Σε περίπτωση αποποίησης ή για οποιονδήποτε άλλον λόγο έκπτωσης κάποιου συγγενούς μετά την επαγωγή σε αυτόν της κληρονομίας, χωρεί είτε διαδοχή κατά ρίζες είτε προσαύξηση είτε διαδοχή τάξεων. Ειδικότερα, η τύχη της μερίδας του εκπεσόντος καθορίζεται με βάση την παρακάτω σειρά προτεραιότητας:
α) Εάν ο εκπεσών συγγενής έχει δικούς του κατιόντες, οι οποίοι περιλαμβάνονται στον κύκλο των in abstracto εξ αδιαθέτου κληρονόμων της οικείας τάξης, τότε χωρεί διαδοχή κατά ρίζες και η μερίδα του θα περιέλθει στους κατιόντες του (κατ’ ισομοιρία). Εάν δεν έχει κατιόντες, ερευνάται το ενδεχόμενο της προσαύξησης.
β) Η προσαύξηση λαμβάνει κατά προτίμηση χώρα στην οικεία ρίζα, εφόσον έχουμε διαδοχή κατά ρίζες. Με άλλα λόγια, αν ο κληρονόμος που εξέπεσε ανήκει σε ρίζα (ή υπορρίζα) και δεν χωρεί διαδοχή κατά ρίζες (δεν έχει δηλαδή δικούς του κατιόντες ή οι κατιόντες του δεν έχουν εξ αδιαθέτου κληρονομικό δικαίωμα), η μερίδα του περιέρχεται στους ομόρριζους. Αλλά και μεταξύ των ομόρριζων τηρείται προτεραιότητα. Ειδικότερα, αν ζουν ομόβαθμοι ομόρριζοι, κληρονομούν αυτοί μόνο την κατά προσαύξηση μερίδα και μάλιστα κατ’ ίσα μέρη. Αν οι ομόβαθμοι έχουν εκπέσει, η κατά προσαύξηση μερίδα περιέρχεται στους κατιόντες τους κατά ρίζες.
γ) Αν δεν χωρεί προσαύξηση στους ομόρριζους (κατά τα ανωτέρω υπό β΄), και εφόσον βρισκόμαστε στην τρίτη τάξη της εξ αδιαθέτου διαδοχής, η προσαύξηση λαμβάνει κατά προτίμηση χώρα μέσα στην οικεία γραμμή (ΑΚ 1816 § 2 εδ. γ’). Με άλλα λόγια, αν ο κληρονόμος που εξέπεσε ανήκει στην πατρική ή τη μητρική γραμμή και δεν χωρεί διαδοχή κατά ρίζες ή προσαύξηση στους ομόρριζους, η μερίδα του περιέρχεται στους ομόγραμμους και όχι σε όλους τους συγκληρονόμους. Αυτό ισχύει όμως μόνον στην τρίτη τάξη της εξ αδιαθέτου διαδοχής, όπου έχουμε γραμμές (οι συγγενείς τρίτης τάξης χωρίζονται σε δύο γραμμές, πατρική και μητρική γραμμή).
δ) Αν δεν συντρέχει περίπτωση διαδοχής κατά ρίζες, προσαύξησης στους ομόρριζους ή προσαύξησης στους ομόγραμμους, η μερίδα του εκπεσόντος περιέρχεται στους λοιπούς συγκληρονόμους της ίδιας τάξης (προσαύξηση στους συγκληρονόμους).
ε) Αν δεν υπάρχουν συγκληρονόμοι της ίδιας τάξης, τότε χωρεί διαδοχή τάξεων (ΑΚ 1819) και η κληρονομία επάγεται στους συγγενείς της αμέσως επόμενης τάξης.
* Ο κ. Κίμων Σαϊτάκης είναι Δικηγόρος – ΔΝ, Μεταδιδάκτορας (Post-doc) της Νομικής Σχολής Αθηνών, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ