Γενικά: Σε περίπτωση που κινητά πράγματα του οφειλέτη βρίσκονται στην κατοχή τρίτου προσώπου, ο οποίος δεν προθυμοποιείται να τα παραδώσει, δεν ακολουθείται η διαδικασία των διατάξεων των άρθρ. 953 επ., Κ.Πολ.Δ. (κατάσχεση επί της κινητής περιουσίας του οφειλέτη), αλλά η διαδικασία της κατάσχεσης στα χέρια τρίτου (άρθρ. 982 επ., Κ.Πολ.Δ.). Με τον ίδιο τρόπο επιτρέπεται να κατασχεθούν οι χρηματικές απαιτήσεις του οφειλέτη κατά τρίτων που δεν εξαρτώνται από αντιπαροχή.
Ωστόσο, δεν επιτρέπεται να κατασχεθούν με τη διαδικασία των άρθρων 982 επ. ΚΠολΔ:
α) ακίνητα στα οποία ο οφειλέτης έχει νομή ή κατοχή,
β) κινητά πράγματα που υπόκεινται σε άμεση φθορά,
γ) εταιρικές μερίδες των προσωπικών εταιριών,
δ) απαιτήσεις διατροφής από τον νόμο ή από διάταξη τελευταίας βούλησης,
ε) απαιτήσεις μισθών, συντάξεων ή ασφαλιστικών παροχών, εκτός αν πρόκειται να ικανοποιηθεί απαίτηση για διατροφή που στηρίζεται στον νόμο ή σε διάταξη τελευταίας βούλησης ή για συνεισφορά για τις ανάγκες της οικογένειας, οπότε επιτρέπεται να γίνει κατάσχεση μέχρι το 1/2, αφού ληφθούν υπόψη τα ποσά που εισπράττει ο υπόχρεος, το μέγεθος των υποχρεώσεων που του δημιουργεί ο γάμος του για την αντιμετώπιση των οικογενειακών αναγκών και ο αριθμός των δικαιούχων, και
στ) κάθε είδους κοινοτικές ενισχύσεις ή επιδοτήσεις στα χέρια του Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε. μέχρι την κατάθεσή τους στον τραπεζικό λογαριασμό των δικαιούχων ή την με άλλο τρόπο καταβολή σ’ αυτούς (περισσ. Γ.Ορφανίδης, Οι προϋποθέσεις για την επιβολή της κατασχέσεως εις χείρας τρίτου, ανάτυπο από τον τόμ. “Η κατάσχεση στα χέρια τρίτου” 41ο Συνέδριο Ε.Ε.Δικονομολόγων, 2016”).
Κατασχετήριο έγγραφο: Η κατάσχεση στα χέρια τρίτου γίνεται με σύνταξη από τον δανειστή του κατασχετηρίου εγγράφου και επίδοσή του τόσο στον τρίτο, όσο και στον οφειλέτη εντός οκτώ (8) ημερών από την επίδοση στον τρίτο (Ολ.Α.Π. 3/1993, ΝοΒ 1995, 223), με την ποινή της ακυρότητας (άρθρ. 987, Κ.Πολ.Δ.).
Το κατασχετήριο έγγραφο πρέπει να περιέχει, εκτός από τα στοιχεία που απαιτούνται σε κάθε δικόγραφο (άρθρ. 118, Κ.Πολ.Δ.) και:
α) ακριβή περιγραφή του εκτελεστού τίτλου και της απαίτησης με την οποία γίνεται η κατάσχεση,
β) το ποσό για το οποίο γίνεται η κατάσχεση,
γ) επιταγή στον τρίτο για να μην προβεί σε καταβολή προς τον οφειλέτη,
δ) διορισμό αντικλήτου, εάν ο δανειστής δεν κατοικεί στην περιφέρεια του ειρηνοδικείου της κατοικίας του τρίτου (Εφ.Αθ. 3060/2007, ΕλλΔνη 2007, 1709).
Εάν η απαίτηση πηγάζει από τίτλο σε διαταγή (άρθρ. 983, Κ.Πολ.Δ), πρέπει, για να γίνει κατάσχεση, να αφαιρεθεί πρώτα από τον οφειλέτη ο τίτλος, κατά το άρθρο 954 παρ. 1, Κ.Πολ.Δ και στη συνέχεια να παραδοθεί στον δανειστή (Εφ.Πειρ. 869/2006, ΔΕΕ 2007, 328).
Σε περίπτωση που η επίδοση γίνεται προς το Δημόσιο ως τρίτου πρέπει, με την ποινή της ακυρότητας, να τηρηθούν οι προϋποθέσεις του άρθρου 145 Ν. 4270/2014 (με ισχύ από 01.01.2015), ο οποίος αντικατέστησε τη διαδικασία του άρθρου 95 Ν. 2362/1995 «περί Δημοσίου Λογιστικού». Σημειώνεται ιδιαίτερα ότι η προθεσμία της δήλωσης του Δημοσίου κατά το άρθρο 985 παρ. 1 ΚΠολΔ είναι τριάντα (30) ημέρες από την επομένη της επίδοσης του κατασχετηρίου στην αρμόδια για πληρωμή υπηρεσία του Δημοσίου, ενώ τα ανωτέρω εφαρμόζονται ανάλογα και επί αναγγελίας εκχώρησης απαίτησης κατά του Δημοσίου.
Τέλος, σχετικά με τις τραπεζικές καταθέσεις και την κατάσχεση στα χέρια Τράπεζας λογαριασμού του οφειλέτη, εφαρμοστέα τυγχάνει η παράγραφος 24 του Νόμου 2915/2001 κατά την οποία το απόρρητο καταθέσεων κάθε μορφής σε πιστωτικά ιδρύματα καθώς και των άυλων μετοχών (άρθρ. 1-3 ΝΔ 1059/1971) δεν ισχύει έναντι του δανειστή που έχει δικαίωμα κατάσχεσης της περιουσίας του δικαιούχου της κατάθεσης ή της μετοχής και μόνο για το ποσό που απαιτείται για την ικανοποίηση του δανειστή (περισ.Μ.Γεωργιάδου σε Κ.Κουτσουλέλο Αναγκαστική Εκτέλεση, 339 επ.).
Συνέπειες επίδοσης: Από την επίδοση του κατασχετηρίου εγγράφου στον τρίτο επέρχονται οι ακόλουθες συνέπειες (άρθρ. 984, Κ.Πολ.Δ.) (Α.Π. 1540/2000 ΕΕΝ 2002, 299):
α) Απαγορεύεται και είναι άκυρη υπέρ του δανειστή η με οποιαδήποτε μορφή διάθεση του πράγματος από τον οφειλέτη (Π.Πρ.Θεσ. 10250/2003, Αρμ. 2003, 1323), με την οποία επιβαρύνεται, μεταβιβάζεται, αλλοιώνεται ή καταργείται δικαίωμα επί του κατασχεμένου πράγματος (ΑΠ 1297/2011 ΕφΑΔ 2012, 173). Το αποτέλεσμα αυτό επέρχεται από την επίδοση του κατασχετηρίου εγγράφου στον οφειλέτη ανεξάρτητα εάν επιδόθηκε και στον τρίτο (Π.Πρ.Θεσ. 24377/2003, Αρμ. 2004, 1282).
β) Απαγορεύεται η από τον τρίτο ή με οποιοδήποτε τρόπο (Εφ.Αθ. 5081/2006, ΕλλΔνη 2008, 252) εξόφληση της απαίτησης που κατασχέθηκε ή ο συμψηφισμός της σε μεταγενέστερη απαίτηση, ακόμα και αν αφορά τραπεζικό λογαριασμό (Εφ.Θεσ. 702/2005, Αρμ. 2006, 1226 – Εφ.Λαρ. 379/2003,ΤΝΠ ΔΣΑ), καθώς και η απόδοση στον οφειλέτη ή η διάθεσή του σε τρίτους, με αποτέλεσμα την ακυρότητα της τυχόν απόδοσης ή εξόφλησης (Π.Πρ.Θεσ. 10250/2003, ό.π.), ενώ συντρέχει παράλληλα και ποινική του ευθύνη (άρθρ. 177 ΠΚ). Το αποτέλεσμα αυτό επέρχεται από την επίδοση του κατασχετηρίου εγγράφου στον τρίτο ανεξάρτητα εάν επιδόθηκε και στον οφειλέτη (Π.Πρ.Θεσ. 24377/2003, ό.π.).
γ) Ο τρίτος καθίσταται μεσεγγυούχος του πράγματος, ευθυνόμενος και βαρυνόμενος (άρθρ. 984 παρ. 5 ΚΠολΔ) με όλες τις υποχρεώσεις αυτού (Εφ.Αθ. 5081/2006, ό.π.).
δ) Σε περίπτωση που ο οφειλέτης επισπεύσει κατά του τρίτου αναγκαστική εκτέλεση (Εφ.Αθ. 8423/2006, ΔΕΕ 2007, 602), ακόμα δε και συντηρητική κατάσχεση (Εφ.ΑΘ 5526/2007, ΝοΒ 2007, 363), πρέπει ο τρίτος να καταθέσει το πράγμα σε δημόσιο ταμείο και σε περίπτωση που το πράγμα δεν είναι δεκτικό κατάθεσης, ο δικαστικός επιμελητής διορίζει μεσεγγυούχο για τη φύλαξή του.
ε) Η κατάσχεση τα χέρια τρίτου δεν εμποδίζει τη συντηρητική ή αναγκαστική κατάσχεσή του από άλλο δανειστή (άρθρ. 988 παρ. 1, Κ.Πολ.Δ.).
στ) Τέλος, ειδικά για την περίπτωση που η απαίτηση που κατασχέθηκε ασφαλίζεται με ενέχυρο ή υποθήκη ή το αντικείμενο της κατάσχεσης είναι κινητές αξίες ή χρηματοπιστωτικά μέσα που τηρούνται σε άυλη μορφή και εκποιούνται σε χρηματιστήριο ή άλλη ρυθμιζόμενη αγορά που λειτουργεί στην ημεδαπή ή πρόκειται για μερίδια οργανισμών συλλογικών επενδύσεων, εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων 991, 991Α και 991Β ΚΠολΔ.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Κουτσουλέλος είναι Δικηγόρος Αθηνών και ιδρυτικό μέλος του επιστημονικού σωματείου Εταιρεία Οικογενειακού Δικαίου.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ