Η ενδιαφέρουσα ΑΠ 1152/2021 αποφαίνεται για επανάληψη της διαδικασίας για ένα κατ’ εξακολούθηση έγκλημα και εξετάζει, μεταξύ άλλων, το δεδικασμένο μερικότερων πράξεων σε σχέση με επιγενόμενες πράξεις.
Ένδικη υπόθεση: εισάγεται αναίρεση κατά βουλεύματος του ΣυμβΕφΘεσσαλ. που απέρριψε ως αβάσιμη αίτηση για επανάληψη διαδικασίας της αμετάκλητης καταδίκης που επήλθε με την έκδοση: α) της υπ’ αρ. 100/2016 απόφασης του ΤρΠλημΘεσ και β) της υπ’αρ. 120/2018 απόφασης του ΜονΠλημ Θεσ, (δηλ. δεύτερης μη καταδικαστικής αλλά αθωωτικής για την αυτήν κατηγορία) και του καταγνώσθηκε ποινή φυλάκισης δύο (2) μηνών για το αδίκημα της παραβίασης δικαστικής απόφασης (άρθρο 232 Α’ παρ. 1 ΠΚ., ισχύσαντος έως 30-6-2019) και για το χρονικό διάστημα από 4-2-2020 μέχρι και την 22-9-2012. Οι προβαλλόμενοι λόγοι αναίρεσης τους ως άνω βουλεύματος είναι αφ’ενός μεν την εσφαλμένη εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διάταξης και αφ’ετέρου την έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας (άρθρο 484 παρ. 1 περιπτώσεις β’ και δ’ ΚΠΔ.), εκ τρίτου την εσφαλμένη ερμηνεία ουσιαστικής ποινικής διάταξης του άρθρου 525 παρ. 1 Κ.Ποιν.Δ. και τέλος, την εφαρμογή του επιεικέστερου (άρθρο 2 παρ. 1 Π.Κ.) νόμου από τη μη πλέον τιμωρία του αδικήματος του άρθρου 232 Α’ ΠΚ από το νεότερο άρθρο 169 Α’ ΠΚ το αξιόποινο του οποίου δεν καλύπτει.
Κρίση του ΑΠ – έννοια δεδικασμένου κατά το άρθρο 525 ΚΠΔ: «Κατά τη διάταξη του άρθρου 525 παρ. 1 του ΚΠοινΔ η ποινική διαδικασία, που περατώθηκε με αμετάκλητη απόφαση, επαναλαμβάνεται προς το συμφέρον του καταδικασμένου για πλημμέλημα ή κακούργημα, μόνο στις περιπτώσεις που περιοριστικά αναφέρονται σ’ αυτή, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και εκείνη κατά την οποία, μετά την αμετάκλητη καταδίκη, αποδείχτηκε ότι ο καταδικασμένος αθωώθηκε με άλλη αμετάκλητη απόφαση ή βούλευμα. Όμως, για να τύχει εφαρμογής η ανωτέρω διάταξη, η πράξη του ίδιου κατηγορουμένου, για την οποία εκδόθηκαν τόσο η καταδικαστική όσο και η αθωωτική απόφαση, πρέπει να είναι η αυτή, νοούμενη ως idem factum και όχι ως idem crimen, αφού η ταυτότητα αναφέρεται στο ιστορικό γεγονός και όχι στο νομικό χαρακτηρισμό (ΑΠ 991/2017). Τέλος, αμφότερες οι συγκρουόμενες αποφάσεις (καταδικαστική και αθωωτική) πρέπει να είναι αμετάκλητες κατά την έννοια του άρθρου 546 του ΚΠοινΔ, δηλαδή να μην επιτρέπεται εναντίον τους η άσκηση κανενός ενδίκου μέσου ή το επιτρεπόμενο ένδικο μέσο να μην ασκήθηκε μέσα στη νόμιμη προθεσμία ή να ασκήθηκε εμπρόθεσμα και να απορρίφθηκε. Κατά την έννοια της διατάξεως αυτής, λόγος επαναλήψεως της ποινικής διαδικασίας υπέρ του καταδικασθέντος είναι η μετά την αμετάκλητη καταδίκη του αποκάλυψη αθωωτικού δεδικασμένου, αδιαφόρως αν αυτό συντελέσθηκε πριν από την αμετάκλητη καταδίκη ή μετά απ`αυτή. Εξάλλου, κατά τις διατάξεις του άρθρου 57 Κ.Π.Δ., αν κάποιος έχει καταδικαστεί αμετάκλητα ή αθωωθεί, ή έχει παύσει η ποινική δίωξη εναντίον του, δεν μπορεί να ασκηθεί και πάλι εις βάρος του δίωξη για την ίδια πράξη, ακόμη και αν δοθεί σ` αυτήν διαφορετικός χαρακτηρισμός. Αν παρά την απαγόρευση αυτή ασκηθεί ποινική δίωξη, κηρύσσεται αυτή απαράδεκτη λόγω δεδικασμένου. Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι για την ύπαρξη δεδικασμένου πρέπει να συντρέχουν α) αμετάκλητη απόφαση (ή βούλευμα) που αποφαίνεται για τη βασιμότητα ή μη της κατηγορίας ή παύει οριστικά την ποινική δίωξη για μια αξιόποινη πράξη, β) ταυτότητα προσώπου, ήτοι του κατηγορουμένου του δικασθέντος από την απόφαση που στηρίζει το δεδικασμένο και γ) ταυτότητα πράξης ως ιστορικού γεγονότος στο σύνολό του, που περιλαμβάνει όχι μόνο την ενέργεια ή παράλειψη του δράστη, αλλά και το αξιόποινο αποτέλεσμα που προκλήθηκε από αυτή. Ως πράξη νοείται το ιστορικό γεγονός, δηλαδή η υλική πράξη και πνευματική κίνηση, με όλα τα αποτελέσματα στον εξωτερικό κόσμο, καθ` όλη τη διαδρομή και καθ` όλες τις πραγματικές και νομικές όψεις της, τις οποίες ο δικαστής έχει δικαίωμα να ερευνήσει και να αξιολογήσει αυτεπάγγελτα. Ταυτότητα της πράξης υπάρχει όταν η νέα κατηγορία συγκροτείται εξ αντικειμένου από τα ίδια πραγματικά περιστατικά, από τα οποία απαρτίζεται κατά τα ουσιώδη αντικειμενικά στοιχεία της και η προηγούμενη κατηγορία, κριθείσα με την προηγουμένη απόφαση. …….. Ενόψει αυτών, το δεδικασμένο εξαντλείται, όχι στην ταυτότητα του εγκλήματος, αλλά στην ταυτότητα της αξιόποινης πράξης για την οποία ασκήθηκε η ποινική δίωξη, κριθείσα με την προηγουμένη απόφαση, όταν δηλαδή η νέα κατηγορία συγκροτείται εξ αντικειμένου από τα αυτά περιστατικά, ήτοι τα ίδια κατά χρόνο και τόπο τέλεσης ιστορικά γεγονότα από τα οποία απαρτίζεται κατά τα ουσιώδη αντικειμενικά στοιχεία αυτής και η προηγουμένη που έχει ήδη κριθεί. Περαιτέρω από την αντιπαραβολή των ως άνω δύο αμετακλήτων αποφάσεων (υπ’ αρ. 100/2016 του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Θεσσαλονίκης και την υπ’ αρ. 120/2018 του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Θεσσαλονίκης), προκύπτει ότι ο κατηγορούμενος (ήδη αιτών) διώχθηκε για το πλημμέλημα της παραβίασης δικαστικής απόφασης (άρθρο 232 Α παρ.1 ΠΚ) τελεσθέν κατ’ εξακολούθηση, σε διαφορετικούς όμως χρόνους. …….. Ειδικότερα με σαφήνεια αναφέρεται ότι από την αντιπαραβολή των ως άνω δύο αμετακλήτων αποφάσεων (υπ’αρ. 100/2016 του Τριμελούς Πλημμελειοδικείου Θεσσαλονίκης και την υπ’ αρ. 120/2018 του Μονομελούς Πλημμελειοδικείου Θεσσαλονίκης), προκύπτει ότι ο κατηγορούμενος (ήδη αιτών) διώχθηκε για το πλημμέλημα της παραβίασης δικαστικής απόφασης (άρθρο 232 Α παρ.1 ΠΚ) τελεσθέν κατ’ εξακολούθηση, σε διαφορετικούς όμως χρόνους, και συγκεκριμένα, με την πρώτη καταδικάστηκε για το χρονικό διάστημα από την 4-2-2010 μέχρι και την 22-9-2012, ενώ με τη δεύτερη των αποφάσεων αυτών αθωώθηκε για το χρονικό διάστημα από την 23-9-2012 έως και την 24-2-2015, με συνέπεια, εφόσον δεν υφίσταται ταύτιση από απόψεως χρόνου των κατηγορουμένων πράξεων, ουδόλως συντρέχει περίπτωση ταυτότητας των μερικοτέρων πράξεων του ως άνω κατ’ εξακολούθηση εγκλήματος και ως εκ τούτου δεν υπάρχει αθωωτικό δεδικασμένο».
* Ο κ. Δημήτριος Βαρελάς είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ