Η θέσπιση και η λειτουργία της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας έχει σημαντικό αντίκτυπο και στην ελληνική έννομη τάξη. Για τον λόγο αυτό είναι σημαντική η προσεκτικότερη εξέταση των παραμέτρων που την καθιστούν ένα όργανο κατάλληλο αλλά και αποτελεσματικό για τη δίωξη ορισμένων πράξεων. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία αποτελεί ένα ανεξάρτητο από τα κράτη μέλη όργανο της ενωσιακής έννομης τάξης. Η δράση της ελέγχεται μέσω της υποχρέωσης λογοδοσίας στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Επιτροπή αλλά και στα εθνικά κοινοβούλια. Αυτή η υποχρέωση λογοδοσίας, όμως, της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας αφορά μόνο στην εφαρμογή της αντεγκληματικής πολιτικής που ακολουθεί. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία καθορίζει αυτοτελώς τόσο την γενική αντεγκληματική πολιτική στο πεδίο της αρμοδιότητάς της όσο και τον τρόπο χειρισμού συγκεκριμένων υποθέσεων.
Διατάξεις σχετικά με τις διαδικασίες που ακολουθούνται για την υιοθέτηση κατευθυντήριων γραμμών και γενικά τη λήψη αποφάσεων ανευρίσκονται στον ήδη εκδοθέντα Κανονισμό Διαδικασίας. Έχουν, ακόμη, εκδοθεί κατευθυντήριες γραμμές, οι οποίες αφορούν στον καθορισμό των προτεραιοτήτων και της διωκτικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, στην ανάληψη εκκρεμουσών υποθέσεων, στην ανάληψη υποθέσεων και στην παραπομπή υποθέσεων στις αρμόδιες εθνικές αρχές. Ο Κανονισμός Διαδικασίας και οι κατευθυντήριες γραμμές αποτελούν σημαντικά εργαλεία για την κατανόηση της αρμοδιότητας και της λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Εκδίδονται με τη μορφή αποφάσεων από το Συλλογικό Όργανο, στο οποίο μετέχουν εκτός από τον Ευρωπαίο Γενικό Εισαγγελέα και ένας Ευρωπαίος Εισαγγελέας από κάθε κράτος μέλος.
Παρότι ο Κανονισμός που ιδρύει την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει άμεση ισχύ στην εθνική έννομη τάξη, έχει θεσπιστεί ένα ειδικό νομοθέτημα, ο Ν 4786/2021, ο οποίος περιέχει προβλέψεις που στοχεύουν στην αποτελεσματική εφαρμογή του. Σύμφωνα με τον νόμο αυτό, ιδρύεται Γραφείο Ευρωπαίων Εντεταλμένων Εισαγγελέων, το οποίο είναι λειτουργικά ανεξάρτητο. Προβλέπεται, ακόμη, στο άρθρο 7 του Ν 4786/2021 ότι οι Έλληνες Ευρωπαίοι Εντεταλμένοι Εισαγγελείς κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους ακολουθούν τις γενικές και ειδικές κατευθύνσεις, οδηγίες και εντολές, κατά περίπτωση, του Συλλογικού Οργάνου της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, του Μόνιμου Τμήματος αυτής που έχει αναλάβει την υπόθεση και του εποπτεύοντος Ευρωπαίου Εισαγγελέα. Η διάταξη αυτή ουσιαστικά επαναλαμβάνει με γενικό τρόπο την υποχρέωση των Ευρωπαίων Εντεταλμένων Εισαγγελέων να ακολουθούν την αλυσίδα εντολών που αποτυπώνεται στα αντίστοιχα άρθρα του Κανονισμού. Οι Ευρωπαίοι Εντεταλμένοι Εισαγγελείς κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους δεσμεύονται, επομένως, από την αλυσίδα εντολών του Κανονισμού. Θα πρέπει δε να σημειωθεί ότι οι σχετικές διατάξεις του Κανονισμού και του Κανονισμού Διαδικασίας, οι οποίες περιγράφουν μια αλυσίδα εντολών είναι εξίσου δεσμευτικές για τους Ευρωπαίους Εντεταλμένους Εισαγγελείς κάθε κράτους μέλους.
Ο Κανονισμός Διαδικασίας και οι κατευθυντήριες γραμμές αποτελούν σημαντικά εργαλεία για την κατανόηση της αρμοδιότητας και της λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας
Οι ειδικότερες συνέπειες που προκύπτουν από την ιεραρχική σχέση των Ευρωπαίων Εντεταλμένων Εισαγγελέων με τον εποπτεύοντα Ευρωπαίο Εισαγγελέα και το Μόνιμο Τμήμα στην ελληνική έννομη τάξη είναι πολυάριθμες. Ενδεικτικά, θα πρέπει αρχικά να αναφερθεί ότι οι οδηγίες, συστάσεις, παραγγελίες που εκδίδονται είτε από τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου είτε από εισαγγελείς εφετών ή πρωτοδικών δεν μπορούν να έχουν ως αντικείμενο θέματα που υπάγονται στην αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας και ρυθμίζονται από τον Κανονισμό. Στην περίπτωση που κάτι τέτοιο συμβεί, αυτές δεν δεσμεύουν τους Ευρωπαίους Εντεταλμένους Εισαγγελείς, καθώς κάτι τέτοιο θα αντέβαινε στον Κανονισμό, ο οποίος αποτελεί άμεσα εφαρμοστέο δίκαιο στην ελληνική έννομη τάξη. Επιπλέον, δεν αποτελεί αντικείμενο της γενικής διοικητικής αρμοδιότητας του προϊσταμένου της Εισαγγελίας η κατανομή των υποθέσεων στους Ευρωπαίους Εντεταλμένους Εισαγγελείς, καθότι οι Ευρωπαίοι Εντεταλμένοι Εισαγγελείς ανήκουν σε λειτουργικά ανεξάρτητο γραφείο και η κατανομή των υποθέσεων ρυθμίζεται από το άρθρο 13 παρ. 2 του Κανονισμού. Συναφώς, εφόσον δεν υφίσταται η σχετική διοικητική αρμοδιότητα, εν προκειμένω δεν τίθεται ζήτημα ενημέρωσης του προϊσταμένου της Εισαγγελίας μετά την άσκηση της αρμοδιότητας της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας για το περιεχόμενο των υποθέσεων που χειρίζονται οι Ευρωπαίοι Εντεταλμένοι Εισαγγελείς.
Συμπερασματικά, η ίδρυση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας έχει επίδραση στην σχέση εσωτερικής ιεραρχίας Ευρωπαίων Εντεταλμένων Εισαγγελέων και ανώτερων εθνικών εισαγγελέων. Ενδεικτικά μπορούν να αναφερθούν, εκτός των ζητημάτων που αναλύθηκαν, η κατανομή της λειτουργικής αρμοδιότητας μεταξύ των Ευρωπαίων Εντεταλμένων Εισαγγελέων στον ίδιο βαθμό δικαιοδοσίας, η δυνατότητα πρόσβασης στη δικογραφία που σχηματίζει ο Έλληνας Ευρωπαίος Εντεταλμένος Εισαγγελέας, καθώς και η επανεξέταση των πράξεων του Ευρωπαίου Εντεταλμένου Εισαγγελέα. Η γνώση της δομής, της λειτουργίας και της αρμοδιότητας της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας αποτελεί, επομένως, απαραίτητο συμπλήρωμα για την ποινική διαδικασία.
* Η κ. Αθανασία Διονυσοπούλου είναι Επίκουρη Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
Δείτε τη σχετική Έκδοση: Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία – Δομή και Αρμοδιότητα