Σύμφωνα με το άρθρο 263 του Ν 4072/2012 με τον τίτλο “Αποκλεισμός εταίρου” “Αν συντρέχει στο πρόσωπο ενός εταίρου περιστατικό που θα δικαιολογούσε τη λύση της εταιρίας σύμφωνα με την περίπτωση δ’ της παραγράφου 1 του άρθρου 259, το μονομελές πρωτοδικείο μπορεί, ύστερα από αίτηση των λοιπών εταίρων, η οποία εκδικάζεται κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, αντί της λύσης της εταιρίας, να διατάξει τον αποκλεισμό του εταίρου”. Ο αποκλεισμός εταίρου είναι δυνατός και στις διμελείς εταιρίες, εφόσον ο σπουδαίος λόγος που καθιστά αδύνατη τη συνέχιση της εταιρίας με τον αιτούντα αφορά το πρόσωπο του καθ’ ου η αίτηση, αφού, μετά τον αποκλεισμό και μέσα στο τετράμηνο που ακολουθεί, ο εναπομείνας εταίρος μπορεί να συνεχίσει την εταιρία με νέο εταίρο, σύμφωνα με το άρθρο 267 του ίδιου ως άνω Νόμου με τον τίτλο “Μονοπρόσωπη εταιρία” που ορίζει ότι “Αν αποχωρήσουν για οποιονδήποτε λόγο ένας ή περισσότεροι εταίροι και παραμείνει μόνο ένας εταίρος, η εταιρεία λύνεται, εφόσον μέσα σε τέσσερις μήνες δεν δημοσιευτεί στο Γ.Ε.ΜΗ. η είσοδος νέου εταίρου”. Επίσης το άρθρο 281 § 1 του Νόμου αυτού προβλέπει ρητά ότι “σε περίπτωση αποκλεισμού του μοναδικού ομορρύθμου εταίρου” ετερόρρυθμης εταιρίας, η εταιρία λύνεται, εκτός αν μέσα σε 4 μήνες “εισέλθει στην εταιρία νέος εταίρος ως ομόρρυθμος”. Η θέση ότι δεν είναι δυνατός ο αποκλεισμός εταίρου σε διμελή εταιρία, διότι, ενώ το δικαστήριο αποφασίζει τον αποκλεισμό του ενός εταίρου για να συνεχισθεί η εταιρική επιχείρηση, η συνέπεια αυτή εξαρτάται αποκλειστικά από τη βούληση του αιτούντος τον αποκλεισμό, έρχεται σε αντίθεση με την παραπάνω ρύθμιση του νόμου. Οι παραπάνω διατάξεις των άρθρων 267 και 281 παρ. 1 βρίσκονται σε συστηματική ενότητα μέσα στον ν. 4072/ 2012, επιτρέποντας την προσωρινή διατήρηση της εταιρίας, με σκοπό την εξομάλυνσή της, με την είσοδο νέου εταίρου.
Συνεπώς, στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 267 που, κατά το γράμμα του, ρυθμίζει τις περιπτώσεις “αποχώρησης” “για οποιονδήποτε λόγο”, χωρίς να διακρίνει ειδικότερα, εντάσσεται και ο αποκλεισμός εταίρου διμελούς εταιρίας. Άλλωστε, η ερμηνευτική συστολή του πεδίου των άρθρων 263 και 267, ώστε να μην είναι δυνατός ο αποκλεισμός εταίρου στις διμελείς εταιρίες, οδηγεί κατ’ αποτέλεσμα στη δυνατότητα περιέλευσης της εταιρικής επιχείρησης σε έναν από τους δύο εταίρους με βάση την “ΚΠολΔ 483” (Διανομή επιχειρήσεων που αποτελούν οικονομικό σύνολο), η οποία προβλέπει τη διανομή της επιχείρησης με τη δυνατότητα του δικαστηρίου κατόπιν αίτησης κάποιου από τους κοινωνούς να επιδικάσει την επιχείρηση που πρέπει να διανεμηθεί σε εκείνον που το ζητεί έναντι καταβολής χρηματικού ποσού ίσου προς την αξία της επιχείρησης, η οποία όμως τελεί υπό προϋποθέσεις, οι οποίες είναι διαφορετικές από αυτές με τις οποίες κρίνεται ο αποκλεισμός εταίρου. Με βάση τον σκοπό της διατήρησης της επιχείρησης που διακατέχει τον ν. 4072/2012, δεν πρέπει να αποκλείεται ο δικαστικός αποκλεισμός εταίρου διμελούς εταιρίας, όταν αυτός δεν έχει τη δυνατότητα συμμετοχής στην εταιρία, επειδή π.χ. αδυνατεί να εισφέρει την εργασία του, όπως προβλέπει η εταιρική σύμβαση για όλους τους εταίρους (διότι έχει απωλέσει την επαγγελματική ιδιότητα που είναι απαραίτητη ή για άλλο λόγο) ή ενεργεί κατ’ εξακολούθηση πράξεις εις βάρος του συμφέροντος της εταιρίας, π.χ. πράξεις ανταγωνισμού. Η θέση ότι δεν είναι δυνατός ο αποκλεισμός εταίρου διμελούς εταιρίας οδηγεί σε αδιέξοδο, όταν ζητείται ο αποκλεισμός εταίρου για παράβαση των υποχρεώσεών του, ενώ ο καθ’ ου η αίτηση αποκλεισμού υποβάλλει αίτηση λύσης της εταιρίας ασκώντας καταχρηστικά το σχετικό δικαίωμα. Εξάλλου, είναι ισχυρή η πρόβλεψη στην εταιρική σύμβαση της υποχρεωτικής εξόδου του εταίρου διμελούς εταιρίας, αν επέλθει γεγονός ή κατάσταση που ορίζεται στην εταιρική σύμβαση ότι συνιστά απόλυτο λόγο υποχρεωτικής εξόδου από την εταιρία (ΑΠ 37/2019, ΑΠ 473/2019, ΑΠ 671/2020, ΜΠΑ 2889/2018 ΝΟΜΟΣ).
* Ο κ. Αθανάσιος Πολυχρονόπουλος είναι Δικηγόρος στον ΑΠ, MSc, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ