Νομοθετικό πλαίσιο: ΑΝ 1092/1938: ΠΕΡΙ ΤΥΠΟΥ (ΤΥΠΟΣ-ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΕΚΔΟΤΩΝ) Ο παρών α.ν., πλην των άρθρων 1,2,4 και 5 ΚΑΤΑΡΓΗΘΗΚΕ με το άρθρο 32 Ν.4441/2016,ΦΕΚ Α 227/6.12.2016.
`Αρθρον 1. Τύπος και έντυπον επί των οποίων εφαρμόζονται αι διατάξεις του νόμου τούτου, είναι παν ό,τι εκ τυπογραφίας ή οιουδήποτε άλλου μηχανικού ή χημικού μέσου, παράγεται εις όμοια αντίτυπα και χρησιμεύει εις πολλαπλασιασμόν ή διάδοσιν χειρογράφων, εικόνων, παραστάσεων μετά ή άνευ σημειώσεων, ή μουσικών έργων μετά κειμένου ή επεξηγήσεων, ή φωνογραφικών πλακών. Τα του κινηματογράφου διέπονται υπό ειδικού νόμου.
`Αρθρον 2. 1. Ως δημοσίευσις εντύπου θεωρείται η διανομή, πώλησις, καθώς και η εις δημόσιον μέρος ή εν δημοσία συναθροίσει ή εις μέρος προσιτόν εις το κοινόν τοιχοκόλλησις ή έκθεσις παντός εντύπου. 2. Αδίκημα Τύπου υπάρχει όταν λάβη χώραν η κατά την προηγουμένην παράγραφον δημοσίευσις.
Αρθρον 4. Εφημερίς κατά την έννοιαν του παρόντος νόμου είναι παν έντυπον καθ` εκάστην ή και κατά τα μεγαλύτερα “αλλά κατά πάντως” χρονικά διαστήματα μέχρις ενός, κατ` ανώτατον όριον, μηνός εκδιδόμενον, και περιέχον ύλην γενικού πολιτικού και κοινωνικού ενδιαφέροντος, ήτοι ειδήσεις, κρίσεις επί ζητημάτων απασχολούντων την δημοσίαν γνώμην, αναγγελίας και διαφημήσεις.
`Αρθρον 5. 1. Περιοδικόν κατά την έννοιαν του παρόντος νόμου είναι παν έντυπον, όπερ εκδίδεται άπαξ τουλάχιστον κατά τριμηνίαν εις τακτικάς εκδόσεις, και του οποίου το εν γένει περιεχόμενον δεν δύναται να προσδώση αυτώ την κατά το άρθρ. 4 του παρόντος έννοιαν της εφημερίδος. 2. Επί πάσης αμφισβητήσεως επί του διαχωρισμού της εννοίας των άρθρ. 4 και 5 αποφαίνεται ο Υφυπουργός Τύπου και Τουρισμού (μετ` εισήγησιν επιτροπής αποτελουμένης εξ ενός των ιατελεσάντων προέδρων του Συνδέσμου Διευθυντών Αθηναϊκού Τύπου, ενός των ιδιοκτητών περιοδικών και δύο υπαλλήλων του Υφυπουργείου Τύπου και Τουρισμού, οριζομένων υπό του Υφυπουργού Τύπου και Τουρισμού, ως και των αναπληρωτών αυτών). 3. “Προς πάσαν μεταβολήν της χρονικής περιόδου καθ` ήν εκδίδονται οι εφημερίδας και τα περιοδικά, ως και προς πάσαν μεταφοράν της έδρας αυτών απαιτείται ειδική άδεια του Υφυπουργού Τύπου και Τουρισμού”.
Αρθρο 47. “Τα αδικήματα που πράττονται διά του τύπου παραγράφονται μετά 18 μήνες από την τέλεση της πράξης. Η προθεσμία της παραγραφής αναστέλλεται για όσο χρόνο σύμφωνα με διάταξη νόμου δεν μπορεί να αρχίσει ή να εξακολουθήσει η ποινική δίωξη και για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί η κύρια διαδικασία ώσπου να γίνει αμετάκλητη η καταδικαστική απόφαση. Σε κάθε περίπτωση ο χρόνος της αναστολής δεν μπορεί να υπερβεί τα δύο έτη.
Ν 2243/1994: (Περί καταργήσεως ειδικών ποινικών διατάξεων περί Τύπου )
Άρθρο μόνο παρ. 1. «1.Καταργούνται οι ποινικές διατάξεις, ουσιαστικές και δικονομικές, του ν. 5060/1931 “Περί τύπου, προσβολών της τιμής εν γένει και άλλων σχετικών αδικημάτων και του α.ν. 1092/1938 “Περί Τύπου” καθώς και κάθε άλλη ουσιαστική και δικονομική ποινική διάταξη ειδικού νόμου σχετικά με τον Τύπο, εκτός των άρθρων 29 και 30 του ν. 5060/1931, όπως αυτά ισχύουν σήμερα, του άρθρου 47 του α.ν. 1092/1938 όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 4 παρ. 2 του ν. 1738/1987 και της παραγράφου 3 του άρθρου μόνου του ν. 1178/1981. Η κατάργηση του άρθρου 46 του α.ν. 1092/1938 δεν θίγει το εδάφιο 6 της παραγράφου 3 του άρθρου μόνου του ν.1178/1981.»
Αρθρο μόνο παρ.3 « 3. Στα εγκλήματα που διαπράττονται διά του τύπου, οι προβλεπόμενες στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας με ποινή ακυρότητας ή απαραδέκτου προθεσμίες που υπερβαίνουν τις πέντε (5) ημέρες, συντέμνονται στο ήμισυ. Το κλάσμα που τυχόν προκύπτει συμπληρώνεται ως την επόμενη ακέραιη μονάδα. Οι σχετικές υποθέσεις προσδιορίζονται κατά προτίμηση και γράφονται στο κατά το άρθρο 374 παρ. 2 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας πρώτο μέρος του εκθέματος, με ευθύνη του εισαγγελέα.»
ΠΡΟΣΟΧΗ Με το Άρθρο 32 ν. 4441/2016 (ΦΕΚ Α 27 6.12.2016) ορίζεται ότι: «Καταργητικές διατάξεις. Από την έναρξη ισχύος του παρόντος νόμου καταργούνται: α…β…ιβ. ο Α.ν. 1092/1938 (Α` 68), πλην των άρθρων 1, 2, 4 και 5.» Επομένως, πλέον, και στα διά του Τύπου πλημμελήματα η παραγραφή είναι πενταετής. Ειδικότερα με βάση το άρθρο 2 ΠΚ:
– Για τις πράξεις που τελούνται από την 6-12-2016 και μετά: ισχύει η 5ετής παραγραφή.
– Για τις πράξεις που έχουν τελεστεί πριν την 6-12-2016: ισχύει η 18μηνη παραγραφή, ο δε χρόνος της αναστολής, στις περιπτώσεις του άρθρ. 113 ΠΚ, είναι 2 έτη και συνεπώς ο απώτατος χρόνος παραγραφής των εν λόγων αδικημάτων είναι 42 (24+18) μήνες.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Η διάταξη του άρθρου Μόνου του Ν 2243/1994 της παρ. 3 της σύντμησης των δικονομικών προθεσμιών στα εγκλήματα διά του τύπου ΚΑΤΑΡΓΕΙΤΑΙ από 1.7.2019 με το άρθρο 586 (σε συνδυασμό με το άρθρο 585) Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ο οποίος κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο Ν.4620/2019,(ΦΕΚ Α 96/11.6.2019).
Ενδεικτική νομολογία. Εγκλήματα διά του τύπου. Οι διατάξεις των άρθρων 1 παρ. 1 και 2 παρ. 1 και 2 του α.ν. 1098/1938 “περί Τύπου”, οι οποίες επανήλθαν σε ισχύ με το άρθρο 2 του Ν. 10/1975 και οι οποίες δεν καταργήθηκαν από την παρ. 1 του άρθρου μόνου του Ν. 2253/1994, γιατί αυτές δεν εμπίπτουν στην έννοια της ουσιαστικής ποινικής δικονομικής διατάξεως, αλλ’ απλώς και μόνον προσδιορίζουν την έννοια του τύπου, του εντύπου, του δημοσιεύματος και της δημοσιεύσεως, ορίζουν ότι “Τύπος και έντυπον, επί των οποίων εφαρμόζονται οι διατάξεις του νόμου τούτου, είναι παν ότι εκ τυπογραφίας ή οιουδήποτε άλλου μηχανικού ή χημικού μέσου παράγεται εις όμοια αντίτυπα και χρησιμεύει εις πολλαπλασιασμόν ή διάδοση χειρογράφων, εικόνων, παραστάσεων, μετά ή άνευ σημειώσεων ή μουσικών έργων μετά κειμένου ή επεξηγήσεων ή φωνογραφικών πλακών”. “Ως δημοσίευση ενώπιον θεωρείται η διανομή, πώλησις καθώς και η εις δημόσιον μέρος ή εν δημοσία συναθροίσει ή εις μέρος προσιτόν εις το κοινόν τοιχοκόλλησις ή έκθεσις παντός εντύπου”. Και “Αδίκημα του τύπου υπάρχει όταν λάβει χώραν η κατά την προηγουμένην παράγραφον δημοσίευσις”. Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι για τη στοιχειοθέτηση των εγκλημάτων που τελούνται διά του τύπου, δηλαδή των εγκλημάτων του κοινού δικαίου που προβλέπονται από τον Ποινικό Κώδικα ή από τους ειδικούς ή ποινικούς νόμους και τελούνται με κατάχρηση του τύπου ως μέσου για την εκδήλωσή τους (Ολ. ΑΠ 759/88, δε αρκεί να συντρέχει το στοιχείο του εντύπου, όπως εννοιολογικώς προσδιορίζεται από το ως άνω άρθρο 1 του α.ν. 1092/1938, αλλά προσαπαιτείται και η δημοσίευσή του, η οποία σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ. 1 του ίδιου νόμου θεωρείται ότι υπάρχει όταν συντελεσθεί η διανομή, πώληση του εντύπου, καθώς και η τοιχοκόλληση ή έκθεση αυτού σε δημόσιο μέρος ή σε δημόσια συνάθροιση ή σε μέρος προσιτό στο κοινό. (ΑΠ 445/2010)
Για τη στοιχειοθέτηση των εγκλημάτων που τελούνται διά του Τύπου, δηλαδή των εγκλημάτων του κοινού δικαίου που προβλέπονται από τον Ποινικό Κώδικα ή από τους ειδικούς ποινικούς νόμους και τελούνται με κατάχρηση του Τύπου ως μέσου για την εκδήλωσή τους (ΟλΑΠ 759/1988) δεν αρκεί να συντρέχει το στοιχείο του εντύπου, όπως εννοιολογικώς προσδιορίζεται από το ως άνω άρθρο 1 του Α.Ν. 1092/1938, αλλά προαπαιτείται και η δημοσίευσή του, η οποία σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ.1 του ιδίου νόμου θεωρείται ότι υπάρχει όταν συντελεσθεί η διανομή πώληση του εντύπου, καθώς και η τοιχοκόλληση ή έκθεση αυτού σε δημόσιο μέρος ή σε δημόσια συνάθροιση ή σε μέρος προσιτό στο κοινό. (ΑΠ 46/2013)
Τα εγκλήματα διά του τύπου δεν δικάζονται με τη διαδικασία του αυτοφώρου, αλλά με την τακτική διαδικασία. (κατάργηση με τον νέο ΚΠΔ της διάταξης του 417 εδ. β του προϊσχύσαντος ΚΠΔ)
Σύντμηση δικονομικών προθεσμιών.(πριν την εφαρμογή του νέου ΚΠΔ) Κατά το άρθρο μόνο παρ. 3 του Ν. 2243/1994, στα εγκλήματα που διαπράττονται διά του τύπου, οι προβλεπόμενες στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας με ποινή ακυρότητας ή απαραδέκτου προθεσμίες που υπερβαίνουν τις πέντε ημέρες συντέμνονται στο ήμισυ. Το κλάσμα που τυχόν προκύπτει συμπληρώνεται ως την επόμενη ακέραιη μονάδα. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι επί αναιρέσεως κατά καταδικαστικής αποφάσεως για εγκλήματα που διαπράττονται διά του τύπου, η προς τούτο χορηγούμενη από το άρθρο 473 παρ. 1και 2 του ΚΠοινΔ προθεσμία των δέκα ημερών για αναίρεση από εκείνον που καταδικάστηκε ή των είκοσι ημερών, αν η αναίρεση ασκείται με δήλωση που επιδίδεται στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, συντέμνεται στο ήμισυ, δηλαδή σε πέντε ή δέκα, αντιστοίχως, ημέρες και αρχίζει από τότε που η τελεσίδικη απόφαση θα καταχωριστεί καθαρογραμμένη στο ειδικό βιβλίο που τηρείται από τη γραμματεία του ποινικού δικαστηρίου. Κατά την αληθή έννοια της διατάξεως αυτής, η κατά τα άνω σύντμηση της προθεσμίας στο ήμισυ εφαρμόζεται επί πράξεων τελουμένων διά του τύπου όταν αυτές διώκονται αυτοτελώς. ‘Όταν, όμως, η διά του τύπου τελούμενη παράβαση συρρέει με άλλη αξιόποινη πράξη ή συρρέει ως μερικότερη πράξη εξακολουθούντος εγκλήματος που δεν υπάγεται στις περί τύπου διατάξεις, και τα οποία εγκλήματα συνεκδικάσθηκαν και εκδόθηκε κοινή για όλα καταδικαστική απόφαση, τότε ως προς την προθεσμία ασκήσεως αναιρέσεως κατά της αποφάσεως αυτής κατισχύει η γενική ρύθμιση του άρθρου 473 παρ.1 και 2 του ΚΠοινΔ. Αντίθετη εκδοχή, ότι δηλαδή για καθένα από τα συρρέοντα εγκλήματα η προθεσμία αναιρέσεως κατά της καταδικαστικής αποφάσεως λαμβάνεται υπόψη αυτοτελώς, θα κατέληγε σε άτοπα και θα οδηγούσε σε φαλκίδευση των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου ο οποίος είτε θα έπρεπε να ασκήσει αυτοτελείς αιτήσεις αναιρέσεως τηρώντας τη νόμιμη προθεσμία για καθένα από τα εγκλήματα που συνεκδικάσθηκαν, είτε για τα συρρέοντα και μη υπαγόμενα στις περί τύπου διατάξεις εγκλήματα θα έπρεπε να υποχρεωθεί να ασκήσει την αίτηση αναιρέσεως εντός της βραχύτερης προθεσμίας των πέντε ημερών. (ΑΠ 1396/2012)
Το διαδίκτυο δεν θεωρείται «τύπος» εξ’ επόψεως ορισμού, την έννοιαν του Τύπου, του εντύπου του δημοσιεύματος και της δημοσιεύσεως. Ειδικότερα αμφότερες οι προαναφερόμενες διατάξεις καθορίζουν αντιστοίχως ότι ” Τύπος και έντυπον, επί των οποίων εφαρμόζονται οι διατάξεις του νόμου τούτου είναι παν ότι εκ τυπογραφίας ή οιουδήποτε άλλου μηχανικού ή χημικού μέσου παράγεται εις όμοια αντίτυπα και χρησιμεύει εις πολλαπλασιασμόν ή διάδοσιν χειρογράφων, εικόνων, παραστάσεων, μετά ή άνευ σημειώσεων ή μουσικών έργων, μετά κειμένου ή επεξηγήσεων ή φωνογραφικών πλακών” και ότι “Ως δημοσίευσις εντύπου θεωρείται η διανομή, πώλησις, καθώς και η εις δημόσιον μέρος ή εν δημοσία συναθροίσει ή εις μέρος προσιτόν εις το κοινόν τοιχοκόλλησις ή έκθεσις παντός εντύπου…Αδίκημα του Τύπου υπάρχει όταν λάβει χώρα ή κατά την προηγούμενην παράγραφον δημοσίευσις”. Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι για τη στοιχειοθέτηση των εγκλημάτων, τα οποία τελούνται διά του Τύπου, ήτοι των εγκλημάτων του κοινού δικαίου, τα οποία προβλέπονται από τον Ποινικό Κώδικα ή από τους ειδικούς ποινικούς νόμους, όταν τελούνται με κατάχρηση του Τύπου, ως μέσου για την εκδήλωση τους (Ολ Α.Π. 759/1988) δεν αρκεί να συντρέχει το στοιχείο του εντύπου, όπως εννοιολογικώς προσδιορίζεται από το άρθρο 1 του αν.ν. 1092/1938, αλλά προσαπαιτείται και η δημοσίευσή του, η οποία θεωρείται ότι υπάρχει, σύμφωνα με το άρθρο 2 παρ.1 του ίδιου νόμου, όταν συντελεσθεί η διανομή ή πώληση του εντύπου, καθώς και η τοιχοκόλληση ή έκθεση αυτού σε δημόσιο μέρος ή σε δημόσια συνάθροιση ή σε μέρος προσιτό στο κοινό. Κατά συνέπεια, καταχώριση στο διαδίκτυο (ίντερνετ) κειμένου με δυσφημιστικά γεγονότα και ανακοίνωση από τηλεοράσεως δυσφημιστικών γεγονότων, αφού το διαδίκτυο και η τηλεόραση δεν αποτελούν τυπογραφία, ούτε θεωρούνται μηχανικά μέσα πολλαπλασιασμού χειρογράφων και δεν θεωρούνται “τύπος” ή “έντυπο” δεν στοιχειοθετούν αδίκημα τελούμενο διά του τύπου (ΑΠ 726/2010, ΑΠ 1030/2009, ΝΟΜΟΣ, 345/2002 ΝΟΒ 2002 1522, ΑΠ 136/2000 Ποιν.Χρ.2000 412). ……………………..
Με την κρίση του αυτή στην προσβαλλόμενη απόφαση το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Ροδόπης υπέπεσε στην πλημμέλεια, 1) του άρθρου 510 παρ.1 στοιχ.Ε του ΚΠΔ,θεωρώντας εσφαλμένα, ότι ο κατηγορούμενος δεν διέπραξε το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφήμησης κατά τις διατάξεις του κοινού ποινικού δικαίου, αλλά εκείνο της συκοφαντικής δυσφήμησης διά του τύπου, δεχόμενο, ότι στις σχετικές περί τύπου διατάξεις υπάγονται εκτός των εφημερίδων και των περιοδικών και οι ιστοσελίδες και τα μπλογκς (blogs), καθόσον αυτά περιέχουν κείμενα και οπτικοακουστικό υλικό που παράγονται με τον συνδυασμό μηχανικής και ηλεκτρονικής διαδικασίας και προορίζονται για τη διάδοση μέσω του διαδικτύου, κάθε δε ανάκληση του υλικού αυτού από τον χρήστη συνιστά αντίτυπο, 2) του άρθρου 510 παρ.1 στοιχ.Η, με το να προβεί στη συνέχεια στην οριστική παύση της ποινικής διώξεως σε βάρος του (κατηγορουμένου), λόγω συμπληρώσεως του χρόνου της βραχυπρόθεσμης παραγραφής του αδικήματος. Εν όψει όλων αυτών, οι από το άρθρο 510 παρ.1 στοιχ.Ε και Η του ΚΠΔ προβαλλόμενοι λόγοι αναιρέσεως με τους οποίους πλήττεται η προσβαλλόμενη απόφαση για εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή των ουσιαστικών ποινικών διατάξεων (άρθρα 362,363 ΠΚ σε συνδ. με αρθ.1 παρ.1, και 2 παρ. 1,2 του ΑΝ 1098 1938 “περί τύπου”, όπως ισχύουν) και της θετικής υπερβάσεως εξουσίας, (ΑΠ 192/2017)
Δεν είναι έγκλημα διά του τύπου όσα μεταδίδονται από τηλεοράσεως. Η συκοφαντική δυσφήμηση γίνεται διά του τύπου όταν έχει γίνει με δημοσίευση εντύπου και ως τοιούτο δεν θεωρούνται το ραδιόφωνο ή η τηλεόραση. (ΑΠ 726/2010)
Δεν είναι εγκλήματα διά του τύπου τα άσεμνα δημοσιεύματα. Ως αδικήματα που τελούνται διά του Τύπου νοούνται τα αδικήματα του κοινού δικαίου δηλαδή εκείνα που προβλέπονται και τιμωρούνται από τον Ποινικό Κώδικα ή από ειδικούς ποινικούς νόμους, όταν τελούνται διά καταχρήσεως του Τύπου ως μέσου για την εκδήλωσή τους. Τέτοια όμως δεν είναι τα από τα άρθρα 29 παρ. 1 και 30 του ν. 5060/1931 “περί Τύπου, προσβολών της τιμής εν γένει και άλλων σχετικών διατάξεων” που κι αυτά διατηρήθηκαν σε ισχύ με το άρθρο μόνο παρ. 1 του Ν. 2243/1994, προβλεπόμενα και τιμωρούμενα περί ασέμνων δημοσιευμάτων, δηλαδή η προς τον σκοπό εμπορίας ή διανομής ή δημόσιας εκθέσεως, παρασκευή, απόκτηση, κατοχή, μεταφορά, εισαγωγή στο Κράτος ή εξαγωγή ή με οποιοδήποτε τρόπο θέση σε κυκλοφορία εγγράφων, εντύπων, συγγραμμάτων, σχεδίων, εικόνων, φωτογραφιών και λοιπών αναφερομένων άλλων αντικειμένων ασέμνων οποιουδήποτε είδους, γιατί όλοι οι τρόποι τελέσεως του ειδικού αυτού αδικήματος αποτελούν στοιχείο της αντικειμενικής υποστάσεως της εν λόγω παραβάσεως περί ασέμνων και όχι μέσο εκτελέσεώς της, η δε θέση σε κυκλοφορία ασέμνων εντύπων ως αυτοτελής υλική πράξη παράνομη και ποινικά κολάσιμη είναι άσχετη προς τη χρησιμοποίηση του τύπου ως οργάνου. (ΑΠ 10/2011)
* Ο κ. Δημήτριος Βαρελάς είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ