Η νέα διάταξη του άρθρου 33 του ΠΚ με τίτλο αδυναμία αποφυγής του αδίκου, προβλέπει ότι: η πράξη δεν καταλογίζεται σε εκείνον που την τέλεσε, αν κατά την τέλεσή της αδυνατούσε να συμμορφωθεί προς το δίκαιο λόγω ανυπέρβλητου για τον ίδιο διλήμματος εξαιτίας σύγκρουσης καθηκόντων και η προσβολή που προκλήθηκε από την πράξη είναι κατά το είδος και τη σπουδαιότητα ανάλογη με την προσβολή που απειλήθηκε (Σύμφωνα με την αιτιολ. Έκθεση του νέου ΠΚ: Ως τρίτος λόγος άρσης του καταλογισμού περιγράφεται στο άρθρο 33 η αδυναμία αποφυγής του αδίκου. Ο λόγος αυτός άρσης του καταλογισμού, ο οποίος γίνεται δεκτός από όλους τους θεωρητικούς του ποινικού δικαίου, διαμορφώθηκε εκτός του γραπτού δικαίου και συναντάται στα συγγράμματα του ποινικού δικαίου με διάφορες ονομασίες: άλλοτε ως «τραγικό δίλημμα», άλλοτε ως «υπέρβαση του ανθρωπίνως φευκτού της υπαιτιότητας» και άλλοτε ως «σύγκρουση καθηκόντων». Η νομολογία, ωστόσο, μόνο κατ’ εξαίρεση τον λαμβάνει υπόψη. Αυτό επέβαλε να περιγραφεί πλέον ο συγκεκριμένος λόγος άρσης του καταλογισμού στον Ποινικό Κώδικα, καθώς ο περιορισμός της ελευθερίας επιλογής του αδίκου στις περιπτώσεις αυτές είναι αντίστοιχης έντασης με την κατάσταση ανάγκης του άρθρου 32 ΠΚ. Με το δεδομένο αυτό, στο άρθρο 33 του Σχεδίου προβλέπεται ότι η πράξη δεν καταλογίζεται στον δράστη αν κατά την τέλεσή της βρισκόταν σε αδυναμία επιλογής μεταξύ δικαίου και αδίκου λόγω ανυπέρβλητου διλήμματος εξαιτίας σύγκρουσης καθηκόντων και η προσβολή που προκλήθηκε από την πράξη είναι κατά το είδος και τη σπουδαιότητα ανάλογη με την προσβολή που απειλήθηκε.).
Σύγκρουση καθηκόντων που αίρει τον καταλογισμό έχουμε και όταν στη σύγκρουση δύο νομικών καθηκόντων ο δράστης θυσιάζει το σημαντικότερο νομικό καθήκον έναντι του λιγότερου σημαντικού.
Παράδειγμα: ο γιατρός που στην εφημερία έχει να αντιμετωπίσει δύο περιστατικά επείγοντα και επιλέγει να περιθάλψει πρώτο εκείνο που αφορούσε την αδερφή του έναντι του άλλου που ο ασθενής ήταν άγνωστος. Θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι, ακόμα και αν κριθεί πως ήταν πιο επείγον το περιστατικό με τον άγνωστο (χωρίς φυσικά να προκληθεί ανεπανόρθωτη βλάβη στον εν λόγω ασθενή) και ο γιατρός επέλεξε να περιθάλψει την αδερφή του, θα κριθεί υπό το πρίσμα του άρθρου 33 (τραγικό ηθικό δίλημμα).
* Ο κ. Δημήτριος Βαρελάς είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ