Είναι η διαρκής ορισμένου ή αορίστου χρόνου σύμβαση, αποκαλούμενη Σ.Α.Λ., καταρτιζόμενη εγγράφως (αποδεικτικός τύπος) που συνάπτεται με εμπόρους και μη (αρ. 361,874 ΑΚ). Σ.Α.Λ. συνάπτουν συνήθως οι τράπεζες με εμπόρους (τραπεζικός ανοικτός λ/σμός ή πίστωση με ανοικτό λ/σμό, εφαρμογή αρ. 47, 64-67 νδ 17.7.1923, αρ. 874 ΑΚ, 112 ΕισΝΑΚ [1] ) επίσης έμποροι μεταξύ τους εξαιτίας της εμπορικής τους συνεργασίας αλλά και μη έμποροι (το αρ. 112 ΕισΝΑΚ απαιτεί έναν τουλάχιστον συμβαλλόμενο έμπορο ως συνέπεια της εμπορικής ιδιότητας, αμοιβαιότητα συναλλαγών, αβεβαιότητα της τελικής ιδιότητας). Αντικείμενο της ΣΑΛ είναι η καταχώριση των μεταξύ των συμβαλλόμενων χρηματικών δοσοληψιών-κονδυλίων σε κοινό λογαριασμό πίστωσης-χρέωσης (απαραίτητο στοιχείο η εναλλαγή των ιδιοτήτων των συμβαλλομένων ή η δυνατότητα εναλλαγής από δανειστή σε οφειλέτη και αντίστροφα αλλιώς ο λογαριασμός είναι απλός -όχι κοινός- τρεχούμενος, χρεωστικός, πιστωτικός ή σύμβαση δανείου εξοφλούμενη σε δόσεις, μη εφαρμογή αρ. 112 ΕισΝΑΚ) με συνέπεια τα κονδύλια από την καταχώριση να χάνουν τη νομική τους αυτοτέλεια δηλ. δεν είναι απαιτητά έστω και αν ήταν ληξιπρόθεσμα και δεν μπορούν να διεκδικηθούν μεμονωμένα πριν από την οριστική λύση της Σ.Α.Λ. (με καταγγελία)[2]. Τα κονδύλια καθίστανται συνολικά ληξιπρόθεσμα και απαιτητά ως οριστικό κατάλοιπο ΣΑΛ οφειλόμενο εντόκως «αυτοδικαίως» εκ του νόμου (παρέκκλιση αρ. 345 ΑΚ) έστω και αν έχουν καταχωρηθεί στον λογαριασμό και κονδύλια τόκων που οφείλονται για διάστημα μικρότερο του έτους (επιτρεπτός ανατοκισμός κατά παρέκκλιση αρ. 296 παρ. 1 ΑΚ). Το οριστικό κατάλοιπο προκύπτει μόνο κατόπιν οριστικού κλεισίματος του λογαριασμού που γίνεται με καταγγελία από κάθε συμβαλλόμενο (λύση της ΣΑΛ) και αποτελεί τρόπο απόσβεσης της ενοχής με καθολικό συμψηφισμό[3]. Η ΣΑΛ κλείνεται περιοδικά κάθε εξάμηνο ή τρίμηνο (αν συμφωνήθηκε) όχι όμως για μικρότερο διάστημα. Το περιοδικό κατάλοιπο μεταφέρεται στην επόμενη χρονική περίοδο της ίδιας οικονομικής χρήσης ή στη νέα οικονομική χρήση, εντόκως και ανατοκιζόμενο αλλά δεν είναι ακόμα απαιτητό πριν να γίνει οριστικό κατάλοιπο με το οριστικό κλείσιμο του λογαριασμού (με καταγγελία).
Η έγγραφη αναγνώριση από τον συμβαλλόμενο της οφειλής του οριστικού κατάλοιπου διευκολύνει τη διεκδίκηση αυτού και είναι ξεχωριστή της Σ.Α.Λ. αυτοτελής και αναιτιώδης δικαιοπραξία αρ. 873,874 ΑΚ. Η έγγραφη σύμβαση ΣΑΛ και η έγγραφη αναγνώριση του οριστικού καταλοίπου Σ.Α.Λ. αρκούν για την έκδοση διαταγής πληρωμής ή παραδοχή αγωγής βάσει αρ. 873,874 ΑΚ συνδ. αρ. 623 επ. ΚΠολΔ αλλιώς απαιτούνται για το ορισμένο της αγωγής ή την εγκυρότητα της διαταγής πληρωμής[4]: η προσκομιδή έγγραφης σύμβασης Σ.Α.Λ., συνολική περιγραφή όλων των συναλλαγών-κονδυλίων, η λύση αυτής με επίδοση καταγγελίας, το οριστικό κλείσιμο της Σ.Α.Λ., το οριστικό κατάλοιπο της ΣΑΛ[5].
[1]. Ο τραπεζικός αλληλόχρεος ή ανοικτός λογαριασμός ή σύμβαση πίστωσης με ανοικτό λ/σμό, στερείται έναντι του κοινού αλληλόχρεου δύο βασικών στοιχείων: α) του στοιχείου της αμοιβαιότητας των πιστώσεων και β) του στοιχείου της αβεβαιότητας περί του ποιος θα καταστεί, κατά το οριστικό κλείσιμο του λογαριασμού, οφειλέτης και ποιος δανειστής. Στην περίπτωση αυτή, γίνεται λόγος για απλό (ή καταχρηστικό) αλληλόχρεο λογαριασμό στον οποίο όμως εφαρμόζονται. οι διατάξεις του κοινού αλληλοχρέου λ/σμού αρ. 47, 64-67 νδ 17/7/1923, αρ. 874 ΑΚ, 112 ΕισΝΑΚ. Π.Μάζης, Εμπράγματη εξασφάλιση τραπεζών και Α.Ε., 1993, σελ.81 επ. Βλ.ΕφΑθ 7318/2013 ΔΕΕ τ.3/2014 (ΓΟΣ).
[2]. ΑΠ 1163/2011 ΝΟΜΟΣ «η αγωγή με την οποία επιδιώκεται η επιδίκαση ορισμένου κονδυλίου ΣΑΛ δεν απορρίπτεται ως αόριστη αλλά ως κατ’ ουσία αβάσιμη». ΤρΕφΛαρ 206/2017 ΔΕΕ 2018. 228 «Τράπεζα κατά οφειλέτη. Καταδολίευση δανειστών. Η τράπεζα είναι δανείστρια και πριν από το οριστικό κλείσιμο ΣΑΛ, αρκεί η ΣΑΛ έχει κλειστεί οριστικά πριν από την πρώτη συζήτηση της αγωγής».
[3]. ΕφΑθ 399/2015 ΔΕΕ 2015.394 «Η ΣΑΛ αποτελεί τρόπο απόσβεση ενοχής με καθολικό συμψηφισμό. Δεν καταχωρούνται απαιτήσεις για τις οποίες απαγορεύεται ο συμψηφισμός π.χ. εργατικοί μισθοί, ατελείς ενοχές, μη ομοειδείς απαιτήσεις, απαιτήσεις από αδίκημα εκ δόλου. Τα αξιόγραφα δεν καταχωρούνται διότι είναι προορισμένα να κυκλοφορούν αλλά μπορεί να συμφωνηθεί να καταχωρούνται οι απαιτήσεις εξ αυτών. Η απαίτηση από μεταχρονολογημένη επιταγή καταχωρείται υπό την αναβλητική αίρεση της πληρωμής αλλιώς είναι άκυρη η καταχώρηση της απαίτησης και αντιλογίζεται. Η άσκηση δικαιώματος καταγγελίας της ΣΑΛ δεν αντίκειται στο αρ. 372 ΑΚ αλλά υπόκειται στον έλεγχο αρ. 281 ΑΚ».
[4]. ΑΠ 1071/2017 ΔΕΕ 2017,1471.
[5]. ΑΠ 84/2014 ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 248/2014 ΝΟΜΟΣ. ΕφΠειρ 1035/2013 ΔΕΕ 2013.1167, ΕφΛαρ 532/2014 ΔΕΕ 2015.409.
* Ο κ. Αθανάσιος Πολυχρονόπουλος είναι Δικηγόρος στον ΑΠ, MSc, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ