Με την ΑΠ 736/2024 ερμηνεύεται η δωροδοκία στον ιδιωτικό τομέα, σε συνάρτηση με τις καταργηθείσες διατάξεις των άρθρων 263 Α ΠΚ και 237 Β του προϊσχύσαντος ΠΚ
Σχετικές διατάξεις: Η διάταξη του άρθρου 235 του ισχύοντος μέχρι τις 30-6-2019 ΠΚ Δωροληψία υπαλλήλου όριζε στην παρ.1 ότι υπάλληλος ο οποίος ζητεί ή λαμβάνει, άμεσα ή μέσω τρίτου, για τον εαυτό του ή για άλλον, οποιασδήποτε φύσης ωφέλημα, ή αποδέχεται την υπόσχεση παροχής τέτοιου ωφελήματος, για ενέργεια ή παράλειψή του σε σχέση με την άσκηση των καθηκόντων του, μελλοντική ή ήδη τελειωμένη, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή 5.000 έως 50.000 ευρώ, στη δε την παρ.2 του ιδίου άρθρου ότι, αν η ως άνω ενέργεια ή παράλειψη του υπαιτίου αντίκειται στα καθήκοντά του τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών και χρηματική ποινή 15.000 έως 150.000 ευρώ.
Εξάλλου η διάταξη του άρθρου 236 του ιδίου ανωτέρω κώδικα Δωροδοκία υπαλλήλου όριζε στην παρ. 1 ότι, όποιος προσφέρει, υπόσχεται ή παρέχει σε υπάλληλο, άμεσα ή μέσω τρίτου, οποιασδήποτε φύσης ωφέλημα, για τον εαυτό του ή για άλλον, για ενέργεια ή παράλειψη του υπαλλήλου σε σχέση με την άσκηση των καθηκόντων του, μελλοντική ή ήδη τελειωμένη, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή 5.000 έως 50.000 ευρώ, στη δε παρ.2 του ιδίου άρθρου οτι αν η ως άνω ενέργεια ή παράλειψη του υπαιτίου αντίκειται στα καθήκοντά του τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών και χρηματική ποινή 15.000 έως 150.000 ευρώ.
Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 263Α παρ.1 του προϊσχύσαντος ΠΚ, “Δια την εφαρμογήν των άρθρων 235, 236, 239, 241, 242, 243, 244, 245, 246, 252, 253, 255, 256, 257, 258, 259, 261, 262 και 263, ως υπάλληλοι θεωρούνται και όσοι υπηρετούν μόνιμα ή πρόσκαιρα και με οποιαδήποτε ιδιότητα ή σχέση: “α) ……., β) Σε τράπεζες, οι οποίες εδρεύουν στην ημεδαπή κατά το νόμο ή το καταστατικό τους, γ) ….
Από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει ότι ενεργητικό υποκείμενο τελέσεως της αξιόποινης πράξης του άρθρου 235 του προισχύσαντος ΠΚ ήταν ο υπάλληλος, κατ’ αρχάς κατά την έννοια του άρθρου 13 στοιχ. α’ ΠΚ, κατά την οποία “υπάλληλος είναι εκείνος στον οποίο νόμιμα έχει ανατεθεί, έστω και προσωρινά, η άσκηση υπηρεσίας δημόσιας, δημοτικής, κοινοτικής ή άλλου νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου”, αλλά και οι υπηρετούντες μονίμως ή προσκαίρως υπό οιουδήποτε ιδιότητα σε Τράπεζες οι οποίες εδρεύουν στην ημεδαπή κατά το νόμο ή το καταστατικό τους.
Εξάλλου στον προϊσχύσαντα ΠΚ, το έγκλημα της ενεργητικής και παθητικής δωροδοκίας στον ιδιωτικό τομέα, προβλεπόταν από το άρθρο 237Β, το οποίο όριζε ότι: Με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους, τιμωρείται όποιος εργάζεται ή παρέχει υπηρεσίες με οποιαδήποτε ιδιότητα ή σχέση στον ιδιωτικό τομέα και, κατά την άσκηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, ζητεί ή λαμβάνει, άμεσα ή έμμεσα, οποιασδήποτε φύσης αθέμιτο ωφέλημα για τον ίδιο ή για άλλον ή δέχεται υπόσχεση τέτοιου ωφελήματος ως αντάλλαγμα για ενέργεια ή παράλειψη του κατά παράβαση των καθηκόντων του, όπως αυτά διαγράφονται από το νόμο, τη σύμβαση εργασίας, τους εσωτερικούς κανονισμούς, τις εντολές ή οδηγίες των προϊσταμένων του ή προκύπτουν από τη φύση της θέσης ή της υπηρεσίας του. 2. Με την ίδια ποινή τιμωρείται και όποιος, κατά την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας, υπόσχεται, προσφέρει ή παρέχει, άμεσα ή έμμεσα, οποιασδήποτε φύσης αθέμιτο ωφέλημα σε πρόσωπο που εργάζεται ή παρέχει υπηρεσίες με οποιαδήποτε ιδιότητα στον ιδιωτικό τομέα, για το ίδιο ή για τρίτον, για ενέργεια ή για παράλειψη κατά παράβαση των ως άνω καθηκόντων του”.
Τέλος, με τις παρ. 1 και 2 του άρθρου 396 του από 1-7-2019 ισχύοντος ΠΚ ορίζεται ότι “Δωροληψία και δωροδοκία στον ιδιωτικό τομέα 1. Με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και χρηματική ποινή, τιμωρείται όποιος εργάζεται ή παρέχει υπηρεσίες με οποιαδήποτε ιδιότητα ή σχέση στον ιδιωτικό τομέα και, κατά την άσκηση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, ζητεί ή λαμβάνει, άμεσα ή έμμεσα, οποιασδήποτε φύσης αθέμιτο ωφέλημα για τον ίδιο ή για άλλον ή δέχεται υπόσχεση τέτοιου ωφελήματος ως αντάλλαγμα για ενέργεια ή παράλειψή του κατά παράβαση των καθηκόντων του, όπως αυτά διαγράφονται από τον νόμο, ή προκύπτουν από τη φύση της θέσης ή της υπηρεσίας του. 2. Με την ίδια ποινή τιμωρείται και όποιος, κατά την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας, υπόσχεται, προσφέρει ή παρέχει, άμεσα ή έμμεσα, οποιασδήποτε φύσης αθέμιτο ωφέλημα σε πρόσωπο που εργάζεται ή παρέχει υπηρεσίες με οποιαδήποτε ιδιότητα στον ιδιωτικό τομέα, για τον ίδιο ή για τρίτον, για ενέργεια ή για παράλειψη κατά παράβαση των ως άνω καθηκόντων του”.
Από την αντιπαραβολή των διατάξεων αυτών σαφώς συνάγεται ότι υπό την ισχύ του προϊσχύσαντος ΠΚ οι αναφερόμενοι στη διάταξη του άρθρου 263Α παρ.1, ιδιωτικοί υπάλληλοι εξομοιώνονται με τους δημόσιους υπαλλήλους και ο ποινικός κολασμός τους για τις πράξεις της ενεργητικής και της παθητικής δωροδοκίας προβλέπονταν από τις διατάξεις των άρθρων 235 και 236 του ιδίου κώδικα ΠΚ, οι οποίες καθόριζαν τον ορισμό τους και την επιβλητέα ποινή. Για τους ιδιωτικούς υπαλλήλους που δεν αναφέρονταν στο άρθρο 263Α προβλέπονταν το αξιόποινο και ο ποινικός τους κολασμός για τις πράξεις της ενεργητικής και παθητικής δωροδοκίας με την προαναφερθείσα διάταξη του 237 Β του ΠΚ.
Μετά την 1-7-2019, υπό την ισχύ του νέου ΠΚ, έχει εισαχθεί, για την ενεργητική και παθητική δωροδοκία στον ιδιωτικό τομέα το άρθρο 396 του ΠΚ, στο οποίο πλέον περιλαμβάνονται όλοι οι ιδιωτικοί υπάλληλοι, δηλαδή οι αναφερόμενοι τόσο στο άρθρο 263Α παρ. 1 , το οποίο καταργήθηκε όσο και στο άρθρο 237Β του προϊσχύσαντα ΠΚ το οποίο επίσης καταργήθηκε με τον ν. 4637/2019.
Συνακόλουθα, οι αξιόποινες πράξεις της ενεργητικής και παθητικής δωροδοκίας των υπαλλήλων του άρθρου 263Α του προϊσχύσαντος ΠΚ δεν κατέστησαν ανέγκλητες, αφού τα εγκλήματα αυτά προβλέπονταν, ως προς τον ορισμό τους και την επιβλητέα ποινή τους, από τις διατάξεις των άρθρων 235 και 236 του προϊσχύσαντος ΠΚ και συνέχισαν να είναι αξιόποινες και μετά την 1-7-2019 κατά τη διάταξη του άρθρου 396 του νέου ΠΚ.(ΑΠ 591/2022, ΑΠ 1573/2019).
Η αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος του άρθρου 396 του ΠΚ συνίσταται στο ότι ο εργαζόμενος ή ο παρέχων υπηρεσίες με οποιαδήποτε ιδιότητα ή σχέση στον ιδιωτικό τομέα, κατά την άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας, ζητεί ή λαμβάνει άμεσα ή έμμεσα οποιασδήποτε φύσης αθέμιτο ωφέλημα, για ενέργεια ή παράλειψη μελλοντική κατά παράβαση των καθηκόντων του, όπως αυτά διαγράφονται ή προκύπτουν από το νόμο ή τους υπηρεσιακούς κανονισμούς, τις διαταγές και οδηγίες και την υπηρεσιακή του σχέση ή τη φύση της υπηρεσίας του. Είναι δε αδιάφορο, αν η πράξη ή η παράλειψη του υπαλλήλου πραγματοποιήθηκε, ή αν αυτός σκόπευε ειλικρινά να την πραγματοποιήσει.
Υποκειμενικά απαιτείται δόλος, ήτοι γνώση, έστω και με την έννοια του ενδεχόμενου δόλου, των θεμελιωτικών, της αντικειμενικής υπόστασης του εν λόγω εγκλήματος, περιστατικών και τη θέληση να απαιτήσει ή να λάβει τα πιο πάνω, οποιοσδήποτε φύσης ωφελήματα ή αποδεχθεί υπόσχεση παροχής αυτών, με περαιτέρω σκοπό ,να προβεί σε ενέργεια ή παράλειψη που ανήκει στον κύκλο της αρμοδιότητάς του και ανάγεται στα υπηρεσιακά του καθήκοντα.
* Ο κ. Δημήτριος Βαρελάς είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ