Γενικά-Αντικείμενο απόδειξης: Από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 335 και 336 ΚΠολΔ προκύπτει ότι αντικείμενο της απόδειξης είναι μόνον: α) τα πραγματικά γεγονότα, δηλαδή τα ιστορικά γεγονότα του καθημερινού βίου, είτε πρόκειται για πράξεις ή παραλείψεις, είτε ψυχικές καταστάσεις ή φυσικά φαινόμενα, β) εφόσον ασκούν ουσιώδη επιρροή στην έκβαση της δίκης, όταν, σύμφωνα με το εφαρμοστέο κανόνα δικαίου, έχουν γεννήσει ή αποσβέσει το επίδικο δικαίωμα ή στηρίζουν την έμμεση απόδειξη, δηλαδή όταν απ’ αυτά συμπεραίνεται ότι έχουν συμβεί τα γεγονότα αυτά και γ) ταυτόχρονα αμφισβητήθηκαν από τον αντίδικο εκείνο που φέρει το βάρος της απόδειξης, γιατί, διαφορετικά (στην τελευταία αυτή περίπτωση), το δικαστήριο θα τα εκτιμήσει ελεύθερα (ανέλεγκτα) λαμβάνοντας υπόψη όλα τα αποδεικτικά μέσα, τους ισχυρισμούς και την εν γένει συμπεριφορά των διαδίκων, αν, η μη αμφισβήτηση, συνιστά ομολογία ή άρνηση (άρθρ. 261 ΚΠολΔ).
Ωστόσο, αντικείμενο της απόδειξης δεν είναι όλα τα πραγματικά γεγονότα που ασκούν ουσιώδη επιρροή στην έκβαση της δίκης και ταυτόχρονα αμφισβητήθηκαν, αλλά θα πρέπει, τα γεγονότα αυτά, να μην είναι:
α) πασίδηλα, δηλαδή, πραγματικά γεγονότα του καθημερινού βίου που είναι τόσο πασίγνωστα, ώστε να μην υπάρχει εύλογη αμφιβολία ότι είναι αληθινά.
β) δικαστικά πασίδηλα, δηλαδή γεγονότα που είναι γνωστά στο δικαστήριο από άλλη ενέργεια του,
γ) δικαστικά τεκμήρια, δηλαδή, τα συμπεράσματα που δημιουργούνται κατά την διεξαγωγή της έμμεσης απόδειξης και τα οποία δεν αποτελούν αντικείμενο απόδειξης και
δ) διδάγματα της κοινής πείρας, δηλαδή, γενικές αρχές και αντιλήψεις που αποκτά κάθε άνθρωπος από τη ζωή, είτε με την παρατήρηση και εμπειρία του, είτε με την ενασχόλησή του (επιστημονική, επαγγελματική) και τα οποία χρησιμοποιούνται από το δικαστήριο μόνον για την αξιολόγηση των αποδεικτικών μέσων, για την συναγωγή δικαστικών τεκμηρίων στην έμμεση απόδειξη και για την εφαρμογή κανόνα δικαίου, όταν εξαρτάται από αξιολογικές κρίσεις.
Σημειώνεται ιδιαίτερα ότι, στην τελευταία αυτή περίπτωση, αν το δικαστήριο, εφαρμόζοντας τα διδάγματα της κοινής πείρας, έκανε κακή ερμηνεία του κανόνα δικαίου ή κακή υπαγωγή των πραγματικών γεγονότων σ’ αυτόν, συγχωρείται αναίρεση για άμεση παράβαση (ουσιαστικού) κανόνα δικαίου (άρθρ. 559 περ. 1 β’, ΚΠολΔ) (περισσ. Κ.Κουτσουλέλος Πολιτική Δικονομία, 177 επ.).
Συμπερασματικά αντικείμενο της απόδειξης είναι τα αμφισβητούμενα πραγματικά γεγονότα που ασκούν ουσιώδη επιρροή στην έκβαση της δίκης, αρκεί να μην είναι πασίδηλα, δικαστικά πασίδηλα, δικαστικά τεκμήρια και διδάγματα της κοινής πείρας και επομένως εξ αντιδιαστολής δεν αποτελούν οι κανόνες δικαίου, οι αξιολογικές κρίσεις, οι έννομες σχέσεις ή το επίδικο δικαίωμα.
Αντικείμενο απόδειξης και αλλοδαπό δίκαιο: Αν και το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη του αυτεπάγγελτα (και) το αλλοδαπό δίκαιο (ΕφΑθ 3848/209 ΕφΑΔ 2008, 813-ΕφΠατρ 547/1995 ΑχΝομ 1996, 223-ΠΠρΘεσ 5446/1999 Αρμ 1999, 1096), κατά το άρθρο 337 ΚΠολΔ, εκτός αν πρόκειται για δίκη ασφαλιστικών μέτρων (ΜΠρΚερκ 468/2000 Δ 2001, 757) ενόψει της ταχύτητας διαδικασίας εκδίκασής τους (ΜΠρΘεσ 14038/2005 Αρμ 2005, 1982 με παρατ.), παρ’ όλα αυτά μπορεί να διατάξει απόδειξη για αλλοδαπό κανόνα δικαίου ή έθιμο ή τα αλλοδαπά συναλλακτικά ήθη (όχι όμως για τα χρηστά ήθη) (Ι.Τέντες σε Κεραμέα/Κονδύλη/Νίκα Ερμηνεία ΚΠολΔ, 682), στις περιπτώσεις εκείνες που πρόκειται να εφαρμόσει αλλοδαπό δίκαιο το οποίο αγνοεί.
Στην περίπτωση αυτή η απόδειξη διεξάγεται με κάθε αποδεικτικό μέσο (ΑΠ 581/2010 ΕΕμπΔ 2011, 142), ακόμα και με εκείνα που δεν πληρούν τους όρους του νόμου (πλην της ομολογίας) (ΜΠρΑθ 1488/2007 ΕφΑΔ 2008, 536) και σε περίπτωση που δεν αποδειχθεί εφαρμόζεται ο ημεδαπός νόμος (άρθρ. 337, ΚΠολΔ) (ΜΠρΘεσ 17171/2008 ΕΠολΔ 2008, 696-ΜΠρΑθ 5615/1973 Δ 5, 243 με σχολ).
Σημειώνεται ότι αν το δικαστήριο προβεί σε παράβαση αλλοδαπού κανόνα δικαίου ή εθίμου, η απόφασή του ελέγχεται και αναιρετικά (άρθρ. 559 περ. 1, ΚΠολΔ).
Όλα τα ανωτέρω δεν ισχύουν στην περίπτωση εφαρμογής των γενικά παραδεδεγμένων κανόνων του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συμβάσεων γιατί αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού δικαίου κατά το άρθρο 28 παρ. 1 Σ (Ν.Νίκας Πολιτική Δικονομία ΙΙ, 384) και ο δικαστής οφείλει να τους γνωρίζει.
* Ο κ. Κωνσταντίνος Κουτσουλέλος είναι Δικηγόρος Αθηνών και ιδρυτικό μέλος του επιστημονικού σωματείου Εταιρεία Οικογενειακού Δικαίου.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ