Με την ΑΠ 215/2023 ερμηνεύεται η διάταξη του άρθρου 85 ΠΚ για την επιμέτρηση της ποινής, όταν συντρέχουν περισσότεροι λόγοι μείωσης της ποινής.
Σχετικές διατάξεις: Κατά τη διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 του νέου ΠΚ, “Αν από την τέλεση της πράξης ως την αμετάκλητη εκδίκασή της ίσχυσαν περισσότερες διατάξεις νόμων, εφαρμόζεται αυτή που στη συγκεκριμένη περίπτωση οδηγεί στην ευμενέστερη μεταχείριση του κατηγορουμένου”.
Περαιτέρω, κατά τη διάταξη του άρθρου 83 του ίδιου ΠΚ, όπως ισχύει μετά την τροποποίησή της με το άρθρο 7 του ν. 4855/2021, “Όπου στον νόμο προβλέπεται μειωμένη ποινή χωρίς άλλο προσδιορισμό, το πλαίσιό της καθορίζεται ως εξής: α) αντί για την ποινή της ισόβιας κάθειρξης, επιβάλλεται κάθειρξη, β) αντί για την ποινή της κάθειρξης τουλάχιστον δέκα (10) ετών, επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών ή κάθειρξη έως οκτώ (8) έτη, γ) αντί για την ποινή της κάθειρξης επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους ή κάθειρξη έως οκτώ (8) έτη, δ) αντί για την ποινή της κάθειρξης έως δέκα (10) έτη επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους ή κάθειρξη έως έξι (6) έτη, ε) σε κάθε άλλη περίπτωση, ο δικαστής μειώνει την ποινή ελεύθερα έως το ελάχιστο όριό της. Αν ο νόμος προβλέπει σωρευτικά ποινή φυλάκισης και χρηματική ποινή, μπορεί να επιβληθεί και μόνο η τελευταία”.
Εξάλλου, κατά τη διάταξη του άρθρου 85 παρ. 1 του ίδιου ΠΚ, “Όταν στο πρόσωπο του υπαιτίου συντρέχουν περισσότεροι λόγοι μείωσης της ποινής ή όταν συντρέχουν ένας ή περισσότεροι τέτοιοι λόγοι μαζί με ελαφρυντικές περιστάσεις του άρθρου 84 ή περισσότερες ελαφρυντικές περιστάσεις, το δικαστήριο ελαττώνει περαιτέρω το κατώτατο όριο της μειωμένης κατά το άρθρο 83 ποινής ως εξής: α) τα πέντε έτη μειώνονται σε τρία, β) τα δύο έτη σε ένα, γ) το ένα έτος, σε έξι μήνες και δ) η μειωμένη ποινή της φυλάκισης, σε παροχή κοινωφελούς εργασίας ή χρηματική ποινή”.
Ενώ κατά την αντίστοιχη διάταξη του άρθρου 85 παρ. 1 του ισχύσαντος μέχρι 30-6-2019 ΠΚ “Όταν συντρέχουν περισσότεροι από ένας λόγοι για τη μείωση της ποινής κατά το άρθρο 83 ή όταν συντρέχουν ένας ή περισσότεροι τέτοιοι λόγοι μαζί με ελαφρυντικές περιστάσεις (άρθρο 84) εφαρμόζεται μόνο μία φορά η μείωση της ποινής σύμφωνα με το μέτρο που προβλέπει το άρθρο 83. Στην επιμέτρηση της ποινής λαμβάνονται υπόψη όλοι οι πιο πάνω λόγοι και ελαφρυντικές περιστάσεις”.
Από τη σύγκριση των ως άνω διατάξεων ουσιαστικού δικαίου του άρθρου 85 παρ. 1 του προϊσχύσαντος και του ισχύοντος ΠΚ, προκύπτει ότι αυτή του ισχύοντος περιέχει ευμενέστερες για τον κατηγορούμενο διατάξεις, καθόσον προβλέπει ότι επί συρροής λόγων μείωσης της ποινής το δικαστήριο ελαττώνει περαιτέρω το κατώτατο όριο της μειωμένης κατά το άρθρο 83 ποινής, ενώ, κατά την προϊσχύσασα διάταξη, η μείωση της ποινής εφαρμοζόταν μόνο μία φορά, σύμφωνα με το μέτρο που προέβλεπε το άρθρο 83.
Ειδικότερα δε, προβλέπει ότι, αντί της μειωμένης ποινής φυλάκισης μέχρι το ελάχιστο όριο των δέκα ημερών (άρθρο 53 ΠΚ), που ενδιαφέρει στην προκείμενη περίπτωση, μπορεί να επιβληθεί χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας, εφόσον κατά τον χρόνο της μετ’ αναίρεση συζήτησης της υπόθεσης έχει παύσει η αναστολή των διατάξεων του ΠΚ κατά το μέρος που προβλέπουν την παροχή κοινωφελούς εργασίας (άρθρο 98 του ν. 4623/2019).
Ένδικη υπόθεση: Στην προκείμενη περίπτωση, όπως προαναφέρθηκε, το Δικαστήριο της ουσίας, Τριμελές Πλημμελειοδικείο Χαλκιδικής, δικάζοντας σε δεύτερο βαθμό, με την προσβαλλόμενη υπ’ αριθμ. 291/2022 απόφασή του κήρυξε τη δεύτερη των αναιρεσειόντων ένοχη συνέργειας επικίνδυνης σωματικής βλάβης, για την οποία προβλέπεται ποινή μειωμένη κατ’ άρθρ. 83 ΠΚ και, αφού αναγνώρισε ότι στο πρόσωπό της συντρέχει το ελαφρυντικό του πρότερου σύννομου βίου (άρθρ. 84 παρ. 2 στοιχ. α’ ΠΚ), της επέβαλε ποινή φυλάκισης δέκα (10) μηνών, την οποία ανέστειλε για τρία (3) έτη.
Όμως, κατά την επιμέτρηση της ποινής (άρθρο 79 ΠΚ), δεν διέλαβε σχετική αιτιολογία, περί του αν έλαβε υπόψη του και την ευμενέστερη και ισχύουσα κατά τον χρόνο έκδοσης της ανωτέρω απόφασής του διάταξη του ως άνω άρθρου 85 του ισχύοντος από 1-7-2019 ΠΚ περί συρροής λόγων μείωσης της ποινής και ειδικότερα περαιτέρω ελάττωσης του κατωτάτου ορίου της μειωμένης κατ’ άρθρ. 83 ποινής. Τούτο δε διότι αφενός η διάταξη αυτή δεν αναφέρεται ρητά στην παράθεση των σχετικών διατάξεων, που εφάρμοσε για την επιμέτρηση της ποινής και αφετέρου οι πιο πάνω λόγοι μείωσης της ποινής δεν αναφέρονται μεταξύ των στοιχείων που ελήφθησαν υπόψη για την επιμέτρηση της ποινής.
Έτσι, όμως, το δικαστήριο της ουσίας στέρησε την προσβαλλόμενη απόφασή του αφενός μεν της απαιτούμενης από τις διατάξεις των άρθρων 93 παρ. 3 του Συντάγματος και 139 του ΚΠΔ ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογίας, αφετέρου δε νόμιμης βάσης, με την εκ πλαγίου παραβίαση της ανωτέρω ουσιαστικής ποινικής διάταξης, με συνέπεια ο Άρειος Πάγος να μην μπορεί να ελέγξει την ορθή εφαρμογή της, καθιστώντας την πληττόμενη απόφαση αναιρετέα (ΑΠ 863/2022). Συνεπώς, ο έβδομος λόγος, από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Δ’ και Ε’ του ΚΠΔ, είναι βάσιμος. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω πρέπει να αναιρεθεί εν μέρει η προσβαλλόμενη απόφαση ως προς τη δεύτερη των αναιρεσειόντων και δη μόνο ως προς τη διάταξή της περί της ποινής και να παραπεμφθεί η υπόθεση, κατά το αμέσως παραπάνω αναιρούμενο μέρος της, για νέα συζήτηση στο ίδιο Δικαστήριο, συγκροτούμενο από δικαστές άλλους εκτός από εκείνους που δίκασαν προηγουμένως (άρθρο 519, 522 ΚΠΔ).
* Ο κ. Δημήτριος Βαρελάς είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ