Με την Ολ ΑΠ 3/2022 (σε συμβούλιο) κρίθηκε αναίρεση υπέρ του νόμου που άσκησε ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου. Η απόφαση εμπεριέχει σημαντικές ερμηνείες για τα άρθρα 270, 272 ΠΚ, ν. περί όπλων τόσο κατά τα αντικειμενικά στοιχεία όσο και την ύπαρξη φαινομενικής συρροής. Ειδικότερα κρίθηκαν τα ακόλουθα:
Ερμηνεία 270 και 272 ΠΚ – βόμβα μολότοφ. «Κατά τη διάταξη του άρθρου 270 περ. β’ υποπερ. πρώτη του προϊσχύσαντος ΠΚ, “Όποιος με πρόθεση προξενεί έκρηξη με οποιονδήποτε τρόπο και ιδίως με τη χρήση εκρηκτικών υλών, τιμωρείται με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών και με χρηματική ποινή τουλάχιστον διακοσίων ενενήντα (290) ευρώ, αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο ή κίνδυνος σε εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας”. Εξάλλου, κατά τη διάταξη του άρθρου 270 παρ. 1 περ. β’ του νέου ΠΚ, όπως αυτή ίσχυσε από την 1η-7-2019 έως την 11η-11-2021, “Όποιος προξενεί έκρηξη με οποιοδήποτε τρόπο, και ιδίως με τη χρήση εκρηκτικών υλών, τιμωρείται: … β) με κάθειρξη έως δέκα έτη αν από την πράξη προέκυψε κίνδυνος για άνθρωπο”, ενώ κατά την ίδια διάταξη, όπως αυτή ισχύει από την 12η-11-2021, μετά, δηλαδή, την τροποποίησή της με το άρθρο 48 του Ν. 4855/2021, “Όποιος προξενεί έκρηξη με οποιοδήποτε τρόπο, και ιδίως με τη χρήση εκρηκτικών υλών, τιμωρείται: … β) με κάθειρξη έως δέκα (10) έτη αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο”. Από τη σύγκριση των ανωτέρω διατάξεων προκύπτει ότι η διάταξη του άρθρου 270 παρ. 1 περ. β’ του νέου ΠΚ, όπως αυτή ίσχυσε από την 1η-7-2019 έως την 11η-11-2021, δηλαδή η δεύτερη, είναι επιεικέστερη: 1) έναντι της πρώτης: α) ως προς τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης της αξιόποινης πράξης της έκρηξης, αφού απαιτεί να προκύψει από την έκρηξη κίνδυνος για άνθρωπο, ενώ η πρώτη απαιτεί τη διαπίστωση ότι από την έκρηξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο και β) ως προς την απειλούμενη ποινή, αφού με αυτή απειλείται κάθειρξη έως δέκα έτη, ενώ με την πρώτη απειλείται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών και χρηματική ποινή τουλάχιστον διακοσίων ενενήντα (290) ευρώ και 2) έναντι της τρίτης, ως προς τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης της αξιόποινης πράξης της έκρηξης, αφού απαιτεί να προκύψει από την έκρηξη κίνδυνος για άνθρωπο, ενώ η τρίτη απαιτεί τη διαπίστωση ότι από την έκρηξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο. Η έκρηξη, κατά την έννοια των προαναφερόμενων διατάξεων, συνιστά αιφνίδιο φαινόμενο, κατά τη διάρκεια του οποίου ελευθερώνονται αέρια που τελούν υπό υψηλή πίεση ή παράγονται αέρια εντός βραχύτατου χρόνου, η διαστολή των οποίων, σε πολλαπλάσιο του αρχικού όγκου, προκαλεί ισχυρό μηχανικό αποτέλεσμα, το οποίο συνοδεύεται από κρότο, παροδική λάμψη και έκρηξη θερμότητας. Περαιτέρω, κατά τη διάταξη του άρθρου 272 παρ. 1 του προϊσχύσαντος ΠΚ, “Όποιος κατασκευάζει, προμηθεύεται ή κατέχει εκρηκτικές ύλες ή εκρηκτικές βόμβες με σκοπό να τις χρησιμοποιήσει για να προξενήσει κοινό κίνδυνο σε ξένα πράγματα ή κίνδυνο για άνθρωπο ή να τις παραχωρήσει σε άλλον για τέτοια χρήση τιμωρείται με κάθειρξη”. Εξάλλου, κατά τη διάταξη του άρθρου 272 παρ. 1 του νέου ΠΚ, όπως αυτή ίσχυσε από την 1η-7-2019 έως την 11η-11-2021, “Όποιος κατασκευάζει, προμηθεύεται ή κατέχει εκρηκτικές ύλες ή εκρηκτικές βόμβες από τις οποίες μπορεί να προκληθεί κίνδυνος για άνθρωπο τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών”. Από τη σύγκριση των ανωτέρω διατάξεων προκύπτει ότι η δεύτερη είναι επιεικέστερη, αφού μετατρέπει την πράξη από κακούργημα σε πλημμέλημα με απειλούμενη ποινή φυλάκισης από τρία έως πέντε έτη (άρθρο 53 του ΠΚ), ενώ η πρώτη προβλέπει κάθειρξη από πέντε έως είκοσι έτη (άρθρο 52 του προϊσχύσαντος ΠΚ). Πρέπει να σημειωθεί ότι με το άρθρο 49 του Ν. 4855/2021, που άρχισε να ισχύει από την 12η-11-2021, τροποποιήθηκε η διάταξη της παραγράφου 1 του άρθρου 272 του νέου ΠΚ, με την προσθήκη των εμπρηστικών υλών, βομβών ή μηχανισμών. Ως εκρηκτικές ύλες, κατά τη διάταξη του άρθρου 1 παρ. 1 στοιχ. ε’ του Ν. 2168/1993 θεωρούνται “τα στερεά ή υγρά σώματα, τα οποία από οποιαδήποτε αιτία υφίστανται χημική μεταβολή και μετατρέπονται σε αέριες μάζες με συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών ή πιέσεων, με αποτελέσματα βλητικά ή ρηκτικά”. Η βενζίνη, όπως και άλλα εύφλεκτα υλικά, αν και δεν αποτελούν καθεαυτά εκρηκτικές ύλες, υπό την επίδραση ανύψωσης της θερμοκρασίας εντός κλειστού χώρου υφίστανται, σε βραχύ χρονικό διάστημα, χημική μεταβολή, με ταυτόχρονη ανάπτυξη μεγάλης ποσότητας αερίων και θερμότητας, με αποτέλεσμα την παραγωγή ρηκτικών αποτελεσμάτων και, συνεπώς, με την έννοια αυτή η βενζίνη συμπεριλαμβάνεται στις εκρηκτικές ύλες. Ως εκρηκτικός μηχανισμός, κατά τη διάταξη του άρθρου 1 παρ. 1 στοιχ. στ’ του Ν. 2168/1993, θεωρείται κάθε συσκευή, που μπορεί να προκαλέσει έκρηξη οποιασδήποτε εκρηκτικής ύλης. Είδος εκρηκτικού μηχανισμού αποτελεί και η γνωστή με την ονομασία “βόμβα Μολότοφ”, ήτοι φιάλη, περιέχουσα εύφλεκτο υγρό, όπως βενζίνη, που εκσφενδονίζεται με αναμμένο το φυτίλι και προκαλεί με την πτώση της σε σκληρή επιφάνεια έκρηξη, γιατί, αν και ως τελικό αποτέλεσμα έχει τον εμπρησμό, παρά ταύτα το άμεσο αποτέλεσμά της δεν είναι η πυρκαγιά, αλλά η έκρηξη, δηλαδή η λόγω της ανάφλεξης και της ανύψωσης της θερμοκρασίας βίαιη ρήξη των τοιχωμάτων της φιάλης και η απελευθέρωση αερίων, συνέπεια της οποίας είναι η μετά την έκρηξη πυρκαγιά. Περαιτέρω, κατασκευή εκρηκτικών υλών ή εκρηκτικών μηχανισμών είναι η δημιουργία από πρώτες ύλες τέτοιων υλών ή μηχανισμών, ενώ κατοχή υπάρχει όταν η εκρηκτική ύλη ή ο εκρηκτικός μηχανισμός βρίσκεται στη διάθεση του δράση είτε γι’ αυτόν τον ίδιο είτε για άλλον. Υποκείμενο του σωρευτικώς μικτού εγκλήματος του άρθρου 272 παρ. 1 του ΠΚ μπορεί να είναι οποιοδήποτε πρόσωπο κατασκευάζει, προμηθεύεται ή κατέχει εκρηκτικές (από την 12-11-2021 και εμπρηστικές) ύλες, βόμβες ή εκρηκτικούς μηχανισμούς και, συνεπώς, δεν απαιτείται να έχει ορισμένη ιδιότητα, με σκοπό να τις χρησιμοποιήσει ο ίδιος για να προξενήσει κοινό κίνδυνο σε ξένο πράγμα, ήτοι απειλή της ιδιοκτησίας τρίτων σε μεγάλη κλίμακα, ή κίνδυνο ανθρώπου ή να τις παραχωρήσει σ’ άλλον για να τις χρησιμοποιήσει για τον ίδιο σκοπό, η επιτυχία του οποίου είναι αδιάφορη. Οι αξιόποινες πράξεις της έκρηξης και της κατοχής εκρηκτικών υλών και εκρηκτικών μηχανισμών διαφέρουν κατά τα αντικειμενικά συστατικά τους στοιχεία, και, επομένως, υπάρχει μεταξύ τους πραγματική αληθινή συρροή. Επίσης, είναι αληθινή η συρροή μεταξύ των αξιόποινων πράξεων της κατασκευής και της κατοχής εκρηκτικών βομβών. Τέλος, κατά τη διάταξη του άρθρου 484 παρ. 1 στοιχ. β’ του ΚΠοινΔ, λόγο αναίρεσης κατά βουλεύματος συνιστά και η εσφαλμένη εφαρμογή ή ερμηνεία της ουσιαστικής ποινικής διάταξης που εφαρμόστηκε στο βούλευμα. Στην προκείμενη περίπτωση, το Δικαστικό Συμβούλιο του Ναυτοδικείου Πειραιά, με το προσβαλλόμενο βούλευμά του 16/2020, αποφάνθηκε, μεταξύ των άλλων, να μην γίνει κατηγορία σε βάρος του κατηγορουμένου Δ. Φ. του Γ. για τις αξιόποινες πράξεις: α) της έκρηξης με τη χρήση εκρηκτικών υλών από κοινού με προκύψαντα κίνδυνο για ανθρώπους και β) της κατασκευής και κατοχής εκρηκτικών βομβών από κοινού με προκύψαντα κίνδυνο για ανθρώπους, τις οποίες φέρεται ότι τέλεσε στην Αθήνα την 6η-12-2018, ενώ ήταν στρατιωτικός και ειδικότερα Ναύτης ΟΒΑ ΠΝ της δύναμης του …. Για να καταλήξει στην ανωτέρω κρίση του, το Δικαστικό Συμβούλιο του Ναυτοδικείου Πειραιά, διατύπωσε στο σκεπτικό και δικές του σκέψεις, πλέον, δηλαδή, εκείνων για τα οποία αναφέρθηκε στην εισαγγελική πρόταση, διαλαμβάνοντας, κατά λέξη, τα ακόλουθα: “…Α) Στον κατηγορούμενο αποδίδεται η αξιόποινη πράξη της έκρηξης από κοινού διότι εθεάθη να εκτοξεύει προς τις αστυνομικές δυνάμεις που επιχειρούσαν πλησίον οδοφράγματος στην οδό Στουρνάρη, κοκτέιλ μολότοφ. Όπως αναφέρεται στη με αριθμ. πρωτ. 3022/14/10259-γ/22-1-2019 Έκθεση Εργαστηριακής Πραγματογνωμοσύνης της ΔΕΕ, το κοκτέιλ μολότοφ συνιστά εμπρηστικό μηχανισμό, που αποτελείται από μία εύθραυστη φιάλη, συνήθως γυάλινη, γεμάτη με εύφλεκτο υλικό (συνήθως βενζίνη), στο στόμιο της οποίας προσαρμόζεται απορροφητικό ύφασμα που λειτουργεί ως φυτίλι. Αφού ο ως άνω μηχανισμός ριφθεί στον στόχο, η φιάλη, λόγω της πρόσκρουσης, διαρρηγνύεται, το εύφλεκτο υλικό διασκορπίζεται και ταυτόχρονα αναφλέγεται από το καιόμενο φυτίλι, με κύριο αποτέλεσμα την ταυτόχρονη ανάφλεξη των υλικών του στόχου. Στη δικογραφία γίνεται λόγος και για έναν νέο τύπο μολότοφ, τις εκρηκτικές μολότοφ που υποτίθεται ότι περιέχουν βενζίνη και δυναμίτιδα. Μόνο παρενθετικά, θα τονίσουμε ότι στην εκρηκτική μολότοφ αντικαθίσταται το πάνινο φλεγόμενο φυτίλι με “δυναμιτάκια” δηλαδή παιδικά αθύρματα που φυσικά δεν περιέχουν δυναμίτιδα αλλά απλή πυρίτιδα και δεν είναι καθόλου αποδεδειγμένο ότι αυτό το είδος μολότοφ εκρήγνυται και δεν προκαλεί απλά θόρυβο και πιο θεαματικό αποτέλεσμα. Στην υπό κρίση υπόθεση όμως, προέκυψε ότι ο κατηγορούμενος έριχνε απλές κοκτέιλ μολότοφ και όχι εκρηκτικές μολότοφ. Ουσιώδες στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης της προκείμενης αξιόποινης πράξης είναι η πρόκληση έκρηξης, η οποία συνιστά αιφνίδιο φαινόμενο, κατά τη διάρκεια του οποίου ελευθερώνονται αέρια που τελούν υπό υψηλή εξωθητική πίεση ή παράγονται εντός βραχύτατου χρόνου, των οποίων η διαστολή σε πολλαπλάσιο του αρχικού όγκου προκαλεί ισχυρό μηχανικό αποτέλεσμα, που συνοδεύεται από κρότο, παροδική λάμψη και έκλυση θερμότητας ή ωστικής δύναμης (Κ. Φράγκος, Ποινικός Κώδικας (Ν. 4619/2019 και Ν. 4637/2019) Κατ’ άρθρο Ερμηνεία & Νομολογία του Αρείου Πάγου, 2020, 1209). Προς τη συγκεκριμένη παραδοχή οδηγεί και η διάταξη του άρθρου 1 παρ. 2 περ. ε’ του ν. 2168/1993 (“Ρύθμιση θεμάτων που αφορούν όπλα, πυρομαχικά, εκρηκτικές ύλες, εκρηκτικούς μηχανισμούς και άλλες διατάξεις”, ΦΕΚ Α’ 147/3-9-1993, η διατύπωση της οποίας παρέμεινε αναλλοίωτη μετά την τροποποίηση της σχετικής παραγράφου με το άρθρο 1 παρ. 2 του ν. 4678/2020, ΦΕΚ Α’ 70/20-3-2020, έναρξη ισχύος: 20-3-2020), κατά την οποία, νοούνται ως “εκρηκτικές ύλες” τα στερεά ή υγρά σώματα, που από οποιαδήποτε αιτία υφίστανται χημική μεταβολή και μετατρέπονται σε αέριες μάζες με συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών και πιέσεων, με αποτελέσματα βλητικά ή ρηκτικά. Η άποψη που γίνεται δεκτή από μέρος της νομολογίας (ενδεικτικά: ΑΠ 456/2004 ΠοινΛογ 2004. 571, ΑΠ 1354/2003 ΕλλΔνη 2003 1465), ότι το κοκτέιλ μολότοφ συνιστά εκρηκτικό μηχανισμό, εφόσον, αν και έχει ως τελικό αποτέλεσμα τον εμπρησμό, παρά ταύτα, η πυρκαγιά δεν είναι το άμεσο αποτέλεσμά του αλλά η έκρηξη, δηλαδή η λόγω της ανάφλεξης και της ανύψωσης της θερμοκρασίας βίαιη ρήξη των τοιχωμάτων της φιάλης και η απελευθέρωση αερίων, δεν έχει κανένα επιστημονικό έρεισμα και δεν φαίνεται πειστική. Και τούτο διότι στο συγκεκριμένο μηχανισμό η θραύση της φιάλης προκαλείται λόγω της πρόσκρουσης αυτής στον στόχο (και όχι λόγω αύξησης της θερμοκρασίας της με ταυτόχρονη βίαιη έκλυση αερίων), ενώ η ανάφλεξη των υλικών πραγματοποιείται στη συνέχεια και κατόπιν της θραύσης, χωρίς να προκαλείται κάποια χημική μεταβολή με βλητικό ή ρηκτικό αποτέλεσμα (Δ. Βούλγαρης, Όπλα-Πυρομαχικά-Εκρηκτικά, άρθρα 1-18, 20, 26-27, εις: Στ. Παύλου, Θ. Σάμιος, Ειδικοί Ποινικοί Νόμοι, 2012, 19-20). Βασικό συστατικό της μολότοφ είναι η βενζίνη, που ως πολύ εύφλεκτο υγρό, εξαιτίας της υψηλής πτητικότητάς της, σχηματίζει ατμούς πάνω από την ελεύθερη επιφάνειά της, οι οποίοι μπορούν να αναφλεγούν όταν υπάρχει φλόγα, σπινθήρας κ.α. […] Αυτά τα αέρια μίγματα μπορούν να εκραγούν μόνο όταν βρίσκονται σε ένα συγκεκριμένο εύρος συγκεντρώσεων (όρια εκρηκτικότητας) που για τη βενζίνη είναι 1,5 – 7,5%. Η βόμβα μολότοφ που εκσφενδονίζεται σε εξωτερικό περιβάλλον δεν μπορεί να προκαλέσει έκρηξη, γιατί η συγκέντρωση των αερίων (ατμών βενζίνης/ατμοσφαιρικού αέρα) είναι πάντοτε μικρότερη από το κατώτερο αναφλέξιμο μίγμα, δηλαδή βρίσκεται κάτω από το 1,5% και συνεπώς είναι πολύ φτωχό, ως καύσιμο μίγμα, λόγω της παρουσίας μεγάλου ποσοστού οξυγόνου του ατμοσφαιρικού αέρα και αντίστοιχα μικρού ποσοστού ατμών βενζίνης (Ανδριανός Γκουρμπάτσης, Η Bόμβα Mολότοφ ως Eμπρηστικός Mηχανισμός, εκδ. Αντ. Ν. Σάκκουλα). Συνεπώς, η ρίψη κοκτέιλ μολότοφ δεν προκαλεί έκρηξη και άρα δεν πληρούται η αντικειμενική υπόσταση της προκείμενης αξιόποινης πράξης. Ως εκ τούτου, το Συμβούλιο κρίνει ομόφωνα ότι δεν θα πρέπει να γίνει κατηγορία σε βάρος του κατηγορούμενου για την αξιόποινη πράξη της έκρηξης από κοινού. Β) Στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης των αξιόποινων πράξεων της κατασκευής και κατοχής εκρηκτικών υλών (άρθρο 272 του ΠΚ) …. είναι η ύπαρξη εκρηκτικών υλών ή εκρηκτικών βομβών. Το κοκτέιλ μολότοφ, όπως αναπτύχθηκε και παραπάνω, δεν συνιστά εκρηκτικό μηχανισμό. Εξάλλου, βασικό συστατικό αυτού είναι η βενζίνη, η οποία είναι εμπρηστικό υλικό και μόνο υπό τις συγκεκριμένες προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω μπορεί να θεωρηθεί ως εκρηκτικό υλικό. Ενόψει τούτων, το Συμβούλιο αποφαίνεται ομόφωνα ότι δεν θα πρέπει να γίνει κατηγορία σε βάρος του κατηγορούμενου για τις αξιόποινες πράξεις α) της κατασκευής και κατοχής εκρηκτικών υλών από κοινού …. “. Με τις παραδοχές αυτές και συγκεκριμένα: α) με το να μην δεχθεί ότι η βενζίνη περιλαμβάνεται στις εκρηκτικές ύλες, όταν, υπό την επίδραση ανύψωσης της θερμοκρασίας εντός κλειστού χώρου, υφίσταται, σε βραχύ χρονικό διάστημα, χημική μεταβολή, με ταυτόχρονη ανάπτυξη μεγάλης ποσότητας αερίων και θερμότητας, με αποτέλεσμα την παραγωγή ρηκτικών αποτελεσμάτων και β) με το να μην εντάξει στην έννοια του εκρηκτικού μηχανισμού τη γνωστή με την ονομασία “βόμβα Μολότοφ”, ήτοι τη φιάλη, περιέχουσα εύφλεκτο υγρό, όπως βενζίνη, που εκσφενδονίζεται με αναμμένο το φυτίλι και προκαλεί με την πτώση της σε σκληρή επιφάνεια ανάφλεξη έκρηξη, το Δικαστικό Συμβούλιο του Ναυτοδικείου Πειραιά εσφαλμένα εφάρμοσε τις διατάξεις των άρθρων 270 παρ. 1 στοιχ. β’ και 272 παρ. 1 του νέου ΠΚ, όπως αυτές ίσχυαν κατά τον χρόνο έκδοσης του προσβαλλόμενου βουλεύματος. Κατά συνέπεια, ο δεύτερος και ο τρίτος από τους λόγους τής υπό κρίση αίτησης, από το άρθρο 484 παρ. 1 στοιχ. β’ του ΚΠοινΔ, με τους οποίους αποδίδεται στο προσβαλλόμενο βούλευμα η πλημμέλεια της εσφαλμένης εφαρμογής των ως άνω εφαρμοσθεισών στο βούλευμα ουσιαστικών ποινικών διατάξεων, είναι βάσιμοι.»
Απλή σωματική βλάβη 308 και βαριά σωματική βλάβη 310 ΠΚ. «Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 308 παρ. 1 εδ. α’ του ισχύσαντος μέχρι την 30η-6-2019 ΠΚ, “Όποιος με πρόθεση προξενεί σε άλλον σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών”, ενώ κατά την επιεικέστερη διάταξη του άρθρου 308 παρ. 1 εδ. α’ του ισχύοντος από την 1η-7-2019 νέου ΠΚ, “Όποιος προξενεί σε άλλον σωματική κάκωση ή βλάβη της υγείας του τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο (2) έτη ή χρηματική ποινή”. Εξάλλου, κατά τις διατάξεις του άρθρου 310 του ισχύσαντος μέχρι την 30η-6-2019 ΠΚ, “1. Αν η πράξη του άρθρου 308 είχε επακόλουθο τη βαριά σωματική ή διανοητική πάθηση του παθόντος, επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών. 2. Βαριά σωματική ή διανοητική πάθηση υπάρχει ιδίως αν η πράξη προξένησε στον παθόντα κίνδυνο ζωής ή βαριά και μακροχρόνια αρρώστια ή σοβαρό ακρωτηριασμό ή αν τον εμπόδισε σημαντικά και για πολύ χρόνο να χρησιμοποιεί το σώμα ή τη διάνοιά του. 3. Αν ο υπαίτιος επιδίωκε το αποτέλεσμα που προξένησε, τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών”, ενώ κατά τις διατάξεις του άρθρου 310 του ισχύοντος από την 1η-7-2019 νέου ΠΚ, όπως αυτές ίσχυσαν από την 1η-7-2019 έως την 11η-11-2021, “1. Όποιος προκαλεί σε άλλον βαριά σωματική βλάβη τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους. Αν επεδίωκε την πρόκληση της βαριάς σωματικής βλάβης, τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη. 2. Βαριά σωματική βλάβη υπάρχει ιδίως αν η πράξη προξένησε στον παθόντα κίνδυνο ζωής ή βαριά και μακροχρόνια αρρώστια ή σοβαρό ακρωτηριασμό ή αν τον εμπόδισε σημαντικά και για πολύ χρόνο να χρησιμοποιεί το σώμα ή τη διάνοιά του”. Από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει ότι από την έναρξη της ισχύος του νέου ΠΚ, με το άρθρο 308 διατηρήθηκε, ως βασική μορφή αξιόποινης πράξης, η πρόκληση απλής σωματικής βλάβης. Υιοθετήθηκαν, όμως, ουσιώδεις αλλαγές όσον αφορά στην αξιόποινη πράξη της βαριάς σωματικής βλάβης. Ειδικότερα, με τις ως άνω ρυθμίσεις, καταργήθηκε η διάκριση μεταξύ των παραγράφων 1 και 3 του άρθρου 310 του προϊσχύσαντος ΠΚ και προβλέφθηκε ένα ενιαίο έγκλημα βαριάς σωματικής βλάβης με δόλο στο πρώτο εδάφιο της πρώτης παραγράφου, ενώ με το δεύτερο εδάφιο της ίδιας παραγράφου απειλείται αυξημένη ποινή στην περίπτωση που διαπιστώνεται άμεσος δόλος πρώτου βαθμού (επιδίωξη). Περαιτέρω, κατά τη διάταξη του άρθρου 42 παρ. 1 του ΠΚ, “Όποιος, έχοντας αποφασίσει να εκτελέσει έγκλημα, αρχίζει να εκτελεί την περιγραφόμενη στο νόμο αξιόποινη πράξη, τιμωρείται, αν το έγκλημα δεν ολοκληρώθηκε, με ποινή ελαττωμένη (άρθρο 83)”. Κατά την έννοια της διάταξης αυτής, πράξη περιέχουσα αρχή εκτέλεσης είναι κάθε ενέργεια του δράστη, η οποία, αποτελώντας τμήμα, ολικώς ή μερικώς, της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος αυτού, οδηγεί ευθέως και αναμφισβήτητα στην πραγμάτωσή του ή τελεί προς αυτή σε τέτοια αναγκαία και άμεση σχέση συνάφειας, ώστε, κατά την κοινή αντίληψη, να θεωρείται ως τμήμα αυτής, στην οποία αμέσως οδηγεί, αν δεν ανακοπεί από οποιονδήποτε λόγο. Επίσης, κατά το άρθρο 45 του ισχύοντος από την 1η-7-2019 ΠΚ, “Αν δύο ή περισσότεροι πραγμάτωσαν από κοινού, εν όλω ή εν μέρει, τα στοιχεία της περιγραφόμενης στον νόμο αξιόποινης πράξης, καθένας τους τιμωρείται ως αυτουργός”. Με τον όρο “από κοινού”, με τον οποίο εκφράζεται η έννοια της συναυτουργίας, νοείται αντικειμενικά σύμπραξη στην εκτέλεση της κύριας πράξης και υποκειμενικά κοινός δόλος, δηλαδή ότι ο κάθε συμμέτοχος θέλει ή αποδέχεται την πραγμάτωση της αντικειμενικής υπόστασης της διαπραττόμενης αξιόποινης πράξης, γνωρίζοντας ότι και οι λοιποί συμμέτοχοι πράττουν με δόλο τέλεσης της ίδιας αξιόποινης πράξης. Η σύμπραξη στην εκτέλεση της κύριας πράξης μπορεί να συνίσταται ή στο ότι καθένας πραγματώνει την όλη αντικειμενική υπόσταση της αξιόποινης πράξης ή στο ότι το έγκλημα πραγματώνεται με συγκλίνουσες επί μέρους πράξεις των συμμέτοχων, ταυτόχρονες ή διαδοχικές.»
Εσφαλμένη ερμηνεία και εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διάταξης. «Τέλος, κατά τη διάταξη του άρθρου 484 παρ. 1 στοιχ. β’ του ΚΠοινΔ, λόγο αναίρεσης κατά βουλεύματος συνιστά και η εσφαλμένη ερμηνεία ή εφαρμογή της ουσιαστικής ποινικής διάταξης που εφαρμόστηκε στο βούλευμα. Εσφαλμένη ερμηνεία ουσιαστικής ποινικής διάταξης υπάρχει, όταν το δικαστικό συμβούλιο αποδίδει σ’ αυτή (διάταξη) διαφορετική έννοια από εκείνη που πραγματικά έχει. Εσφαλμένη εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διάταξης υπάρχει, όταν το δικαστήριο δεν υπάγει ορθώς τα πραγματικά περιστατικά, που έγιναν δεκτά από αυτό, στην ουσιαστική ποινική διάταξη που εφαρμόστηκε, καθώς και όταν η παράβαση γίνεται εκ πλαγίου, δηλαδή όταν δεν εκτίθενται κατά τρόπο σαφή και ορισμένο τα πραγματικά περιστατικά, τα οποία, κατά την κρίση του δικαστηρίου, προέκυψαν και είναι απαραίτητα για την υπαγωγή στη διάταξη που εφαρμόστηκε ή όταν στην έκθεση αυτών ενυπάρχει έλλειψη κάποιου από αυτά ή αντίφαση μεταξύ τους ή με το διατακτικό της απόφασης, ώστε λόγω των πλημμελειών αυτών να μην καθίσταται εφικτός ο έλεγχος από τον Άρειο Πάγο της ορθής ή μη υπαγωγής στον νόμο και να στερείται, έτσι, η απόφαση νόμιμης βάσης. Περαιτέρω, η εσφαλμένη ερμηνεία ή εφαρμογή ουσιαστικής ποινικής διάταξης, δηλαδή η ευθεία παράβαση αυτής, προϋποθέτει εσφαλμένη μείζονα πρόταση στον συλλογισμό, συνέπεια της οποίας είναι το εσφαλμένο πόρισμα, ανεξάρτητα από το αν τα πραγματικά περιστατικά υπήχθησαν ορθά ή εσφαλμένα, από άποψη τυπικής λογικής, στον λόγο της μείζονος πρότασης του συλλογισμού. Η εκ πλαγίου παράβαση προϋποθέτει αληθή μείζονα πρόταση με εσφαλμένη υπαγωγή, ενώ στην έλλειψη νόμιμης βάσης, που συνιστά περίπτωση της εκ πλαγίου παράβασης, υπάρχει ασαφής περιγραφή περιστατικών, η οποία καθιστά ανέφικτο τον έλεγχο της ορθής ή μη υπαγωγής αυτών στον πραγματικό του εφαρμοσθέντος κανόνα δικαίου.
Στην προκείμενη περίπτωση, το Δικαστικό Συμβούλιο του Ναυτοδικείου Πειραιά, με το προσβαλλόμενο βούλευμά του 16/2020, αποφάνθηκε, μεταξύ των άλλων, να παραπεμφθεί ο κατηγορούμενος Δ. Φ. του Γ., στρατιωτικός και ειδικότερα Ναύτης ΟΒΑ ΠΝ της δύναμης του …, στο ακροατήριο του Πενταμελούς Ναυτοδικείου Πειραιά και για την αξιόποινη πράξη της απόπειρας απλής σωματικής βλάβης από κοινού σε βάρος δημόσιων υπαλλήλων (αστυνομικών) κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας τους, μετά από μεταβολή της κατηγορίας από απόπειρα βαριάς σκοπούμενης σωματικής βλάβης από κοινού σε βάρος δημόσιων υπαλλήλων (αστυνομικών) κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας τους, και ειδικότερα και για το ότι: “Ενώ ήταν στρατιωτικός, δηλαδή Ναύτης ΟΒΑ (ΠΝ) της δυνάμεως του …, στην Αθήνα, την 6-12-2018, με πρόθεση επιχείρησε να προξενήσει σε άλλον σωματικές κακώσεις και βλάβη της υγείας του, άρχισε δε να εκτελεί την προπεριγραφείσα πράξη, πλην όμως η πράξη του αυτή δεν ολοκληρώθηκε από λόγους εξωτερικούς και ανεξάρτητους της θέλησής του. Ειδικότερα, στον παραπάνω τόπο και χρόνο, και περί ώρας 23.40 μ.μ. και στην οδό Στουρνάρη στο κέντρο της Αθήνας, εκσφενδόνισε από κοντινή απόσταση εναντίον τουλάχιστον δεκαέξι (16) αστυνομικών των Α-522 και Α-523 διμοιριών της Υποδιεύθυνσης Αποκατάστασης Τάξης της Διεύθυνσης Αστυνομικών Επιχειρήσεων Αττικής, οι οποίοι επιχειρούσαν να καταστείλουν τη δράση του συγκεντρωμένου πλήθους, πλήθος βομβών κοκτέιλ μολότοφ, γνωρίζοντας και αποδεχόμενος ότι το μέσο της επίθεσης μπορούσε να προκαλέσει στους αστυνομικούς κίνδυνο απλής σωματικής τους βλάβης, πλην όμως δεν τους προκάλεσε τέτοιες βλάβες, όχι λόγω της θέλησής του, αλλά λόγω της υπηρεσιακής εξάρτυσης και των αμυντικών ενεργειών προφύλαξης των αστυνομικών”. Για να καταλήξει στην ανωτέρω κρίση του, το Δικαστικό Συμβούλιο του Ναυτοδικείου Πειραιά αφενός μεν αναφέρθηκε, με το προσβαλλόμενο βούλευμα, στην υποβληθείσα στο Δικαστικό Συμβούλιο, από την Αντεισαγγελέα Παναγιώτα Παυλάκου, Στρατιωτική Δικαστή Β’, πρόταση 11/15-9-2020, διαλαμβάνοντας, κατά λέξη, τα ακόλουθα: “Από την προκειμένη ποινική δικογραφία προέκυψαν τα πραγματικά περιστατικά που εκτίθενται αναλυτικά στην παραπάνω εισαγγελική πρόταση, στις ορθές και νόμιμες αιτιολογίες της οποίας και το Συμβούλιο αυτό αναφέρεται….προς αποφυγή άσκοπων επαναλήψεων, ώστε οι αιτιολογίες της να αποτελέσουν και αιτιολογίες του βουλεύματος του….”, αφετέρου δε διατύπωσε στο σκεπτικό και δικές του σκέψεις. Η εισαγγελική πρόταση, στην οποία το Δικαστικό Συμβούλιο του Ναυτοδικείου Πειραιά αναφέρθηκε, μετά την ανάλυση των αναφερόμενων σ’ αυτήν σχετικών ουσιαστικών ποινικών διατάξεων, διέλαβε, κατά λέξη, και τα ακόλουθα: “….Την 6-12-2018 και ώρα 18.00 στα Προπύλαια του Πανεπιστημίου Αθηνών πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση λόγω συμπλήρωσης δέκα (10) ετών από τον θανάσιμο τραυματισμό του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου. Ακολούθως, οι συμμετέχοντες στην εκδήλωση πραγματοποίησαν πορεία, η οποία διήλθε από την πλατεία Συντάγματος και κατέληξε στην πλατεία Ομονοίας περί ώρα 19.35. Από εκεί ο μεγαλύτερος όγκος των συμμετεχόντων κινήθηκε προς την πλατεία Εξαρχείων, όπου ομάδες ατόμων, αφού έστησαν οδοφράγματα σε διάφορα σημεία πέριξ της ανωτέρω πλατείας, επιτέθηκαν με ρίψεις βομβών Μολότοφ …. σε βάρος αστυνομικών της Υποδιεύθυνσης Αποκατάστασης Τάξης (ΥΑΤ) της Διεύθυνσης Αστυνομικών Επιχειρήσεων Αττικής, που εκτελούσαν διατεταγμένη υπηρεσία στην περιοχή …. Δημιουργήθηκαν πολλές εστίες επεισοδίων και η κατάσταση στην πλατεία Εξαρχείων και στους πέριξ αυτής δρόμους ήταν χαοτική και αποπνικτική. Από ώρα 20.00 στην οδό Στουρνάρη ομάδα περίπου (50) ατόμων, όλα με καλυμμένα τα χαρακτηριστικά τους φορώντας κουκούλες και καλύπτρες full face, είχαν στήσει αυτοσχέδια οδοφράγματα θέτοντας σε αυτά φωτιά με βόμβες Μολότοφ και πραγματοποιούσε συνεχόμενες και σφοδρές επιθέσεις με ρίψεις βομβών Μολότοφ …. σε βάρος των αστυνομικών της Α-525 διμοιρίας της ΥΑΤ, η οποία εκτελούσε διατεταγμένη υπηρεσία στην οδό Πατησίων, στο ύψος μεταξύ των οδών Στουρνάρη και Τοσίτσα, καθώς και έτερων διμοιριών που εκτελούσαν διατεταγμένη υπηρεσία στην περιοχή. Περί ώρα 22.00 κατόπιν εντολής του Κέντρου Επιχειρήσεων και συνεχιζόμενων των επιθέσεων, η διμοιρία Α-525 μετακινήθηκε προς τη συμβολή των οδών Σολωμού και Μπόταση, προκειμένου να κάνει αιφνιδιαστικές κινήσεις προς την οδό Στουρνάρη και να προβεί σε συλλήψεις (βλ. κατάθ Γ. Ν.). Σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην από 4-12-2019 έκθεση εξέτασης μάρτυρα στο πλαίσιο κύριας ανάκρισης ενώπιον της Ανακρίτριας του 2ου Τμήματος του Ναυτοδικείου Πειραιώς του αστυνομικού Ν. Γ., ο τελευταίος, μέλος της Α-525 διμοιρίας, από τη συμβολή των οδών Σολωμού και Μπόταση έβλεπε περί τα είκοσι (20) άτομα να κινούνται στην πλατεία Εξαρχείων και να προμηθεύονται βόμβες Μολότοφ, τις οποίες, αφού τις άναβαν, τις εκτόξευαν προς τη διμοιρία που βρισκόταν στην οδό Στουρνάρη. Στη συμβολή των οδών Στουρνάρη και Μπουμπουλίνας ήταν παραταγμένες δύο διμοιρίες, η Α-522 και η Α-523 (βλ. καταθ. Τ. και Λ.) από 23.30 κατόπιν εντολής του Κέντρου Επιχειρήσεων. Σύμφωνα με τις καταθέσεις των αστυνομικών, τα επιτιθέμενα άτομα έριχναν διάφορα αντικείμενα στους αστυνομικούς …. Η ατμόσφαιρα ήταν αποπνικτική έως πολεμική από τους καπνούς και τη χρήση χημικών. Η χρήση αντιασφυξιογόνου μάσκας ήταν υποχρεωτική για την αναπνοή. Περί ώρα 23.45 η διμοιρία Α-523 κινήθηκε υποχωρώντας με σκοπό να προσελκύσει άτομα προς το μέρος τους για να συλληφθούν και η διμοιρία Α-525 κινήθηκε από την οδό Σουλτάνη προς την οδό Στουρνάρη για να ανακόψει την πορεία των επιτιθέμενων και να συλλάβει όσους μπορούσε. Στην αιφνιδιαστική αυτή κίνηση και στη συμβολή των οδών Σουλτάνη και Στουρνάρη εν μέσω καταιγιστικών ρίψεων Μολότοφ και αντικειμένων και καταδίωξης ο αστυνομικός Ν. Γ., μέλος της Α-525 διμοιρίας, κατάφερε να πιάσει τον κατηγορούμενο και, ενώ ο συνάδελφός του Δ. Π. ετοιμαζόταν να του περάσει χειροπέδες, ο κατηγορούμενος αντιστάθηκε στη σύλληψη με κλωτσιές και μπουνιές. Σύμφωνα με τον αστυνομικό Δ. Π. (βλ. κατάθ.), ο κατηγορούμενος φορούσε καλύπτρα προσώπου full face χρώματος μαύρου, μάρκας RED LEVEL, η οποία κατασχέθηκε, και γάντια μηχανής χρώματος μαύρου και μάρκας PRO BIKER, τα οποία επίσης κατασχέθηκαν, μαύρο μπουφάν και τζιν παντελόνι, και πρωτοστατούσε στις επιθέσεις ρίχνοντας Μολότοφ …. και ξεχώριζε από τους άλλους, καθώς ήταν πιο αδύνατος και ευέλικτος. Μετά τη χειροπέδηση του αφαιρέθηκε η καλύπτρα και οι αστυνομικοί περιέγραψαν τον κατηγορούμενο ως μικρής ηλικίας (“πιτσιρικάς”), γύρω στα είκοσι, αδύνατο, με μαύρα μάτια και σκούρο κοντό μαλλί, με ύψος γύρω στο 1,80μ, ξυρισμένο και με άσπρη σκόνη στο πρόσωπό του, πιθανόν σκεύασμα Maalox για αποφυγή των παρενεργειών από τα δακρυγόνα. Και οι δύο αστυνομικοί που προέβησαν στη σύλληψη του κατηγορούμενου (Γ. και Π.) είναι κατηγορηματικοί ως προς τον ρόλο του κατηγορουμένου στα επεισόδια ως πρωτοστατούντος, τον χαρακτηρίζουν ως “μπροστάρη” με μια ομάδα περίπου είκοσι ατόμων πίσω του να τον υποστηρίζουν και να τον καλύψουν σε περίπτωση αιφνιδιαστικής κίνησης της αστυνομικής δύναμης. Ο κατηγορούμενος έριχνε κατά των αστυνομικών των διμοιριών Α-522 και Α-523 από απόσταση 10-15 μέτρων βόμβες Μολότοφ …. Ο κίνδυνος για τη σωματική ακεραιότητα των αστυνομικών από τις ενέργειες του κατηγορουμένου ήταν δεδομένος, οι οποίοι προστατεύονταν από τις επιθέσεις με τις ασπίδες τους. Ευτυχώς δεν προέκυψε κίνδυνος για άλλα άτομα, περαστικούς ή κατοίκους, καθόσον η περιοχή των Εξαρχείων είχε απομονωθεί από τις δυνάμεις της Αστυνομίας και δεν υπήρχαν περαστικοί στο σημείο που γίνονταν τα επεισόδια, εκτός των δημοσιογράφων που κάλυπταν τα γεγονότα. Οι επιθέσεις ήταν σφοδρές και συνεχόμενες και η ατμόσφαιρα αποπνικτική από καπνούς και χημικά αέρια δακρυγόνων ….”. Στις διατυπωθείσες στο σκεπτικό του προσβαλλόμενου βουλεύματος δικές του σκέψεις διαλαμβάνονται, κατά λέξη, και τα ακόλουθα: “Από το σύνολο των στοιχείων της προκείμενης ποινικής δικογραφίας προέκυψε ότι ο κατηγορούμενος εκτόξευε στις διμοιρίες Α-522 και Α-523 της ΥΑΤ κοκτέιλ μολότοφ. Η φύση του κοκτέιλ μολότοφ ως όπλου δεν ενδείκνυται για πρόκληση βλάβης σε ανθρώπους που βρίσκονται σε εξωτερικό χώρο. Ως εμπρηστικός μηχανισμός πολύ μικρού μεγέθους είναι αποτελεσματικός όταν εκτοξεύεται σε οχήματα ή κτίρια όπου η φωτιά μπορεί να μεταδοθεί και επεκταθεί. Μπορεί να αποβεί θανατηφόρο όπλο όταν εντός των οχημάτων ή κτιρίων στόχων βρίσκονται άνθρωποι που εγκλωβίζονται (βλέπε υπόθεση MARFIN). Σε αυτήν την περίπτωση πάντως, οι βλάβες δεν προκαλούνται από την ίδια τη μολότοφ αλλά από την πυρκαγιά που αυτή προκαλεί. Σε παγκόσμιο επίπεδο δεν έχει καταγραφεί θάνατος από τη ρίψη κοκτέιλ μολότοφ, ούτε το Συμβούλιο έχει υπόψη του περίπτωση βαριάς σωματικής βλάβης από τέτοιο όπλο.
Εν προκειμένω οι μολότοφ που πετούσε ο κατηγορούμενος αντικειμενικά δεν θα μπορούσαν να προκαλέσουν σοβαρή σωματική βλάβη σε κάποιον για τους εξής λόγους. Οι μόνοι άνθρωποι που βρίσκονταν στην ακτίνα βολής του ήταν οι άνδρες των ΜΑΤ. Αυτοί έφεραν εξάρτυση αντιμετώπισης ταραχών δηλαδή ήταν αρκετά προστατευμένοι από ρίψεις μολότοφ. Το κοκτέιλ μολότοφ που εκτοξεύεται νύχτα είναι ορατό διότι φλέγεται και δεν έχει μεγάλη ταχύτητα βολής διότι ρίχνεται με το χέρι. Άρα υπάρχει χρόνος αποφυγής του. Ακόμα και εάν για οποιονδήποτε λόγο δεν καθίστατο δυνατή η αποφυγή του, δεν υπήρχε πιθανότητα εξάπλωσης της φωτιάς στη στολή αστυνομικών διότι όπως οι μάρτυρες αστυνομικοί κατέθεσαν, δίπλα τους επιχειρούσε θωρακισμένο όχημα εκτόξευσης νερού “ΑΙΑΝΤΑΣ” που έσβηνε τυχόν φωτιά που προκαλείτο από τις μολότοφ. Εκτός αυτού είναι γνωστό ότι όλες οι διμοιρίες ΜΑΤ διαθέτουν φορητό πυροσβεστήρα. Με αυτά τα δεδομένα που είναι προφανή, δεν μπορεί να θεωρηθεί πιθανό ο κατηγορούμενος να επιδίωκε με τη ρίψη των κοκτέιλ μολότοφ να προκαλέσει βαριά σωματική βλάβη σε κάποιον αστυνομικό. Αν όντως είχε τέτοιο σκοπό θα χρησιμοποιούσε άλλα μέσα κατάλληλα για το σκοπό αυτό, όπως φωτοβολίδες σε ευθεία βολή που κατατέθηκε ότι ερρίφθησαν, όχι όμως από τον κατηγορούμενο, ή πέτρες και μάρμαρα ικανού βάρους από μεγάλο ύψος, όπως τις ταράτσες των πολυκατοικιών. Σκοπός του κατά την άποψη του Συμβουλίου ήταν η πρόκληση αναστάτωσης ή/και η απώθηση των αστυνομικών δυνάμεων που επιχειρούσαν να τους απομακρύνουν από την περιοχή των Εξαρχείων ή/και να τους συλλάβουν. Επομένως, η εκ μέρους του κατηγορούμενου τέλεση της αξιόποινης πράξης της απόπειρας βαριάς σκοπούμενης σωματικής βλάβης θα πρέπει να αποκλειστεί. Όμως η ρίψη κοκτέιλ μολότοφ δεν είναι πλήρως ακίνδυνη ακόμα και όταν στόχος είναι πεζοί άνδρες των ΜΑΤ. Με τη ρίψη τους αποδεχόταν την πιθανότητα να τραυματιστεί ελαφρά κάποιος αστυνομικός, είτε από τη θραύση του μπουκαλιού είτε από την μικρής έκτασης φωτιά που τυχόν μεταδιδόταν στη στολή του, αποτέλεσμα που πράγματι έχει την ικανότητα να προκαλέσει το συγκεκριμένο όπλο. Κατά τη διάρκεια των επεισοδίων τραυματίστηκαν έξι αστυνομικοί. Δεν προέκυψε όμως ότι ο τραυματισμός οποιουδήποτε από αυτούς προκλήθηκε από τα αντικείμενα που έριχνε ο κατηγορούμενος. Η φράση “από κοινού” αναφέρεται στην ύπαρξη συναυτουργίας μεταξύ δύο ή περισσότερων δραστών, η οποία συνίσταται σε εκ συμφώνου και με κοινό δόλο ενέργεια (ΑΠ 633/2015, ΝΟΜΟΣ). Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 45 ΠΚ, αν δύο ή περισσότεροι πραγμάτωσαν από κοινού, εν όλω ή εν μέρει, τα στοιχεία της περιγραφόμενης στον νόμο αξιόποινης πράξης, καθένας τους τιμωρείται ως αυτουργός. Δεν αρκεί δηλαδή η συναπόφαση τέλεσης εγκλήματος για να θεωρηθούν δύο οι περισσότεροι συναυτουργοί αλλά απαιτείται και συνεκτέλεση.
Εν προκειμένω δεν προέκυψε κοινή δράση του κατηγορούμενου με άλλους που να οδήγησε άμεσα στην πρόκληση σωματικής βλάβης σε κάποιον από τους έξι αστυνομικούς.
Συνεπώς, ακόμα και η με ενδεχόμενο δόλο πράξη της απλής σωματικής βλάβης δεν ολοκληρώθηκε. Με τις παραπάνω παραδοχές, το Συμβούλιο ομόφωνα βελτιώνει την κατηγορία σε βάρος του κατηγορούμενου, κατ’ ορθότερο νομικό χαρακτηρισμό, σε απόπειρα απλής σωματικής βλάβης σε βάρος δημοσίων υπαλλήλων (αστυνομικών) κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας τους, πράξη για την οποία θα πρέπει αυτός, αυτεπάγγελτα, να παραπεμφθεί στο αρμόδιο στρατιωτικό Δικαστήριο, καθώς υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ενοχής του και η ποινή που προβλέπεται για τα λοιπά συρρέοντα εγκλήματα είναι βαρύτερη. Η κατηγορία λαμβάνει χώρα κατ’ εφαρμογή του άρθρου 308 του ΠΚ (και όχι του άρθρου 308 του ΠροϊσχΠΚ), εφόσον προβλέπει χαμηλότερο ανώτερο πλαίσιο ποινής (άρθρο 2 παρ. 1 του ΠΚ)”. Με αυτά, όμως, που δέχτηκε το Δικαστικό Συμβούλιο του Ναυτοδικείου Πειραιά, εσφαλμένα εφάρμοσε τη διάταξη του άρθρου 308 παρ. 1 εδ. α’ του ΠΚ, όπως αυτό ίσχυε κατά τον χρόνο της έκδοσης του προσβαλλόμενου βουλεύματος, ενώ έπρεπε να εφαρμόσει τη διάταξη του άρθρου 310 παρ. 3 του προϊσχύσαντος ΠΚ, όπως αυτό ίσχυε κατά τον χρόνο κατά τον οποίο φέρεται ότι τελέστηκε η πράξη, αφού προβλέπει την ίδια ποινή (κάθειρξη έως δέκα έτη) με την αντίστοιχη διάταξη του άρθρου 310 παρ. 1 εδ. β’ του νέου ΠΚ, όπως αυτό ίσχυε κατά το χρονικό διάστημα από την 1η-7-2019 έως την 11η-11-2021, κατά το οποίο εκδόθηκε το προσβαλλόμενο βούλευμα, εφόσον: α) ο κατηγορούμενος, από κοινού με άλλα πενήντα περίπου άτομα, φορώντας καλύπτρα προσώπου full face, εκσφενδόνιζε από κοντινή απόσταση εναντίον δεκαέξι τουλάχιστον αστυνομικών των Α-522 και Α-523 διμοιριών της Υποδιεύθυνσης Αποκατάστασης Τάξης της Διεύθυνσης Αστυνομικών Επιχειρήσεων Αττικής, οι οποίοι επιχειρούσαν να καταστείλουν τη δράση του συγκεντρωμένου πλήθους στο πλαίσιο αντιμετώπισης επεισοδίων, πλήθος βομβών Μολότοφ, β) οι βόμβες Μολότοφ, εμπίπτουν, όπως αναφέρθηκε στις προηγούμενες σκέψεις, στους εκρηκτικούς μηχανισμούς, η δε ρίψη τους κατ’ ανθρώπων είναι αντικειμενικά πρόσφορη για την πρόκληση κινδύνου ζωής και, συνεπώς, οι προαναφερόμενες ενέργειες του κατηγορουμένου ήταν πρόσφορες για τη δημιουργία κινδύνου για τη ζωή των αστυνομικών κατά των οποίων ρίπτονταν οι ως άνω μηχανισμοί, επιδίωξή του δε, με τις προαναφερόμενες ενέργειες, οι οποίες συνιστούν αρχή εκτέλεσης, ήταν να προκαλέσουν τέτοιο κίνδυνο, το αποτέλεσμα, όμως, αυτό δεν επήλθε όχι λόγω της θέλησής του, αλλά λόγω της υπηρεσιακής εξάρτυσης και των αμυντικών ενεργειών προφύλαξης των αστυνομικών. Κατ’ ακολουθίαν τούτων, ο τέταρτος λόγος της υπό κρίση αίτησης, από το άρθρο 484 παρ. 1 στοιχ. β’ του ΚΠοινΔ, με τον οποίο αποδίδεται στο προσβαλλόμενο βούλευμα, κατ’ εκτίμηση, η πλημμέλεια ότι κατ’ εσφαλμένη εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 308 παρ. 1 εδ. α’ του ΠΚ, όπως αυτό ίσχυε κατά τον χρόνο της έκδοσης του προσβαλλόμενου βουλεύματος, παραπέμφθηκε ο κατηγορούμενος για την αξιόποινη πράξη της απόπειρας απλής σωματικής βλάβης από κοινού σε βάρος δημόσιων υπαλλήλων (αστυνομικών) κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας τους, ενώ έπρεπε να παραπεμφθεί για την αξιόποινη πράξη της απόπειρας βαριάς σκοπούμενης σωματικής βλάβης από κοινού σε βάρος δημόσιων υπαλλήλων (αστυνομικών) κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας τους, κατ’ εφαρμογή της διάταξης του άρθρου 310 παρ. 3 του προϊσχύσαντος ΠΚ, όπως αυτό ίσχυε κατά τον χρόνο κατά τον οποίο φέρεται ότι τελέστηκε η πράξη, είναι βάσιμος.»
Νόμος περί όπλων – οπλοφορία – οπλοχρησία. «Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 10 παρ. 13 περ. α’ του Ν. 2168/1993, “Όποιος φέρει παράνομα όπλα ή άλλα είδη που διαλαμβάνονται στην παράγραφο 1 του άρθρου 1, πλην των αναφερομένων στην επόμενη περίπτωση, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι (6) μηνών και χρηματική ποινή τουλάχιστον εξακοσίων (600) ευρώ. Θεωρείται επιβαρυντική περίπτωση και διπλασιάζονται τα κατώτερα όρια ποινών, όταν τα ανωτέρω είδη φέρονται σε συνελεύσεις, πανηγύρεις, δημόσιες συναθροίσεις, κέντρα διασκέδασης ή παιγνίων, καταστήματα πώλησης οινοπνευματωδών ποτών ή εντός μεταφορικών μέσων δημόσιας μεταφοράς προσώπων ή εντός ή πλησίον ελεγχόμενων χώρων αεροδρομίων, ενώ κατά τις διατάξεις του άρθρου 1 παρ. ζ’ και η’ του ίδιου νόμου, “1. Για τους σκοπούς του παρόντος νόμου νοούνται ως: …. ζ. “εκρηκτικές ύλες”: τα στερεά ή υγρά σώματα, τα οποία από οποιαδήποτε αιτία υφίστανται χημική μεταβολή και μετατρέπονται σε αέριες μάζες με συνθήκες υψηλών θερμοκρασιών και πιέσεων, με αποτελέσματα βλητικά ή ρηκτικά, η. “εκρηκτικός μηχανισμός”: κάθε συσκευή που μπορεί να προκαλέσει έκρηξη οποιασδήποτε εκρηκτικής ύλης”. Εξάλλου, σύμφωνα τις διατάξεις του άρθρου 12 παρ. 1 περ. β’ και παρ. 2 περ. β’ του ανωτέρω νόμου, “1α. …. β. Απαγορεύεται η άσκοπη χρήση εκρηκτικών μηχανισμών ή εκρηκτικών υλών ή η χρησιμοποίηση αυτών για σκοπούς διαφόρους, εκείνων για τους οποίους χορηγήθηκε η, άδεια αγοράς, κατανάλωσης …. 2. Εφόσον η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη διάταξη, τιμωρούνται: …. β. Οι παραβάτες της παρ. 1. περίπτ. β’ με φυλάκιση τουλάχιστον έξι (6) μηνών και χρηματική ποινή τουλάχιστον εξακοσίων (600) ευρώ”, ενώ, κατά τη διάταξη του άρθρου 14 του ίδιου νόμου, “Όποιος με χρήση όπλου ή άλλου αντικειμένου αναφερόμενου στον παρόντα νόμο διαπράξει κακούργημα ή πλημμέλημα από δόλο ή αμέλεια και καταδικασθεί, ανεξάρτητα από την ποινή που επιβάλλεται γι’ αυτό, τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι (6) μηνών”. Περαιτέρω, φαινομενική συρροή ή απλή συρροή νόμων, επί της οποίας δεν έχουν εφαρμογή οι διατάξεις του άρθρου 94 του ΠΚ περί συρροής εγκλημάτων, υπάρχει, όταν η εγκληματική δράση ενός προσώπου υπόκειται μεν εκ πρώτης όψεως σε περισσότερους ποινικούς νόμους, από τη λογική και αξιολογική σχέση όμως αυτών προκύπτει ότι ο ένας μόνο από τους νόμους αυτούς είναι εφαρμοστέος στη συγκεκριμένη περίπτωση, αποκλειομένων των λοιπών που φαινομενικά μόνο συρρέουν. Έτσι, φαινομενική συρροή υπάρχει στην περίπτωση που οι περισσότεροι ποινικοί νόμοι, οι οποίοι καλύπτουν την όλη απαξία και υπόσταση της πράξης τελούν μεταξύ τους σε σχέση ειδικού προς γενικό, οπότε, κατά την αρχή της ειδικότητας, ο ειδικός νόμος, αν δεν έχει ρήτρα επικουρικότητας, αποκλείει την εφαρμογή του γενικού νόμου. Επίσης, φαινομενική συρροή υπάρχει και όταν οι περισσότερες πράξεις δεν είναι μεταξύ τους ανεξάρτητες και αυτοτελώς κολάσιμες, γιατί συγκροτούν την έννοια ενός και του αυτού εγκλήματος, είτε γιατί η μία αποτελεί συστατικό στοιχείο ή επιβαρυντική περίπτωση της άλλης, είτε γιατί χρησιμεύει κατά τον νόμο ως αναγκαίο μέσο για την εκτέλεση αυτής, είτε εμφανίζεται ως συνέπεια της πράξης που προηγήθηκε, οπότε διώκεται μόνο αυτή, από την οποία απορροφάται η άλλη. Τέλος, όπως προοαναφέρθηκε, κατά τη διάταξη του άρθρου 484 παρ. 1 στοιχ. β’ του ΚΠοινΔ, λόγο αναίρεσης κατά βουλεύματος συνιστά και η εσφαλμένη εφαρμογή ή ερμηνεία της ουσιαστικής ποινικής διάταξης που εφαρμόστηκε στο βούλευμα. Στην προκείμενη περίπτωση, το Δικαστικό Συμβούλιο του Ναυτοδικείου Πειραιά, με το προσβαλλόμενο βούλευμά του 16/2020, αποφάνθηκε, μεταξύ των άλλων: 1) να μην γίνει κατηγορία σε βάρος του κατηγορουμένου Δ. Φ. του Γ., στρατιωτικού και ειδικότερα Ναύτη ΟΒΑ ΠΝ της δύναμης του …, για την αξιόποινη πράξη της παράνομης χρήσης εκρηκτικών υλών, την οποία ο ως άνω κατηγορούμενος φέρεται ότι τέλεσε στην Αθήνα την 6η-12-2018 κατά τη διάρκεια επεισοδίων και 2) να παραπεμφθεί ο ως άνω κατηγορούμενος στο ακροατήριο του Πενταμελούς Ναυτοδικείου Πειραιά: α) για την αξιόποινη πράξη της παράνομης οπλοφορίας και ειδικότερα για το ότι: “Ενώ ήταν στρατιωτικός, δηλαδή Ναύτης ΟΒΑ (ΠΝ) της δυνάμεως του …, στην Αθήνα, την 6-12-2018, ενεργώντας με πρόθεση, τέλεσε το αδίκημα της παράνομης οπλοφορίας σε δημόσια συνάθροιση. Ειδικότερα, στον παραπάνω τόπο και χρόνο και περί ώρας 23.40 μ.μ. και στην οδό Στουρνάρη στο κέντρο της Αθήνας, στη δημόσια συνάθροιση για την επέτειο της δολοφονίας του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, έφερε παράνομα αντικείμενο πρόσφορο για άμυνα και επίθεση, θεωρούμενο από το άρθρο 1 παρ. 1 εδ. β’ του ν. 2168/1993 ως όπλο και συγκεκριμένα έφερε βόμβες μολότοφ, μολονότι τούτο απαγορεύεται” και β) για την αξιόποινη πράξη της οπλοχρησίας και ειδικότερα για το ότι: “Ενώ ήταν στρατιωτικός, δηλαδή Ναύτης ΟΒΑ (ΠΝ) της δυνάμεως του …, στην Αθήνα, την 6-12-2018, ενεργώντας με πρόθεση, με χρήση όπλου, δηλαδή αντικειμένου το οποίο διαλαμβάνεται στο άρθρο 1 παρ. 1 εδ. β’ του ν. 2168/1993, διέπραξε τα πλημμελήματα της διατάραξης κοινής ειρήνης και της απόπειρας απλής σωματικής βλάβης. Ειδικότερα, στον παραπάνω τόπο και χρόνο, και περί ώρα 23.40 μ.μ. στην οδό Στουρνάρη στο κέντρο της Αθήνας: i) συμμετείχε σε συγκεντρωμένο πλήθος πενήντα (50) περίπου ατόμων, τα οποία με ενωμένες δυνάμεις διέπρατταν βιαιοπραγίες ρίχνοντας βόμβες μολότοφ και πέτρες εναντίον αστυνομικών των Α-522 και Α-523 διμοιριών της Υποδιεύθυνσης Αποκατάστασης Τάξης της Διεύθυνσης Αστυνομικών Επιχειρήσεων Αττικής, οι οποίοι επιχειρούσαν να καταστείλουν τη δράση του συγκεντρωμένου πλήθους, και ii) εκσφενδόνισε βόμβες μολότοφ από κοντινή απόσταση περίπου 10-15 μέτρων εναντίον τουλάχιστον δεκαέξι (16) αστυνομικών των Α-522 και Α-523 διμοιριών της Υποδιεύθυνσης Αποκατάστασης Τάξης της Διεύθυνσης Αστυνομικών Επιχειρήσεων Αττικής, οι οποίοι επιχειρούσαν να καταστείλουν τη δράση του συγκεντρωμένου πλήθους, γνωρίζοντας και αποδεχόμενος ότι το μέσο της επίθεσης μπορούσε να προκαλέσει στους αστυνομικούς απλή σωματική τους βλάβη, πράξη η οποία δεν ολοκληρώθηκε από λόγους εξωτερικούς και ανεξάρτητους της θέλησής του”. Για να καταλήξει στις ανωτέρω κρίσεις του, το Δικαστικό Συμβούλιο του Ναυτοδικείου Πειραιά διατύπωσε στο σκεπτικό και δικές του σκέψεις, πλέον, δηλαδή, εκείνων για τα οποία αναφέρθηκε στην εισαγγελική πρόταση, διαλαμβάνοντας, κατά λέξη: 1) για την αξιόποινη πράξη της παράνομης χρήσης εκρηκτικών υλών, τα ακόλουθα: “Στοιχείο της αντικειμενικής υπόστασης των αξιόποινων πράξεων …. και της παράνομης χρήσης εκρηκτικών υλών (άρθρο 11 παρ. 1, 5 και 7 του ν. 2168/1993) είναι η ύπαρξη εκρηκτικών υλών ή εκρηκτικών βομβών. Το κοκτέιλ μολότοφ, όπως αναπτύχθηκε και παραπάνω, δεν συνιστά εκρηκτικό μηχανισμό. Εξάλλου, βασικό συστατικό αυτού είναι η βενζίνη, η οποία είναι εμπρηστικό υλικό και μόνο υπό τις συγκεκριμένες προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω μπορεί να θεωρηθεί ως εκρηκτικό υλικό”. 2) για την αξιόποινη πράξη της παράνομης οπλοφορίας, τα ακόλουθα: “Αναφορικά με την αξιόποινη πράξη της παράνομης οπλοφορίας, το Συμβούλιο επισημαίνει ότι, εφόσον, αφενός, ο λειτουργικός προορισμός των κοκτέιλ μολότοφ είναι η επίθεση, αφετέρου, η χρήση τους μπορεί να προκαλέσει βλάβη προσώπου ή πράγματος ή πυρκαγιά, οι συγκεκριμένοι εμπρηστικοί μηχανισμοί υπάγονται στην έννοια του όπλου κατ’ άρθρο 1 περ. α’ εδ. β’ του ν. 2168/1993 (όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 1 παρ. 2 του ν. 4678/2020, το οποίο διατήρησε τη διατύπωση που είχε η διάταξη του άρθρου 1 παρ. 2 του ν. 2168/1993 κατά τον επίδικο χρόνο, δηλαδή την 6-12-2018) ….Εν προκειμένω, από το σύνολο της προκείμενης ποινικής δικογραφίας προέκυψε ότι ο κατηγορούμενος έφερε κοκτέιλ μολότοφ σε δημόσια συνάθροιση (επέτειος για τα 10 έτη από τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου), για την εκ μέρους του κατοχή των οποίων δεν ήταν -και άλλωστε δεν μπορούσε να είναι- εφοδιασμένος με την απαιτούμενη άδεια. Επίσης, γνώριζε και αποδεχόταν τον παράνομο χαρακτήρα της συγκεκριμένης συμπεριφοράς του. Συνεπώς, το Συμβούλιο κρίνει ομόφωνα ότι υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ενοχής του κατηγορούμενου που δικαιολογούν την παραπομπή του στο ακροατήριο του αρμόδιου Δικαστηρίου για την εκ μέρους του τέλεση της αξιόποινης πράξης της διακεκριμένης παράνομης οπλοφορίας”. 3) για την αξιόποινη πράξη της οπλοχρησίας, τα ακόλουθα: “Όσον αφορά την αξιόποινη πράξη της οπλοχρησίας, …. προέκυψε ότι ο κατηγορούμενος, με τη χρήση όπλου (κοκτέιλ μολότοφ), τέλεσε τις αξιόποινες πράξεις της διατάραξης κοινής ειρήνης και της απόπειρας απλής σωματικής βλάβης. Επιπροσθέτως, αυτός γνώριζε και αποδεχόταν τον παράνομο χαρακτήρα της συγκεκριμένης πράξης του. Ως εκ τούτου, κατά την ομόφωνη γνώμη των μελών του Συμβουλίου, υφίστανται σοβαρές ενδείξεις ενοχής σε βάρος του κατηγορούμενου που δικαιολογούν την παραπομπή του στο ακροατήριο του αρμόδιου Δικαστηρίου για την αξιόποινη πράξη της οπλοχρησίας”.
Με αυτά, όμως, που δέχθηκε, το Δικαστικό Συμβούλιο του Ναυτοδικείου Πειραιά εσφαλμένα εφάρμοσε τις διατάξεις των άρθρων 270 παρ. 1 στοιχ. β’ και 272 παρ. 1 του νέου ΠΚ, 10 παρ. 13 περ. α’, 12 παρ. 1 περ. β’ και παρ. 2 περ. β’, 14 του Ν. 2168/1993, όπως αυτές ίσχυαν κατά τον χρόνο έκδοσης του προσβαλλόμενου βουλεύματος, διότι οι ως άνω πράξεις που αποδίδονται στον κατηγορούμενο, δηλαδή η παράνομη οπλοφορία, η παράνομη χρήση εκρηκτικών υλών και η οπλοχρησία, οι οποίες προβλέπονται από τις διατάξεις των άρθρων 10 παρ. 13 περ. α’ του Ν. 2168/1993 η πρώτη, 12 παρ. 1 περ. β’ και παρ. 2 περ. β’ του ίδιου νόμου η δεύτερη και 14 του ίδιου άρθρου η τρίτη συρρέουν φαινομενικά κατ’ ιδέαν με τις, αναφερόμενες στις προηγούμενες σκέψεις, πράξεις της έκρηξης και της κατασκευής και χρήσης εκρηκτικών υλών, οι οποίες (πράξεις) προβλέπονται από τις διατάξεις των άρθρων 270 παρ. 1 στοιχ. β’ και 272 παρ. 1 του νέου ΠΚ, αντίστοιχα, που εφαρμόζονται στην προκείμενη περίπτωση, κατ’ αποκλεισμό των ως άνω ειδικών διατάξεων των άρθρων 10 παρ. 13 περ. α’, 12 παρ. 1 περ. β’ και παρ. 2 περ. β’, 14 του Ν. 2168/1993, διότι: α) ως προς μεν την πράξη της παράνομης χρήσης εκρηκτικών υλών υποχωρεί η εφαρμογή των προβλεπουσών αυτή ειδικών διατάξεων του άρθρου 12 παρ. 1 περ. β’ και παρ. 2 περ. β’ του Ν. 2168/1993, αφού προβλέπεται από αυτές ρήτρα σχετικής επικουρικότητας που διατυπώνεται με τη φράση “Εφόσον η πράξη δεν τιμωρείται βαρύτερα από άλλη διάταξη” και, συνεπώς, εφαρμόζονται οι διατάξεις που προβλέπουν τη μεγαλύτερη ποινή, δηλαδή εκείνες των άρθρων 270 παρ. 1 στοιχ. β’ και 272 παρ. 1 του νέου ΠΚ, σύμφωνα με την ισχύουσα στη φαινομενική συρροή αρχή της επικουρικότητας, β) ως προς δε τις πράξεις της παράνομης οπλοφορίας και της οπλοχρησίας υποχωρεί η εφαρμογή των προβλεπουσών αυτές ειδικών διατάξεων των άρθρων 10 παρ. 13 περ. α’ και 14 του Ν. 2168/1993 και εφαρμόζονται οι διατάξεις των άρθρων 270 παρ. 1 στοιχ. β’ και 272 παρ. 1 του νέου ΠΚ, οι οποίες καλύπτουν πλήρως αυτές, αφού αποτελούν στοιχεία της υπόστασής τους και, συνεπώς, τις απορροφούν, με βάση την ισχύουσα στη φαινομενική συρροή αρχή της απορρόφησης. Κατά συνέπεια, ο πέμπτος λόγος τής υπό κρίση αίτησης, από το άρθρο 484 παρ. 1 στοιχ. β’ του ΚΠοινΔ, με τον οποίο αποδίδεται στο προσβαλλόμενο βούλευμα η πλημμέλεια της εσφαλμένης εφαρμογής των ως άνω εφαρμοσθεισών στο βούλευμα ουσιαστικών ποινικών διατάξεων, είναι βάσιμος. Κατ’ ακολουθίαν τούτων, πρέπει να αναιρεθεί, εν μέρει, υπέρ του νόμου, το βούλευμα 16/2020 του Δικαστικού Συμβουλίου του Ναυτοδικείου Πειραιά και συγκεκριμένα ως προς τα κεφάλαια, στα οποία αφορούν οι διατάξεις αυτού (βουλεύματος), με τις οποίες το ως άνω Δικαστικό Συμβούλιο αποφάνθηκε: 1) να μην γίνει κατηγορία σε βάρος του Δ. Φ. του Γ., για τις αξιόποινες πράξεις: α) της έκρηξης από κοινού, β) της κατασκευής και κατοχής εκρηκτικών υλών από κοινού και γ) της παράνομης χρήσης εκρηκτικών υλών, με την αιτιολογία, για την τελευταία, ότι η βενζίνη δεν θεωρείται εν προκειμένω εκρηκτικό υλικό, 2) να παραπεμφθεί ο κατηγορούμενος στο ακροατήριο του Πενταμελούς Ναυτοδικείου Πειραιώς για να δικαστεί για τις αξιόποινες πράξεις: α) της απόπειρας απλής σωματικής βλάβης από κοινού σε βάρος δημόσιων υπαλλήλων (αστυνομικών) κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας τους, μετά από μεταβολή της κατηγορίας από απόπειρα βαριάς σκοπούμενης σωματικής βλάβης από κοινού σε βάρος δημόσιων υπαλλήλων (αστυνομικών) κατά την εκτέλεση της υπηρεσίας τους, β) της διακεκριμένης παράνομης οπλοφορίας και γ) της οπλοχρησίας, απορριφθεί δε, κατά τα λοιπά η υπό κρίση αίτηση αναίρεσης.»
* Ο κ. Δημήτριος Βαρελάς είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ