Με την ΑΠ 430/2020 αντιμετωπίστηκε το ζήτημα κατηγορούμενου για τον οποίο είχε ασκηθεί ποινική δίωξη για πλημμέλημα και η υπόθεση βρισκόταν στο στάδιο μετά την έκδοση απόφασης και του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου.
Σχετικές διατάξεις: Κατά τις διατάξεις του άρθρου 62 του ισχύοντος Συντάγματος, όσο διαρκεί η βουλευτική περίοδος, ο βουλευτής δεν διώκεται ούτε συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται ούτε με άλλο τρόπο περιορίζεται χωρίς άδεια του Σώματος, για οποιαδήποτε αξιόποινη πράξη, εκτός των αυτόφωρων κακουργημάτων. Η σχετική άδεια δίδεται από τη Βουλή υποχρεωτικά εφόσον η αίτηση της εισαγγελικής αρχής αφορά αδίκημα το οποίο δεν συνδέεται με την άσκηση των καθηκόντων ή την πολιτική δραστηριότητα του βουλευτή.
Εξάλλου, κατά το άρθρο 56 παρ. 1 του ισχύοντος ΚΠοινΔ, “Ακόμη και στις περιπτώσεις που χρειάζεται άδεια για δίωξη (όπως στην περίπτωση του προαναφερθέντος άρθρου 62 του Συντάγματος), μπορεί να ενεργηθεί ανάκριση για τη βεβαίωση του εγκλήματος και πριν χορηγηθεί η άδεια. Δεν επιτρέπεται μόνο να ενεργηθούν ανακριτικές πράξεις που θίγουν το πρόσωπο για τη δίωξη του οποίου χρειάζεται άδεια”.
Και ναι μεν, κατά το άρθρο 368 παρ. γ’ του ΚΠοινΔ, η ποινική δίωξη που έχει αρχίσει περατώνεται με την κήρυξη αυτής ως απαράδεκτης, όταν δεν υπάρχει η απαιτούμενη γι’ αυτήν άδεια, όπως απαιτείται, κατά τα προεκτεθέντα, στην περίπτωση δίωξης βουλευτή, πλην όμως η διάταξη αυτή έχει εφαρμογή στην περίπτωση που η ποινική δίωξη διενεργείται όταν ο διωκόμενος έχει ήδη την ιδιότητα του βουλευτή, οπότε απαιτείται η χορήγηση της άδειας από τη Βουλή, επιτρεπομένης μόνον κατ’ άρθρο 56 ΚΠοινΔ της ενεργείας ανάκρισης για τη βεβαίωση του εγκλήματος.
Στην περίπτωση, όμως, που η δίωξη άρχισε πριν ο διωκόμενος αποκτήσει την ιδιότητα του βουλευτή, αυτή δεν κηρύσσεται απαράδεκτη, κατ’ εφαρμογή της προαναφερθείσας διάταξης του άρθρου 368 ΚΠοινΔ, άλλα αναστέλλεται από το δικαστήριο μέχρις ότου παρασχεθεί η κατά τα ανωτέρω άδεια της Βουλής προς συνέχιση της δίωξης αυτής.
Ένδικη υπόθεση Στην προκείμενη περίπτωση, φέρεται προς συζήτηση η από 18-9-2019 αίτηση του κατηγορουμένου και ήδη αναιρεσείοντος, Α. Π. του Κ., δικηγόρου Αθηνών, για αναίρεση της με αριθμό 1050/10-5-2019 απόφασης του Πενταμελούς Εφετείου (Πλημμελημάτων) Αθηνών, με την οποία αυτός καταδικάστηκε για την αξιόποινη πράξη της συκοφαντικής δυσφήμησης (παράβαση άρθ. 363-362 ΠΚ), σε βάρος του εγκαλούντος Ε. Γ. του Ν., με το ελαφρυντικό του άρθρου 84 παρ. 2α ΠΚ, σε ποινή φυλάκισης δώδεκα (12) μηνών, ανασταλείσα επί τριετία.
Η υπό κρίση αίτηση αναίρεσης ασκήθηκε νομότυπα, με δήλωση της παραστάσας, ενώπιον του δευτεροβάθμιου Δικαστηρίου, δικηγόρου στο γραμματέα του εν λόγω Δικαστηρίου (άρθρα 466 παρ. 2 και 474 παρ. 1 ΚΠοινΔ) και εμπρόθεσμα, είναι δε παραδεκτή ως περιέχουσα λόγους αναίρεσης την εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διάταξης (άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Ε’ ΚΠοινΔ) και την έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας της προσβαλλόμενης απόφασης (άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ’ ΚΠοινΔ).
Από την επιτρεπτή, για τις ανάγκες του αναιρετικού ελέγχου, επισκόπηση των εγγράφων της δικογραφίας, προκύπτει ότι ο αναιρεσείων-κατηγορούμενος, Α. Π. του Κ., απέκτησε τη βουλευτική ιδιότητα μετά τις τελευταίες εθνικές εκλογές της 7ης Ιουλίου 2019, κατά τις οποίες εκλέχθηκε βουλευτής … (βλ. προσκομιζόμενο δελτίο ταυτότητας βουλευτή), δηλαδή μετά τη δημοσίευση της προσβαλλόμενης καταδικαστικής απόφασης του Πενταμελούς Εφετείου Αθηνών.
Εφόσον δε η υπό κρίση αίτηση αναίρεσης είναι παραδεκτή, το Δικαστήριο του Αρείου Πάγου δεν μπορεί να την εξετάσει κατ’ ουσίαν, διότι, σύμφωνα με τα προεκτεθέντα, για τη συνέχιση της ποινικής δίωξης, με την ευρεία έννοια, πρέπει να χορηγηθεί η απαιτούμενη, από το άρθρο 62 του Συντάγματος, άδεια της Βουλής.
Συνεπώς, πρέπει να ανασταλεί η κατά του αναιρεσείοντος-κατηγορουμένου ασκηθείσα ποινική δίωξη, μέχρις ότου χορηγηθεί η άδεια της Βουλής για τη συνέχισή της.
Αναστέλλει την ασκηθείσα ποινική δίωξη κατά του αναιρεσείοντος-κατηγορουμένου, Α. Π. του Κ., βουλευτή …, για την αξιόποινη πράξη της συκοφαντικής δυσφήμησης (άρθ. 363-362 ΠΚ), η οποία φέρεται ως τελεσθείσα στο …, στις 17-5-2013, σε βάρος του εγκαλούντος Ε. Γ. του Ν..
Αναστολή παραγραφής. Στις περιπτώσεις σαν την ανωτέρω με την ΑΠ 1126/1994 σχετικά με την παραγραφή της υπόθεσης ενόσω εκκρεμεί η άδεια της Βουλής κρίθηκαν τα παρακάτω:
Επειδή, κατά τα άρθρα 111, 112 και 113 του ΠΚ, όπως το τελευταίο έχει μετά την αντικατάσταση του με το άρθρο 33 παρ. 4 του Ν. 2172/ 1993, το αξιόποινο της πράξεως εξαλείφεται με την παραγραφή, ο χρόνος της οποίας είναι πέντε ετών για τα πλημμελήματα και αρχίζει από τότε που τελέσθηκε η αξιόποινη πράξη, πρέπει δε να έχει συμπληρωθεί πριν από την έναρξη της αποδεικτικής διαδικασίας, αλλιώς αναστέλλεται για όσο χρονικό διάστημα διαρκεί η κυρία διαδικασία, ώσπου να γίνει αμετάκλητη η καταδικαστική απόφαση, όχι όμως πέρα των τριών ετών για τα πλημμελήματα. Επίσης ο χρόνος της παραγραφής αναστέλλεται για όσο χρονικό διάστημα δυνάμει διατάξεως νόμου η ποινική δίωξη δεν μπορεί να αρχίσει ή να εξακολουθήσει.
Από τις διατάξεις αυτές, σε συνδυασμό προς εκείνες των άρθρων 310 παρ. 1 εδάφ. β’ και 511 του ΚΠΔ, προκύπτει ότι η παραγραφή, ως θεσμός δημοσίας τάξεως εξετάζεται αυτεπαγγέλτως σε κάθε στάση της ποινικής διαδικασίας, ακόμη και στον Άρειο Πάγο, ο οποίος εφόσον διαπιστώσει τη συμπλήρωση της και μετά την άσκηση της αναιρέσεως, οφείλει να αναιρέσει την προσβαλλομένη καταδικαστική απόφαση και να παύσει οριστικά την ποινική δίωξη, κατ’ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 370 εδαφ. β’ του (παλαιού) ΚΠΔ.
Έναρξη-λήξη αναστολής παραγραφής. Εξάλλου, κατά τη διάταξη του άρθρου 62 του Συντάγματος κατά τη διάρκεια της βουλευτικής περιόδου δεν διώκεται, ούτε συλλαμβάνεται, φυλακίζεται, ούτε περιορίζεται με οποιοδήποτε τρόπο άνευ αδείας του Σώματος. Από το συνδυασμό των διατάξεων αυτών προκύπτει ότι στην περίπτωση που ο κατηγορούμενος είναι βουλευτής η ποινική δίωξη δεν μπορεί να εξακολουθήσει όταν πρόκειται να ληφθούν εναντίον του μέτρα που θίγουν την προσωπική του ελευθερία χωρίς προηγουμένως να έχει χορηγηθεί άδεια της Βουλής και έτσι η παραγραφή αναστέλλεται από της ημερομηνίας της υποβολής από τον αρμόδιο εισαγγελέα της αιτήσεως προς παροχή της άδειας μέχρι της κοινοποιήσεως στη δικαστική αρχή της άδειας προς δίωξη του ή στην περίπτωση αρνήσεως, μέχρι του πέρατος της βουλευτικής του ιδιότητας.
Συμμέτοχοι του συγκατηγορούμενους του βουλευτή. Η αναστολή παραγραφής ισχύει μόνο για τον βουλευτή για τον οποίο απαιτείται η άδεια (προσωπικό δικονομικό κώλυμα). Για τους λοιπούς συγκατηγορούμενους η παραγραφή δεν αναστέλλεται. (56 παρ.4 ΚΠΔ)
Μπορεί ο βουλευτής να παραιτηθεί από το ακαταδίωκτο χωρίς άδεια της Βουλής; Γίνεται ομόφωνα δεκτό ότι, ενόψει του σκοπού του άρθρου 62 Συντ., ο βουλευτής δεν μπορεί να παραιτηθεί από την συνταγματική προστασία (βλ. σχετ. ΣυμβΠλημΑθ 4916/2000, ΠοινΛογ (2001), 2095, Ν. Αλιβιζάτο, ό.π., σελ. 1387, Π. Καίσαρη, άρθρο 54, σελ. 573, Α. Κονταξή, άρθρο 54, σελ. 551, Ι. Μανωλεδάκη, γενική θεωρία του ποινικού δικαίου, τομ. Γ΄, 1981, σελ. 244, σημ. 587, Π. Παραρά, ό.π., άρθρο 62, σελ. 174, Α.Στάικο, άρθρο 54, σελ. 197) βλ. Χ. Σεβαστίδης, Κώδικας Ποινικής Δικονομίας, τόμ. 1, 2η έκδ., 2023, άρθ. 56, σ. 879
* Ο κ. Δημήτριος Βαρελάς είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ