Το ζήτημα των κόκκινων δανείων παραμένει στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας, καθότι απασχολεί τόσο τους δανειολήπτες και τους πιστωτές, όσο και την πολιτεία. Κοινός σκοπός είναι η περαιτέρω μείωση του ύψους των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων. Ο στόχος αυτός μπορεί να επιτευχθεί με τη χρήση εργαλείων, όπως ο αναθεωρημένος Κώδικας Δεοντολογίας Τραπεζών, η διαπραγμάτευση και η τραπεζική διαμεσολάβηση.
Ο Κώδικας Δεοντολογίας Τραπεζών, ο οποίος θεσπίστηκε με το Ν 4224/2013 και αναθεωρήθηκε με το άρθρο 39 του Ν 4818/2021, την υπ’ αριθ. 392/1/31.5.2021 απόφαση της Επιτροπής Πιστωτικών και Ασφαλιστικών Θεμάτων της ΤτΕ και την ΚΥΑ 145947/2023, αποτελεί εργαλείο εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών από δάνεια και πιστώσεις που παρουσιάζουν καθυστέρηση, μέσω του οποίου τίθενται συγκεκριμένοι κανόνες ως προς τη συμπεριφορά των πιστωτών (πιστωτικών ιδρυμάτων και εταιριών διαχείρισης) και των δανειοληπτών, με σκοπό τη διαφάνεια και την εξεύρεση κοινώς αποδεκτών λύσεων. Παρόμοιος σκοπός επιδιώκεται και με το Ν 5072/2023, με τον οποίο τέθηκαν συγκεκριμένοι κανόνες ως προς τη δράση των εταιριών διαχείρισης, όπως αναφέρεται αναλυτικά κατωτέρω.
Ο Κώδικας Δεοντολογίας Τραπεζών δεν εφαρμόζεται σε τραπεζικά προϊόντα που έχουν καταγγελθεί προ της 01.01.2015. Αντίθετα, εφαρμόζεται σε όλους τους ενεχόμενους, πρωτοφειλέτες, συνοφειλέτες και εγγυητές που ενέχονται σε καταναλωτικά, στεγαστικά ή/και επαγγελματικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες. Βέβαια, για να γίνει χρήση του Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών το φυσικό πρόσωπο πρέπει να έχει οφειλή άνω των 1.000 ευρώ και το νομικό πρόσωπο/επιχείρηση πρέπει να έχει οφειλές άνω των 5.000 ευρώ και ο μέσος κύκλος εργασιών από την επαγγελματική/επιχειρηματική δραστηριότητα κατά τα τελευταία τρία φορολογικά έτη να μην υπερβαίνει το 1.000.000 ευρώ. Οι λύσεις που παρέχει ο Κώδικας Δεοντολογίας Τραπεζών είναι ενδεικτικά η παράταση της διάρκειας αποπληρωμής του τραπεζικού προϊόντος, η μειωμένη μηνιαία δόση, η προσωρινή καταβολή αποκλειστικά τόκων, ο διαχωρισμός της οφειλής, η διαγραφή μέρους της συνολικής απαίτησης και η εκούσια παράδοση/εκποίηση ενυπόθηκου ακινήτου. Η διαδικασία γίνεται πλέον μέσω σχετικής ηλεκτρονικής πλατφόρμας, στην οποία μπορεί να εισέλθει ο δανειολήπτης με τους κωδικούς taxsinet και να δημιουργήσει σχετική αίτηση ανά πιστωτή. Ο δανειολήπτης πρέπει να παράσχει άρση τραπεζικού απορρήτου και να ζητήσει άντληση δεδομένων καθώς και να συμπληρώσει τα στοιχεία του με καταγραφή όλων των δεδομένων του (έσοδα/έξοδα, επισύναψη εγγράφων κ.λπ.). Σε περίπτωση ελλιπούς συμπλήρωσης των απαιτούμενων στοιχείων, ο δανειολήπτης δύναται να χαρακτηριστεί μη συνεργάσιμος και ο χαρακτηρισμός αυτός θα έχει ως αποτέλεσμα τον τερματισμό της διαδικασίας. Αφού υποβληθούν όλα τα ζητούμενα στοιχεία, ο δανειολήπτης υποβάλλει τη σχετική αίτηση, η οποία αξιολογείται από το πιστωτή του, ο οποίος στη συνέχεια υποβάλει σχετική πρόταση, την οποία ο δανειολήπτης μπορεί να αποδεχτεί ή να απορρίψει ή να υποβάλλει αντιπρόταση, η οποία θα αξιολογηθεί από την άλλη πλευρά. Με το άρθρο 36 του Ν 5072/2023 οι πιστωτές καλούνται να συμμορφώνονται ρητά με τον Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών, ιδίως όσον αφορά στην εκ μέρους τους θέσπιση και εφαρμογή κατάλληλων πολιτικών και διαδικασιών για την εξεύρεση λύσεων ρύθμισης ή την οριστική διευθέτηση πριν την εκκίνηση διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης σε βάρος των δανειοληπτών.
«Ένα εργαλείο που κερδίζει συνεχώς έδαφος στο πλαίσιο της εξώδικης ρύθμισης οφειλών είναι η τραπεζική διαμεσολάβηση. Η διαμεσολάβηση εισήχθη για πρώτη φορά στην ελληνική έννομη τάξη με το Ν 3898/2010. Ωστόσο, για περίπου δέκα χρόνια είχε περιορισμένη απήχηση στην πράξη»
Φυσικά, ο δανειολήπτης μπορεί να προσφύγει και σε απευθείας διαπραγμάτευση με τον πιστωτή του, χωρίς να κάνει χρήση του Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών. Πάντως, και σε αυτή την περίπτωση είναι πολύ σημαντικό ο δανειολήπτης να είναι συνεργάσιμος και να παράσχει στον πιστωτή του μέσω εξώδικης επιστολής όλα τα απαιτούμενα στοιχεία (έσοδα/έξοδα και διάφορα έγγραφα), ώστε να μπορεί να αξιολογηθεί η κατάστασή του από την άλλη πλευρά και να υποβληθεί σχετική πρόταση. Σημειώνεται δε ότι με βάση το άρθρο 13 του Ν 5072/2023, οι διαχειριστές πιστώσεων υποχρεούνται στις σχέσεις τους με τους δανειολήπτες α) να ενεργούν καλόπιστα, δίκαια και επαγγελματικά, β) να παρέχουν στους δανειολήπτες πληροφορίες που δεν είναι παραπλανητικές, ασαφείς ή ψευδείς, γ) να σέβονται και να προστατεύουν τα προσωπικά στοιχεία και την ιδιωτική ζωή των δανειοληπτών, δ) να επικοινωνούν με τους δανειολήπτες με τρόπο που δεν συνιστά παρενόχληση, καταναγκασμό ή αθέμιτη επιρροή, ε) να τηρούν την κείμενη νομοθεσία (ιδίως το Ν 2251/1994, όπως ισχύει, περί προστασίας του καταναλωτή). Ακόμα, οι πιστωτές α) με βάση το άρθρο 36 του Ν 5072/2023, πρέπει να επιδεικνύουν, κατά περίπτωση, εύλογη ανοχή πριν από την εκκίνηση διαδικασιών αναγκαστικής εκτέλεσης σε βάρος των δανειοληπτών και β) με βάση το άρθρο 31 του Ν 5072/2023 να καθιερώσουν, να διατηρήσουν και να εφαρμόσουν (χωρίς χρέωση) αποτελεσματικές και διαφανείς διαδικασίες για τη διαχείριση των παραπόνων των δανειοληπτών σχετικά με παραβάσεις των πιο πάνω κανόνων. Με λίγα λόγια, υπό το πλαίσιο του Ν 5072/2023 φαίνεται να υπάρχει πλέον καλύτερο έδαφος για απευθείας διαπραγμάτευση των δανειοληπτών με τους πιστωτές τους.
Τέλος, ένα εργαλείο που κερδίζει συνεχώς έδαφος στο πλαίσιο της εξώδικης ρύθμισης οφειλών είναι η τραπεζική διαμεσολάβηση. Η διαμεσολάβηση εισήχθη για πρώτη φορά στην ελληνική έννομη τάξη με το Ν 3898/2010. Ωστόσο, για περίπου δέκα χρόνια είχε περιορισμένη απήχηση στην πράξη. Η εισαγωγή του Ν 4640/2019 βοήθησε στη διάδοση του θεσμού και στην ολοένα αυξανόμενη χρήση του ως εργαλείου ρύθμισης οφειλών, καθώς τα οφέλη της είναι πολλαπλά, όπως ο εκούσιος χαρακτήρας και η εξεύρεση κοινώς αποδεκτής λύσης, η εξοικονόμηση χρόνου και εξόδων και η αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ των μερών, το οποίο, δεδομένου ότι πρόκειται για διαρκείς έννομες σχέσεις, έχει μεγάλη σημασία τόσο για την κάθε υπόθεση, όσο και για τον εν γένει τραπεζικό τομέα. Ήδη ορισμένοι πιστωτές εφαρμόζουν κατά κόρον το εν λόγω εργαλείο. Υπό τα ανωτέρω δεδομένα, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι υπάρχουν εργαλεία για την εξώδικη ρύθμιση οφειλών από δάνεια και πιστώσεις, τα δε ένδικα βοηθήματα και οι σχετικές αποφάσεις των δικαστηρίων, ιδίως σε επίπεδο ασφαλιστικών μέτρων, μπορούν να αποτελέσουν διαπραγματευτικά όπλα για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού, ήτοι την εξώδικη ρύθμιση των οφειλών.
* Ο κ. Σωκράτης Τσαχιρίδης είναι Δικηγόρος, υπ. Διδάκτωρ Νομικής ΑΠΘ, κάτοχος ΜΔ από το Πάντειο Πανεπιστήμιο, Διαμεσολαβητής καθώς και Εκπαιδευτής Διαμεσολαβητών.
Δείτε το σχετικό Σεμινάριο: Οι λόγοι ανακοπής στην αναγκαστική εκτέλεση και η δυνατότητα αναστολής εκτέλεσης