Με την ΑΠ 1153/2022 οριοθετείται η νομική φύση της δήλωσης συνέχισης της ποινική διαδικασίας του άρθρου 464 ΠΚ. Βλ. επίσης σχετικά με το θέμα https://www.nb.org/blog/post/dilosi-sinexisi-kata-arthro-464-pk )
Σχετικές διατάξεις: Κατά τις διατάξεις των άρθρων 51 παρ.1 και 53 παρ.2 εδ.β’ του ΚΠοινΔ “Αν ο παθών θέλει να ζητήσει τη δίωξη της αξιόποινης πράξης, υποβάλλει έγκληση σύμφωνα με όσα ορίζονται στο άρθρο 42 παρ. 2, 3 και 4. Αφού υποβληθεί η έγκληση η ποινική δίωξη προχωρεί όπως και στα εγκλήματα που διώκονται αυτεπαγγέλτως”, ενώ κατά τη διάταξη του άρθρου 114 παρ. 1 και 2 του ΠΚ, όταν ο νόμος απαιτεί έγκληση για την ποινική δίωξη κάποιας αξιόποινης πράξης το αξιόποινο αυτής εξαλείφεται αν ο δικαιούχος δεν υποβάλει έγκληση μέσα σε τρεις μήνες από την ημέρα που έλαβε γνώση για την πράξη που τελέστηκε και για το πρόσωπο που την τέλεσε ή για ένα από τους συμμετόχους της. Το ίδιο αποτέλεσμα συνεπάγεται και η ρητή δήλωση του δικαιούχου της έγκλησης ενώπιον αρχής ότι παραιτείται από το δικαίωμα της έγκλησης.
Εξάλλου στη διάταξη του άρθρου 116 ΠΚ ορίζεται ότι “Η ποινική δίωξη ασκείται εναντίον όλων των συμμετόχων του εγκλήματος και αν ακόμη η έγκληση που υποβλήθηκε στρέφεται εναντίον ενός από αυτούς”.
Από τις προεκτεθείσες διατάξεις προκύπτει, ότι η έγκληση έχει μικτό νομικό χαρακτήρα. Έτσι η έγκληση συνιστά τόσο δικονομικό θεσμό, διότι αποτελεί δικαστική προϋπόθεση για την έγκαιρη γένεση της ποινικής δίκης όσο και ουσιαστικό θεσμό, διότι αφενός ενεργοποιεί την υπόσταση της αξιόποινης πράξης στο χώρο της έννομης τάξης και αφετέρου η παραμέληση της υποβολής της εντός της ανωτέρω τρίμηνης προθεσμίας οδηγεί στην εξάλειψη του αξιόποινου της πράξης (Ολ.ΑΠ 1/2007).
Επίσης, η κατά το άρθρο 6 παρ. 2 του Ν.4637/18-11-2019 δήλωση επιθυμίας προόδου της δίκης σε περίπτωση που η ποινική δίωξη των εγκλημάτων που προβλέπονται στο άρθρο 390 παρ. 1 εδ. β’του ΠΚ είχε ξεκινήσει αυτεπαγγέλτως, εξομοιώνεται με την έγκληση (Ολ.ΑΠ 4/2006). Μοναδική διαφορά μεταξύ έγκλησης και δήλωσης επιθυμίας προόδου της ποινικής διαδικασίας, συνιστά το ότι η μεν έγκληση σηματοδοτεί την έναρξη της ποινικής διαδικασίας, η δε δήλωση επιθυμίας προόδου σηματοδοτεί τη συνέχιση της ποινικής διαδικασίας.
Επομένως, και η δήλωση επιθυμίας προόδου της ποινικής διαδικασίας έχει μικτό νομικό χαρακτήρα και η προθεσμία των τεσσάρων μηνών για τη δήλωση αυτή έχει και ουσιαστικού δικαίου χαρακτήρα.
Αναπλήρωση της δήλωσης επιθυμίας προόδου της ποινικής διαδικασίας με τη δήλωση παράστασης προς υποστήριξη της κατηγορίας ή παράστασης πολιτικής αγωγής δεν είναι δυνατή, αφού κατά τις ταυτάριθμές και ρητές διατάξεις των άρθρων 82 παρ. 3 του ισχύοντος και του προϊσχύσαντος ΚΠοινΔ, η δήλωση υποστήριξης της κατηγορίας και η δήλωση παράστασης του πολιτικώς ενάγοντος δεν αναπληρώνουν την έγκληση (ΑΠ 58/2020).
Αντίθετα επέρχεται αναπλήρωση τη δήλωσης αυτής, σε περίπτωση υποβολής μήνυσης από τον παθόντα, κατά το χρόνο κατά τον οποίο η πράξη διωκόταν αυτεπαγγέλτως, η οποία επέχει θέση έγκλησης, σύμφωνα με τα άρθρα 51 και 42 του ΚΠοινΔ (ΑΠ 557/2020).
Εξάλλου, με το άρθρο 11 παρ. 1 και 2 της από 11.3.2020 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου η οποία κυρώθηκε με το άρθρο 2 του Ν. 4682/2020: ” Άρθρο 11. Προσωρινή αναστολή λειτουργίας των δικαστηρίων και των εισαγγελιών. 1. Προς τον σκοπό της αποφυγής κινδύνου εμφάνισης ή και διάδοσης κορωνοϊού COVID-19 που ενδέχεται να έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία, μπορεί να επιβληθεί το μέτρο της προσωρινής, μερικής ή ολικής, αναστολής της λειτουργίας των δικαστηρίων και των εισαγγελιών της χώρας, συμπεριλαμβανομένων και των στρατιωτικών δικαστηρίων, καθώς και της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών. 2 Το μέτρο της παρ. 1 επιβάλλεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Υγείας και Δικαιοσύνης, καθώς και του Υπουργού Εθνικής Άμυνας στην περίπτωση των στρατιωτικών δικαστηρίων, μετά από γνώμη της Εθνικής Επιτροπής προστασίας της Δημόσιας Υγείας έναντι του κορωνοϊού COVID-19. Με όμοια απόφαση ορίζεται και κάθε συναφής και αναγκαία πρόβλεψη για τα ζητήματα αναστολής ή παρέκτασης δικονομικών προθεσμιών, αναστολής ή παράτασης παραγραφών, αναστολής διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης και διενέργειας πλειστηριασμών, παροχής προσωρινής δικαστικής προστασίας, καθώς και για όλα τα λοιπά ζητήματα που αφορούν στο καθεστώς προσωρινής αναστολής λειτουργίας των δικαστηρίων και των εισαγγελιών της χώρας”. Επί τη βάσει της ως άνω νομοθετικής εξουσιοδότησης εξεδόθησαν, οι Κοινές Υπουργικές αποφάσεις των Υπουργών Εθνικής Άμυνας, Υγείας και Δικαιοσύνης Αριθμ. Δ1α/ΓΠ.οικ. 17733 (ΦΕΚ Β’ 833/12-3-2020), Αριθμ. Δ1α/ΓΠ.οικ. 18176 (ΦΕΚ Β’ 864/15-3-2020), Αριθμ. Δ1α/Γ.Π.οικ.21159 (ΦΕΚ Β’ 1074/27-3-2020), Αριθμ. Δ1α/ΓΠ.οικ.24403 (ΦΕΚ Β’ 1301/11-4-2020), Δ1α/ΓΠ.οικ.26804 (ΦΕΚ Β’1588/25-4-2020), Δ1α/ΓΠ.οικ.30340 (ΦΕΚ Β’ 1857/15-5-2020), με τις οποίες για προληπτικούς λόγους δημόσιας υγείας, προβλέφθηκε η προσωρινή αναστολή λειτουργίας των πολιτικών δικαστηρίων, ποινικών δικαστηρίων και εισαγγελιών της Χώρας, για το χρονικό διάστημα από 13.3.2020 έως και 31.05.2020. Ειδικότερα προβλέφθηκε, μεταξύ των άλλων : “Αναστέλλονται: (α) Οι δίκες ενώπιον των πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων (β) οι νόμιμες και δικαστικές προθεσμίες για τη διενέργεια διαδικαστικών πράξεων και άλλων ενεργειών ενώπιον των υπηρεσιών των δικαστηρίων και των εισαγγελιών, καθώς και η παραγραφή των συναφών αξιώσεων”. Ακόμη, με το άρθρο 46 της από 13-4-2020 Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου : “Προθεσμία δηλώσεων επιθυμίας προόδου εκκρεμών ποινικών διαδικασιών. Η αναστολή των προθεσμιών που προβλέπεται στις κοινές αποφάσεις των Υπουργών Εθνικής Άμυνας, Υγείας και Δικαιοσύνης, που εκδοθήκαν κατόπιν εξουσιοδότησης του άρθρου 11 της από 11.3.2020 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου (Α 55), όπως αυτή κυρώθηκε με το άρθρο 2 του ν. 4682/2020 (Α 76), δεν καταλαμβάνει την προθεσμία δηλώσεων επιθυμίας προόδου εκκρεμών ποινικών διαδικασιών, που είχαν ανοίξει χωρίς την υποβολή εγκλήσεως, με αντικείμενο πράξεις που διώκονταν αυτεπαγγέλτως, για τη δίωξη των οποίων απαιτείται έγκληση.”. Η ως άνω ΠΝΠ κυρώθηκε με το άρθρο 1 του Ν. 4690/30-5-2020. Η διάταξη αυτή είναι ερμηνευτική, καθότι ενώ η από 11.3.2020 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου, ήταν σαφής και εξουσιοδοτούσε για την αναστολή κυρίως των δικονομικών προθεσμιών, οι ως άνω ΚΥΑ που εκδόθηκαν επί τη βάσει αυτής (της 11.3.2020 Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου) είχαν ασάφεια από την οποία μπορούσε να προκύψει διαφωνία αν η αναστολή αφορούσε και τις ουσιαστικού δικαίου προθεσμίες, επομένως έχει αναδρομική ισχύ (ΑΠ 1006/2018).
Εξάλλου, με το άρθρο 39 παρ. 4 του Ν. 4557/30-7-2018 “Πρόληψη και καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας (ενσωμάτωση της Οδηγίας 2015/849/EE) και άλλες διατάξεις”: “Στις περιπτώσεις εξάλειψης του αξιόποινου, δικαστικής άφεσης της ποινής, αθώωσης λόγω του ότι η πράξη κατέστη ανέγκλητη ή απαλλαγής του υπαιτίου από την ποινή λόγω ικανοποίησης του ζημιωθέντος για το βασικό αδίκημα, για το οποίο προβλέπεται ότι η ικανοποίηση του ζημιωθέντος επιφέρει αυτό το αποτέλεσμα, εξαλείφεται το αξιόποινο, δεν επιβάλλεται ποινή, κηρύσσεται αθώος ή απαλλάσσεται αντίστοιχα ο υπαίτιος από την ποινή και για τις συναφείς πράξεις νομιμοποίησης εσόδων. Η παρούσα δεν εφαρμόζεται όταν το αξιόποινο του βασικού αδικήματος εξαλείφθηκε λόγω παραγραφής.”.
* Ο κ. Δημήτριος Βαρελάς είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ