία προσωπικής εταιρείας (και κεφαλαιουχικής) λόγω εικονικότητας εφόσον η εταιρεία πιστοποιείται με καταχώριση σε δημόσια Αρχή (ΓΕΜΗ) καθότι το αντικείμενο της εικονικότητας με την παρέμβαση της διοικητικής Αρχής βρίσκεται εκτός του χώρου της ιδιωτικής αυτονομίας (ΜΠΠειρ 478/2018 δημ. διαδίκτυο). Σύμφωνα με αρ. 85παρ2 δ΄, ε΄, 86, 94 Ν. 4635/2019 οι πράξεις που δεν έχουν καταχωρηθεί στο ΓΕΜΗ δεν αντιτάσσονται έναντι τρίτων (αρ. 94 ν. 4635/2019).
Ειδικότερα, στη δημοσιευμένη προσωπική εταιρεία (ΓΕΜΗ) που συνήφθη εικονικά εν γνώσει των εταίρων, ισχύει ο κανόνας της εγκυρότητας αυτής καθώς και των συναλλαγών έναντι των τρίτων (αρ. 139 ΑΚ, αρ. 94 ν. 4635/2019). Τυχόν ακυρότητα αυτής (αμφισβητείται) σε κάθε περίπτωση θα ισχύσει για το μέλλον (βλ. αρ. 85παρ2 δ΄, ε΄ ν. 4635/2019). Επισημαίνεται ότι η εταιρεία που συνήφθη αρχικά ως εικονική μπορεί να τραπεί σε έγκυρη με μεταγενέστερη διαφορετική βούληση των εταίρων κατά επικύρωση αρ. 183 ΑΚ και ότι την ένσταση εικονικότητας της εταιρείας (ή την αναγνωριστική αγωγή) δεν έχει έννομο συμφέρον σύμφωνα με αρ. 139 ΑΚ, αρ. 94 ν. 4635/2019 να την προτείνει η εταιρεία ή εταίρος αυτής κατά τρίτου που ενήργησε εν αγνοία της εικονικότητας καθώς και τρίτος που δεν βλάπτεται από την εικονικότητα αφού η συναλλαγή του είναι έγκυρη (ΜΠΠειρ. 478/2018 διαδίκτυο, παθητικά σχετική ακυρότητα προτεινόμενη μόνο κατά τρίτου που γνώριζε την εικονικότητα).
Κατά πάγια άποψη η ενέργεια της ακυρότητας ή ακυρωσίας προσωπικής εταιρείας (δημοσιευμένης ή εν τοις πράγμασι) που λειτούργησε και έκανε συναλλαγές, ενεργεί για το μέλλον χωρίς να θίγει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις που δημιουργήθηκαν. Μπορεί όμως να ακυρωθούν δηλώσεις βουλήσεως ορισμένων εταίρων-όχι η εταιρεία- όπως εταίρων δικαιοπρακτικά ανικάνων, οι οποίοι δεν θα ευθύνονται ατομικά –στις προς τα έσω και έξω σχέσεις-καθώς και εταίρων που δεν θα ευθύνονται λόγω πλαστότητας της υπογραφής τους επί των εγγράφων (βλ. 438 ΚΠολΔ). Αντίθετα η εταιρεία και σ’ αυτές τις περιπτώσεις-μη ευθύνης ορισμένων εταίρων- παραμένει έγκυρη σχετικά με τα δικαιώματα/υποχρεώσεις των λοιπών εταίρων (εκτός αν καθίσταται μονοπρόσωπη οπότε λύεται βλ. αρ. 267 ν. 4072/12).
Σύμφωνα με αρ. 62 ΚΠολΔ η άκυρη προσωπική εταιρεία -με ή χωρίς νομική προσωπικότητα- έχει ικανότητα διαδίκου ενώπιον των δικαστηρίων ως ένωση προσώπων που επιδιώκει κάποιο σκοπό .-
* Ο κ. Αθανάσιος Πολυχρονόπουλος είναι Δικηγόρος στον ΑΠ, MSc, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ