Με την ΑΠ 248/2021 αναλύονται οι όροι και οι προϋποθέσεις του επεκτατικού αποτελέσματος (469 ΚΠΔ) και η διαδικαστική δικαίωση του δικαιούμενου του ως άνω αποτελέσματος.
Σχετική διάταξη: «Κατά το άρθρο 469 εδ. α’ ΚΠΔ, αν στο έγκλημα συμμετείχαν περισσότεροι ή αν η ποινική ευθύνη ενός κατηγορουμένου εξαρτάται σύμφωνα με τον νόμο από την ευθύνη του άλλου, το ένδικο μέσο που ασκεί κάποιος από τους κατηγορουμένους, ακόμη και όταν χορηγείται μόνο σ’ αυτόν από τον νόμο, καθώς και οι λόγοι τους οποίους προτείνει, αν δεν αναφέρονται αποκλειστικά στο πρόσωπο του, ωφελούν και τους υπόλοιπους κατηγορουμένους. Κατά το εδ. β’ του ίδιου άρθρου, στην περίπτωση της συνάφειας ισχύει ο ίδιος κανόνας, μόνο αν οι λόγοι που προβάλλονται με το ένδικο μέσο αφορούν παραβάσεις της διαδικασίας και δεν αρμόζουν αποκλειστικά στο πρόσωπο εκείνου που το άσκησε. Κατά το εδ. γ’, για τη συζήτηση του ενδίκου μέσου δεν είναι αναγκαία η κλήτευση των ωφελουμένων κατηγορουμένων, οι οποίοι όμως μπορούν να εμφανιστούν και να συμμετάσχουν στη δίκη. Τέλος, κατά το εδ. δ’ του εν λόγω άρθρου, σε περίπτωση που το δικαστήριο παραλείψει να αποφανθεί για το επεκτατικό αποτέλεσμα του ενδίκου μέσου, μπορεί μετά από αίτηση αυτών ή του εισαγγελέα να επιληφθεί εκ νέου για να συμπληρώσει την απόφασή του».
Προϋποθέσεις επέλευσης του επεκτατικού αποτελέσματος: «Από τις παραπάνω διατάξεις προκύπτει ότι για την επέλευση του επεκτατικού αποτελέσματος ενδίκου μέσου (έφεσης ή αναίρεσης), πρέπει να συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις
α) να έχει ασκήσει παραδεκτά ένδικο μέσο ένας από τους λοιπούς κατηγορουμένους
β) να μην ασκήθηκε ή να ασκήθηκε εκπρόθεσμα ή να απορρίφθηκε ως απαράδεκτο ή ως ανυποστήρικτο ένδικο από τον κατηγορούμενο υπέρ του οποίου επέρχεται το επεκτατικό αποτέλεσμα
γ) να υπάρχει συμμετοχή με την ευρύτερη έννοια (όχι μόνο με την έννοια των άρθρων 45- 47 ΠΚ), στην οποία περιλαμβάνεται και η τυχαία συναυτουργία ή παραυτουργία, όταν οι παραυτουργοί συμπαραπέμφθηκαν και δικάστηκαν στην ίδια δίκη και για την ίδια πράξη κατά το αντικειμενικό σκέλος της
δ) να υπάρχει εξάρτηση κατά τον νόμο της ποινικής ευθύνης ενός κατηγορουμένου από την ποινική ευθύνη του άλλου, οπότε το ένδικο μέσο που ασκεί ο ένας από αυτούς, έστω και αν παρέχεται μόνο σ’ αυτόν και οι λόγοι που προβάλλει, αν δεν αναφέρονται αποκλειστικά στο πρόσωπο του, ωφελούν και τον άλλον κατηγορούμενο
ε) να υπάρχει συνάφεια, κατά τα άρθρα 128 – 131 ΚΠΔ, εφόσον οι προβαλλόμενοι λόγοι αφορούν παραβάσεις της διαδικασίας και δεν αρμόζουν αποκλειστικά στο πρόσωπο του κατηγορουμένου που άσκησε το ένδικο μέσο και
στ) οι λόγοι του ενδίκου μέσου να μην αναφέρονται αποκλειστικά στον κατηγορούμενο που το έχει ασκήσει. Τέτοιοι λόγοι μπορεί να είναι ο μη αξιόποινος χαρακτήρας της πράξης ή η μη τέλεση αντικειμενικά της πράξης (από οποιονδήποτε) ή η τέλεσή της από κατονομαζόμενους τρίτους (και όχι από τους συγκατηγορουμένους) κ.λπ.
Συναφή είναι και τα εγκλήματα που τελούνται στον ίδιο τόπο και χρόνο από περισσότερους μη συναιτίους, δηλαδή μη συμμέτοχους κατά την έννοια των άρθρων 45-47 ΠΚ, όπως είναι η τυχαία συναυτουργία ή παραυτουργία, η οποία υπάρχει όταν περισσότεροι στον ίδιο τόπο και χρόνο διαπράττουν την ίδια πράξη κατά το αντικειμενικό σκέλος της δρώντας αυτοτελώς ο καθένας και χωρίς να υπάρχει κοινός δόλος και συναπόφαση για την τέλεσή της».
Εμφάνιση στη δίκη του ωφελούμενου από το επεκτατικό αποτέλεσμα. «Από τα παραπάνω παρέπεται ότι όποιος ωφελείται από το επεκτατικό αποτέλεσμα ενδίκου μέσου μπορεί να λάβει μέρος για να ακουστεί ως προς αυτό στη σχετική δίκη ενώπιον του εφετείου ή του Αρείου Πάγου, χωρίς να αποκτά την ιδιότητα του εκκαλούντος ή του αναιρεσείοντος. Εάν δεν έλαβε μέρος στην εφετειακή δίκη δεν δικαιούται να ασκήσει αναίρεση κατά της απόφασης, αλλά δικαιούται να ζητήσει να αποφανθεί το εφετείο για το επεκτατικό αποτέλεσμα συμπληρώνοντας την απόφασή του. Εάν όμως εμφανίστηκε (αυτόκλητος ή μετά από κλήση) στο ακροατήριο του εφετείου, για να ακουστεί ως προς το επεκτατικό αποτέλεσμα της έφεσης, νομιμοποιείται να ζητήσει την αναίρεση της εφετειακής απόφασης ως προς το μέρος που έκρινε τη μη επέκταση του ευεργετικού αποτελέσματος και σ’ αυτόν ( ΑΠ 517/2019, ΑΠ 921 /2017).»
Συνέπεια με εφαρμογής επεκτατικού αποτελέσματος. «Έτσι, σε περίπτωση συμμετοχής ή αλληλεξάρτησης της ευθύνης εάν το εφετείο παρέλειψε να επεκτείνει το αποτέλεσμα του ενδίκου μέσου και στον ωφελούμενο κατηγορούμενο, ο οποίος έλαβε μέρος στη δευτεροβάθμια δίκη, καίτοι συνέτρεχαν αντικειμενικοί λόγοι για τους οποίους έγινε δεκτή η έφεση του συγκατηγορουμένου, ιδρύεται λόγος αναίρεσης από το άρθρο 510 παρ. 1 στοιχ. Θ’ ΚΠΔ, δηλαδή της υπέρβασης εξουσίας με την αρνητική της μορφή»
Κρινομένη υπόθεση κατά τα πραγματικά περιστατικά: «Στην προκειμένη περίπτωση το Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Κέρκυρας, που δίκασε τις εφέσεις του αναιρεσείοντος- κατηγορουμένου και του συγκατηγουμένου του K. B., οι οποίοι εκπροσωπήθηκαν στη δευτεροβάθμια δίκη από τους πληρεξουσίους δικηγόρους τους, κατά της απόφασης του πρωτοβαθμίου δικαστηρίου, με την οποία καταδικάσθηκαν ως συναυτουργοί για την από κοινού διάπραξη διακεκριμένων κλοπών (κατ’ επάγγελμα και κατά συνήθεια), με την προσβαλλόμενη απόφασή του απέρριψε την έφεση του αναιρεσείοντος ως εκπρόθεσμη και ως προς τη έφεση του συγκατηγορουμένου αφού έκρινε αυτή τυπικά δεκτή, έπαυσε την κατ’ αυτού ποινική δίωξη δεχόμενο παραγραφή του αδικήματος, το οποίο χαρακτήρισε πλημμέλημα, κατ’ εφαρμογή της ευμενέστερης διάταξης του άρθρου 372 του ισχύοντος ΠΚ, λόγω παρόδου πενταετίας από τον χρόνο τέλεσης της αξιόποινης πράξης μέχρι την προς αυτόν επίδοση του κλητηρίου θεσπίσματος. Ειδικότερα, το Τριμελές Εφετείο έπαυσε την κατά του συγκατηγορουμένου του αναιρεσείοντος ποινική δίωξη με το εξής διατακτικό ” Παύει οριστικά την κατά του ανωτέρω 2oυ κατηγορούμενου, K. (Ον) B. (Επ) του P. και A., ασκηθείσα ποινική δίωξη του ότι: 1) Την 03-08-2012, κατά τις πρώτες πρωινές ώρες, αφού εισήλθαν παράνομα εντός του υπ’ αριθ. Β-15 διαμερίσματος πρώτου ορόφου ενοικιαζόμενων δωματίων ιδιοκτησίας του Κ. Α. του Η., που βρίσκεται στην περιοχή του Αγίου Πέτρου στον Κάβο Κέρκυρας, στο οποίο διέμενε προσωρινά ο υπήκοος Αγγλίας (ΕΠ) H. (ON) A. τον C., αφαίρεσαν ένα (1) κινητό τηλέφωνο μάρκας “BLACKBERRY” χρώματος μαύρου αξίας περίπου διακοσίων πενήντα (250,00) ευρώ, ένα “I-POD” χρώματος μαύρου αξίας περίπου εκατόν ογδόντα (180,00) ευρώ, ένα πορτοφόλι το οποίο περιείχε μία κάρτα ασφάλισης και το δίπλωμα οδήγησής του, το χρηματικό ποσό των χιλίων (1000,00€) ευρώ και διάφορα ρούχα. 2) …3) (συνολικά 13 επιμέρους κλοπές.. Τα ανωτέρω ξένα ολικά κινητά πράγματα μετά την αφαίρεση τους ιδιοποιήθηκαν από κοινoύ παράνομα, περαιτέρω δε, είναι πρόσωπα που διαπράττουν κλοπές κατ’ επάγγελμα και κατά συνήθεια, καθόσον αφενός από την επανειλημμένη τέλεση της πράξης τους και από την υποδομή που είχαν διαμορφώσει με πρόθεση επανειλημμένης τέλεσης της πράξης τους προκύπτει σκοπός τους για πορισμό εισοδήματος, αφετέρου από την επανειλημμένη τέλεση της πράξης τους προκύπτει σταθερή ροπή τους προς τη διάπραξη του συγκεκριμένου εγκλήματος ως στοιχείο της προσωπικότητάς τους”».
Πλημμέλεια αναιρεσιβαλλόμενης απόφασης: «Ωστόσο, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο παρέλειψε να επεκτείνει το πιο πάνω ευεργετικό αποτέλεσμα της έφεσης του συγκατηγορουμένου και στον αναιρεσείοντα, παρόλο που ο λόγος για τον οποίο έπαυσε η ποινική δίωξη δεν αφορά μόνο το πρόσωπο του συγκατηγορουμένου αλλά και τον αναιρεσείοντα, αφού και σ’ αυτόν, όπως προκύπτει από την επισκόπηση των εγγράφων της δικογραφίας, το κλητήριο θέσπισμα επιδόθηκε με θυροκόλληση στις 4/8/2018 και στον γραμματέα της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Κέρκυρας ελλείψει διορισμού αντικλήτου δικηγόρου στις 22/8/2018 και είχε παρέλθει πενταετία από την τέλεση του πλημμεληματικού χαρακτήρα ενδίκου αδικήματος, το οποίο έλαβε χώρα στις 3/8/2012. Επομένως, με το να μην αποφανθεί το παραπάνω δικαστήριο για το επεκτατικό αποτέλεσμα της έφεσης και στο αναιρεσείοντα υπέπεσε στην αναιρετική πλημμέλεια της (αρνητικής) υπέρβασης εξουσίας του άρθρου 510 παρ. 1 στοιχ. Θ’ ΚΠΔ και ο σχετικός με την αιτίαση αυτή λόγος αναίρεσης, τον οποίο εσφαλμένα εντάσσει ο αναιρεσείων στον υπό στοιχείο Δ’ της παρ. 1 του ίδιου άρθρου αναιρετικό λόγο, είναι βάσιμος. Κατ’ ακολουθίαν των ανωτέρω πρέπει να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση κατά το μέρος που δεν εφάρμοσε τη διάταξη του άρθρου 469 εδ. α’ ΚΠΔ και να επεκταθεί το αποτέλεσμα της έφεσης του συγκατηγορουμένου και στον αναιρεσείοντα, καθόσον δεν συντρέχει λόγος παραπομπής στο δικαστήριο που εξέδωσε την προσβαλλόμενη απόφαση (άρθρο 519 ΚΠΔ)».
* Ο κ. Δημήτριος Βαρελάς είναι Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω, Διδάσκων στο Φροντιστήριο της Νομικής Βιβλιοθήκης.
Δείτε τα τμήματα προετοιμασίας για τις εξετάσεις της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών εδώ