Α. Συμμετοχή (45-49 ΠΚ)
Α.1. Αναδιατύπωση στην έννοια της συναυτουργίας (45 ΠΚ) έτσι ώστε ο συναυτουργός να διακρίνεται αφενός με βάση την ύπαρξη κοινού δόλου και αφετέρου κατόπιν πραγμάτωσης πράξης της αντικειμενικής υπόστασης του εγκλήματος. Σημαντική όμως είναι και η φράση-διευκρίνιση «εν όλω ή εν μέρει» στο στοιχείο της συνεκτέλεσης των συναυτουργών. Όπως έχει δεχθεί και η νομολογία στη συναυτουργία, ο κάθε δράστης, ιδίως στα σύνθετα εγκλήματα, μπορεί να τελεί, βάσει του σχεδίου δράσης τους, ένα μέρος του συνθέτου εγκλήματος και όχι να συνεκτελεί όλο το έγκλημα από κοινού με τον έτερο συναυτουργό.
Α.2. Η δεύτερη αλλαγή αφορά την ποινική μεταχείριση της συνέργειας (47). Καταργείται η διάκριση μεταξύ απλής και άμεσης συνέργειας με σκοπό να «καταγραφεί ως κανόνας ότι το άδικο και η ενοχή του συνεργού είναι μικρότερης έντασης έναντι εκείνων του φυσικού αυτουργού» σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση. Έτσι η συνέργεια αποτυπώνεται στο 47 με κανόνα τη μειωμένη ποινή (83 ΠΚ) για τον συνεργό, αλλά, παράλληλα προβλέπεται αυξημένη ποινή για τον συνεργό εκείνο του οποίου η συνδρομή παρέχεται κατά την τέλεση της πράξης και θέτει το έννομο αγαθό στη διάθεση του αυτουργού. Έτσι, παρά την εξομοίωση της ποινικής μεταχείρισης του άμεσου και του απλού συνεργού, στο εδ.β του 47 προβλέπεται: «Το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει την ποινή του αυτουργού, αν ο υπαίτιος προσφέρει άμεση συνδρομή κατά την τέλεση και στην εκτέλεση της πράξης, θέτοντας το αντικείμενο της προσβολής στη διάθεση του φυσικού αυτουργού». Η επιστήμη και η νομολογία θα κρίνει τις περιπτώσεις εκείνες που χαρακτηρίζονται άμεση συνέργεια. Πάντως από τη γραμματική ερμηνεία της διάταξης περιορίζεται η έννοια του άμεσου συνεργού όπως την γνωρίζαμε με τον προϊσχύσαντα κώδικα και περιλαμβάνει περιπτώσεις όπου ο (άμεσος) συνεργός είναι το «ο αναγκαίος βοηθός» του αυτουργού κατά την τέλεση της πράξης π.χ. ο Α κρατάει την Β να την βιάσει ο Γ.
Α.3. Τέλος, στο άρθρο 49 η μόνη αλλαγή είναι η περαιτέρω μείωση της ποινής του συνεργού (47) κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 83, στην περίπτωση του α εδαφίου της παραγ. 1 του άρθρου 49 (στα γνήσια ιδιαίτερα εγκλήματα).
Β. Συρροή (94-98 ΠΚ)
Β.1 Στην παρ. 1 του άρθρου 94 και στον καθορισμό συνολικής στερητικής της ελευθερίας ποινή στην αληθινή πραγματική συρροή προβλέπεται μείωση των συνολικών εκτιτέων ποινών για τα κακουργήματα σε 20 έτη (από 25 υπό τον προϊσχύσαντα ΠΚ) και για τα πλημμελήματα σε 8 έτη (από 10 υπό τον προϊσχύσαντα ΠΚ).
Β.2. Στην παρ.1 του άρθρου 94 στην προσαύξηση των συντρεχουσών ποινών, αφενός μεν, δεν υπάρχει κατώτατο προβλεπόμενο όριο προσαύξησης, αφετέρου δε, η μέγιστη επαύξηση της ποινής βάσης φτάνει μέχρι το ½ της συντρέχουσας ποινής (όπως γινόταν στην πράξη στα δικαστήρια της ουσίας).
Β.3. Στην αληθινή κατ’ ιδέαν συρροή (94 παρ.2) το ανώτατο όριο της επιβληθησόμενης ποινής δεν μπορεί να υπερβεί το ανώτατο όριο του είδους της ποινής. Καταργήθηκαν τόσο η πρόβλεψη για την αθροιστική έκτιση ποινής στις περιπτώσεις της παρ. 4 του προϊσχύσαντος ΠΚ, καθώς και παρ2 εδ.β του προϊσχύσαντος ΠΚ, σχετικά με το έγκλημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια, που έδινε τη δυνατότητα επιβολής συνολικής ποινής με βάση την παρ. 1 του άρθρου 94 του προϊσχύσαντος ΠΚ.
Β.4. Σχετικά με τη συνολική χρηματική ποινή(96 ΠΚ) εφαρμόζεται ανάλογα το άρθρο 94 ΠΚ η συνολική χρηματική ποινή δεν μπορεί να υπερβεί το ½ (μισό) του αθροίσματος των υπολοίπων χρηματικών ποινών (και όχι τα ¾ όπως προέβλεπε ο προϊσχύσας ΠΚ).
Β.5. Θεσπίζεται νέα διάταξη (96Α ΠΚ) για τον καθορισμό συνολικής ποινής παροχής κοινωφελούς εργασίας. Έτσι στην περίπτωση αληθινής πραγματικής συρροής η βαρύτερη ποινή προσαυξάνεται χωρίς ελάχιστο όριο, αλλά με μέγιστο το ½ (μισό) της συντρέχουσας ποινής και η μέγιστη διάρκεια της συνολικής ποινής δεν μπορεί να υπερβεί τις 800 ώρες. Στην περίπτωση αληθινής κατ’ ιδέα συρροής η βαρύτερη ποινή προσαυξάνεται μέχρι το ανώτατο όριο, ήτοι μέχρι 720 ώρες (άρθρο 55 ΠΚ). Η ποινή της παροχής κοινωφελούς εργασίας δεν εκτελείται όταν συντρέχει με στερητική της ελευθερίας ποινή, μεγαλύτερη των 3 ετών (96Α παρ. 3).
* Ο κ. Δημήτριος Βαρελάς είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ