Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 1, 4, 9, 14, 95, 98, 101 και 102 του Κανονισμού (ΕΚ) 207/2009 του Συμβουλίου της 26-2-2009 “Για το κοινοτικό σήμα” με τον οποίο κωδικοποιήθηκε και καταργήθηκε ο Κανονισμός (ΕΚ) 40/1994 του Συμβουλίου της 20-12-1993 και ο οποίος (Καν. 207/2009) εφαρμόζεται στον κρίσιμο για την ένδικη υπόθεση χρόνο, έχοντας άμεση εφαρμογή, αποτελώντας μέρος του εφαρμοστέου ημεδαπού εσωτερικού δικαίου (άρθρο 249 §§ 1, 2 ΣυνθΕΚ), προκύπτουν τα ακόλουθα: Το κοινοτικό σήμα είναι το πρώτο καθαρώς κοινοτικού δικαίου δικαίωμα. Απονέμεται από την κοινοτική έννομη τάξη στα πλαίσια της αρμοδιότητας των κοινοτικών οργάνων για τη σύσταση κοινοτικών δικαιωμάτων, η οποία θεμελιώνεται στις διατάξεις των άρθρων 235 επ. Συνθήκης ΕΟΚ. Είναι απόλυτο δικαίωμα με υπερεθνικό χαρακτήρα και ισχύ σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Η θεμελιώδης αρχή του ενιαίου του κοινοτικού σήματος, που αποτυπώνεται στο άρθρο 1 παρ. 2 του Κανονισμού, συνεπάγεται ότι το δικαίωμα στο κοινοτικό σήμα γεννάται με μία μόνη διαδικασία σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και απολαμβάνει σε όλα τα κράτη μέλη ενιαία και άμεση προστασία. Για τη διασφάλιση της αρχής του ενιαίου, το κοινοτικό σήμα υπόκειται στους κανόνες του κοινοτικού δικαίου και όχι των εθνικών δικαίων των κρατών μελών (αρχή της αυτονομίας), εκτός εάν ρητώς οι διατάξεις του Κανονισμού παραπέμπουν σε ρυθμίσεις των εθνικών νομοθεσιών, όπως οι διατάξεις του άρθρου 14 παρ. 1 και 2 του Κανονισμού, σύμφωνα με τις οποίες οι προσβολές κοινοτικού σήματος διέπονται από το εθνικό δίκαιο για τις προσβολές εθνικού σήματος και δεν αποκλείεται η άσκηση αγωγών σχετικά με κοινοτικό σήμα βάσει του δικαίου των κρατών μελών, ιδίως περί αστικής ευθύνης και αθέμιτου ανταγωνισμού. Βασικά χαρακτηριστικά του κοινοτικού δικαιώματος στο σήμα είναι ότι αυτό γεννάται από και με την καταχώρισή του (τυπικό σύστημα κτήσης) όπως το κοινοτικό σήμα «……» για προϊόντα που συνίστανται σε καλλυντικές κρέμες, λοσιόν καλλυντικές, καλλυντικά προϊόντα, αντιηλιακές κρέμες και λοσιόν αντιηλιακές. Επομένως, ο δικαιούχος έχει αποκλειστικό δικαίωμα στη χρήση του, η χρήση του δε έχει σημασία μόνο για τη διακριτική δύναμη αυτού και τη διατήρηση του δικαιώματος. Δικαιούχος αυτού μπορεί να είναι οποιοδήποτε πρόσωπο, φυσικό ή νομικό, υπήκοος ή μη, κάτοικος ή μη κράτους μέλους της Κοινής Αγοράς. Κοινοτικό σήμα, εξάλλου, μπορεί να αποτελέσει οποιοδήποτε σημείο επιδεκτικό γραφικής παράστασης, ιδίως λέξεις, συμπεριλαμβανομένων των ονομάτων προσώπων, σχεδιαγράμματα, αριθμοί, το σχήμα προϊόντος ή της συσκευασίας του, υπό την προϋπόθεση ότι τα σημεία αυτά είναι ικανά να διακρίνουν τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες μιας επιχείρησης από τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες άλλων επιχειρήσεων. O δικαιούχος, περαιτέρω, του κοινοτικού σήματος, ως έχων αποκλειστικό δικαίωμα στη χρήση του, δικαιούται να προσφύγει στο αρμόδιο δικαστήριο κοινοτικών σημάτων, προκειμένου να απαγορεύσει σε κάθε τρίτο να χρησιμοποιεί στις συναλλαγές, χωρίς τη συγκατάθεσή του: α) κάθε σημείο που ταυτίζεται με το κοινοτικό σήμα για προϊόντα ή υπηρεσίες, που ταυτίζονται με εκείνες για τις οποίες το σήμα έχει καταχωρηθεί και β) κάθε σημείο για το οποίο, λόγω του ταυτοσήμου ή της ομοιότητάς του με το κοινοτικό σήμα και του ταυτοσήμου ή της ομοιότητας των προϊόντων ή υπηρεσιών οι οποίες καλύπτονται από το κοινοτικό σήμα και το σημείο, υπάρχει κίνδυνος σύγχυσης από μέρους του κοινού. Ο κίνδυνος σύγχυσης περιλαμβάνει και τον κίνδυνο συσχέτισης μεταξύ σημείου και σήματος. Περαιτέρω, η βασική λειτουργία του σήματος συνίσταται στο να εγγυάται στον καταναλωτή ή στον τελικό χρήστη, την ταυτότητα καταγωγής του φέροντος το σήμα προϊόντος ή υπηρεσίας, παρέχοντάς του τη δυνατότητα να διακρίνει, χωρίς κίνδυνο σύγχυσης, το εν λόγω προϊόν ή την υπηρεσία από αυτά που έχουν άλλη προέλευση και προκειμένου να μπορεί το σήμα να επιτελεί τη λειτουργία του ως ουσιώδες στοιχείο συστήματος ανόθευτου ανταγωνισμού, που η Συνθήκη επιδιώκει να καθιερώσει, πρέπει να παρέχει την εγγύηση ότι όλα τα φέροντα αυτό προϊόντα ή υπηρεσίες έχουν κατασκευαστεί υπό τον έλεγχο μιας και μόνο επιχείρησης, που φέρει την ευθύνη για την ποιότητά τους. Τα κριτήρια περαιτέρω, του κινδύνου σύγχυσης είναι συνάρτηση τριών παραγόντων. Καταρχήν είναι η ομοιότητα μεταξύ των συγκρουόμενων σημείων. Για τη διαπίστωση του βαθμού ομοιότητάς τους, εκτιμάται η συνολική εντύπωση των δύο σημείων, έτσι ώστε επουσιώδεις διαφοροποιήσεις να μην κρίνονται επαρκείς για την αποτροπή του κινδύνου σύγχυσης. Η εντύπωση που προκαλεί ένα διακριτικό γνώρισμα και που πρέπει να εξετάζεται για τη διαπίστωση της ομοιότητας, μπορεί να είναι οπτικής, ηχητικής και εννοιολογικής φύσης, ενώ ως μέτρο για την εκτίμηση της εντύπωσης των δύο σημάτων πρέπει να λαμβάνεται ο μέσων γνώσεων, μέσης ευφυΐας, εμπειρίας και παρατηρητικότητας καταναλωτής. Ειδικότερα το κατατεθέν στην Ελλάδα ημεδαπό σήμα “……. ……”, προς διάκριση προϊόντων της κλάσης 3, ήτοι προϊόντων που συνίστανται σε καλλυντικές κρέμες, λοσιόν καλλυντικές, καλλυντικά προϊόντα, αντιηλιακές κρέμες και λοσιόν αντιηλιακές, αποτελεί ένδειξη που ενσωμάτωνε αυτούσιο το ανωτέρω λεκτικό κοινοτικό σήμα «………..», συνοδευόμενο από τη λέξη “……” και συνεπώς λόγω ταύτισης ή ομοιότητάς του με το άνω προγενέστερο κοινοτικό σήμα και εξαιτίας κινδύνου σύγχυσης με αυτό απορρίφθηκε από την ΔΕΣ. Για τη διαπίστωση του κινδύνου σύγχυσης δεν απαιτείται σχετική πρόθεση από την πλευρά του προσβάλλοντος το σήμα, ούτε απαιτείται η σύγχυση πραγματικά να επέλθει ή να μπορεί να προκληθεί σε όλους ή στην πλειονότητα των καταναλωτών. Δεύτερος παράγων είναι η ομοιότητα μεταξύ των φερόντων τα σήματα προϊόντων ή υπηρεσιών και τρίτος είναι το πόσο γνωστό είναι το σήμα στην αγορά. Έτσι, ο κίνδυνος σύγχυσης πρέπει να εκτιμάται με βάση τη συνολική εντύπωση που προκαλούν τα σήματα, λαμβανομένων υπόψη, μεταξύ άλλων, των διακριτικών και κυρίαρχων στοιχείων τους. Στο πλαίσιο της συνολικής αυτής εκτίμησης της ομοιότητας των οικείων σημάτων, λαμβάνεται υπόψη ο μέσος καταναλωτής, που έχει τη συνήθη πληροφόρηση και είναι ευλόγως προσεκτικός και ενημερωμένος. Πρέπει όμως να συνεκτιμάται το στοιχείο ότι σπανίως ο μέσος καταναλωτής έχει τη δυνατότητα να προβαίνει σε άμεση σύγκριση των διαφόρων σημάτων και συνήθως είναι αναγκασμένος να ανατρέχει στην ατελή εικόνα που έχει συγκρατήσει στη μνήμη του. Ο δικαιούχος κοινοτικού σήματος, όπως προαναφέρθηκε, απολαμβάνει την ίδια έννομη προστασία που προβλέπεται για το εθνικό σήμα (ΑΠ 15/2021 nomos). Έτσι το δικαστήριο κοινοτικών σημάτων, που καθιερώθηκε και στην Ελλάδα με τον νόμο 2943/2001 (άρθρα 6 έως 11), εφαρμόζει, όσον αφορά στις κυρώσεις, το δίκαιο του κράτους μέλους, στο οποίο διαπράχθηκε ή απειλείται να διαπραχθεί η προσβολή, σχετικά με τα σήματα, και εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής τους και το δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού και των αδικοπραξιών (ΑΠ 338/2012 nomos). Ειδικότερα, από τις διατάξεις των άρθρων 16 και 26 του Ν. 2239/1994, με τον οποίο μεταφέρθηκε στην ελληνική έννομη τάξη η Οδηγία 89/104/ΕΟΚ, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών περί σημάτων, όπως ίσχυαν πριν από την κατάργησή του με το άρθρ. 183 του Ν 4072/2012, προκύπτει ότι όποιος χρησιμοποιεί ή παραποιεί ή απομιμείται σήμα, που ανήκει σε άλλον μπορεί να εναχθεί από τον δικαιούχο, αλλά και από τον αδειούχο χρήσης σήματος για παράλειψη ή αποζημίωση ή και για τα δύο. Ακολούθως, με τον Ν 4072/2012, όπως προαναφέρθηκε, καταργήθηκε ο Ν 2239/1994 “περί σημάτων” και αντικαταστάθηκε με το Μέρος Τρίτο του άνω νόμου με τον τίτλο “σήματα” (άρθρα 121-190). Στον νέο νόμο ενσωματώθηκε στο ελληνικό δίκαιο η Οδηγία 2004/48/ΕΚ της 29-4-2004, σχετικά με την επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας. Από τις διατάξεις των άρθρων 132 και 150 του άνω Ν 4072/2012 προκύπτει ότι σε περίπτωση παράνομης χρήσης ή κατά οποιονδήποτε άλλο τρόπο προσβολής του σήματος από άλλον, ο νόμος παρέχει στον δικαιούχο του σήματος, όπως εμφαίνεται στο βιβλίο σημάτων, αλλά και στον αδειούχο χρήσης σήματος, μεταξύ άλλων, αξίωση για άρση της προσβολής και παράλειψη αυτής στο μέλλον, καθώς και αξίωση για αποζημίωση και ικανοποίηση της ηθικής βλάβης, εξαιτίας της υπαίτιας προσβολής του σήματος από τον τρίτο. Περαιτέρω, όταν το σήμα έχει επικρατήσει στις συναλλαγές και ως διακριτικό γνώρισμα της επιχείρησης, τότε είναι δυνατή η προστασία του δικαιούχου και με βάση τις διατάξεις 1 και 13 του Ν 146/1914 “περί αθέμιτου ανταγωνισμού” και ο παραβάτης μπορεί να υποχρεωθεί σε άρση της προσβολής και σε παράλειψη χρήσης του διακριτικού γνωρίσματος ή και σε αποζημίωση (ΑΠ 1423/2013, ΑΠ 1477/2011). Ειδικότερα, κατά τη διάταξη του άρθρου 1 του Ν 146/1914 “περί αθεμίτου ανταγωνισμού” απαγορεύεται στις εμπορικές, βιομηχανικές ή γεωργικές συναλλαγές κάθε πράξη που γίνεται με σκοπό ανταγωνισμού και αντίκειται στα χρηστά ήθη και ο παραβάτης μπορεί να εναχθεί για παράλειψη και για ανόρθωση της προκληθείσας ζημίας, ενώ κατά τη διάταξη του άρθρου 13 παρ. 1 του ίδιου νόμου εκείνος ο οποίος κάνει κατά τις συναλλαγές χρήση ονόματος εμπορικής επωνυμίας ή ιδιαιτέρου διακριτικού γνωρίσματος καταστήματος ή βιομηχανικής ή εμπορικής επιχείρησης κατά τρόπο που μπορεί να προκαλέσει σύγχυση με το όνομα, την εμπορική επωνυμία, ή το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα, τα οποία άλλος νόμιμα μεταχειρίζεται, μπορεί να υποχρεωθεί από τον τελευταίο σε παράλειψη της χρήσης, καθώς και σε αποζημίωση, εάν γνώριζε ή όφειλε να γνωρίζει ότι με τη χρήση του ξένου διακριτικού γνωρίσματος μπορούσε να προκληθεί σύγχυση. Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει, ότι για να παρασχεθεί στον δικαιούχο σήματος η προβλεπόμενη και από τον νόμο για τον αθέμιτο ανταγωνισμό προστασία, στην περίπτωση, δηλαδή, που το σήμα έχει επικρατήσει στις συναλλαγές και ως διακριτικό γνώρισμα της επιχείρησης, απαιτείται αφενός η πράξη να έγινε με σκοπό ανταγωνισμού και να αντίκειται στα χρηστά ήθη, ως κριτήριο των οποίων χρησιμεύουν οι ιδέες του κοινωνικού ανθρώπου που κατά γενική αντίληψη σκέπτεται με χρηστότητα και φρόνηση και αφετέρου με τη χρήση του ξένου διακριτικού γνωρίσματος στις συναλλαγές να υπάρχει δυνατότητα πρόκλησης σύγχυσης, σχετικά με την προέλευση ομοίων προϊόντων, χωρίς την οποία αθέμιτος ανταγωνισμός δεν υπάρχει (ΑΠ 1423/2013, ΑΠ 1030/2008 nomos). Τούτο συμβαίνει, όταν τα ανταγωνιστικά προϊόντα είναι ήδη επαρκώς γνωστά στην ελληνική επικράτεια, δηλαδή, όταν κυκλοφορούν στην αγορά, ώστε να είναι δυνατόν να προκληθεί κίνδυνος δημιουργίας σύγχυσης στο καταναλωτικό κοινό. Τα διακριτικά γνωρίσματα, που αποτελούν μέσα εξατομίκευσης της επιχείρησης ή των εμπορευμάτων της, προστατεύονται από τις διατάξεις του παραπάνω νόμου, με σκοπό την παρεμπόδιση της εκμετάλλευσης της ξένης καλής φήμης και συγχρόνως την προφύλαξη του καταναλωτικού κοινού από τον κίνδυνο της σύγχυσης, ο οποίος υπάρχει όταν, λόγω ομοιότητας δύο διακριτικών γνωρισμάτων, είναι πιθανόν να δημιουργηθεί παραπλάνηση στους συναλλακτικούς κύκλους και συγκεκριμένα σ’ ένα όχι εντελώς ασήμαντο μέρος των πελατών αναφορικά είτε με την προέλευση των εμπορευμάτων ή υπηρεσιών από ορισμένη επιχείρηση, είτε με την ταυτότητα της επιχείρησης, είτε με την ύπαρξη σχέσης συνεργασίας μεταξύ δύο επιχειρήσεων. Τέλος, ο δικαιούχος σήματος μπορεί να αξιώσει από τον προσβάλλοντα το δικαίωμά του υπαιτίως και εύλογη χρηματική ικανοποίηση, λόγω ηθικής βλάβης, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων περί αδικοπραξιών (άρθρ. 914 και 932 ΑΚ), καθόσον πρόκειται για παράνομη συμπεριφορά του τελευταίου, γιατί προσβάλλει, χωρίς δικαίωμα, το απόλυτο δικαίωμα του δικαιούχου στο σήμα, αφού εμπεριέχει εναντίωση στην αποκλειστική εξουσία που αυτό παρέχει στον δικαιούχο. Επιπλέον αξίωση για χρηματική ικανοποίηση της ηθικής βλάβης του δικαιούχου του σήματος σε βάρος του προσβάλλοντος το σήμα υπαιτίως δεν αποκλείεται, κατά τις διατάξεις περί αδικοπραξιών (άρθρ. 914 και 932 ΑΚ), και στην περίπτωση αθέμιτου ανταγωνισμού (ΑΠ 371/2012, AΠ 15/2021 nomos). Αυτή δε την ηθική βλάβη βάσιμα αξιώνει και το νομικό πρόσωπο, όταν από την προσβολή αυτή πλήττεται η φήμη του και η αξιοπιστία του αναφορικά με τα προϊόντα που παράγει και με τον τρόπο αυτό προσβάλλεται η προσωπικότητά του και το ταυτόσημο με την επωνυμία σήμα του, του οποίου είναι δικαιούχος, όταν χωρίς δικαίωμα χρησιμοποιείται από τον δράστη ( άρθρ. 57, 58 και 59 ΑΚ , ΑΠ 15/2021 nomos).
* Ο κ. Αθανάσιος Πολυχρονόπουλος είναι Δικηγόρος στον ΑΠ, MSc, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ