Σε νέα εποχή περνά το καθεστώς λειτουργίας των διαχειριστών απαιτήσεων δυνάμει του Nόμου 5072/2023, με τον οποίo ενσωματώνεται η Οδηγία ΕΕ 2021/2167 περί διαχειριστών και αγοραστών πιστώσεων πριν την εκπνοή της προθεσμίας ενσωμάτωσής της στις 31ης Δεκεμβρίου 2023. Με τον ίδιο νόμο θεσπίζονται, επιπλέον, διατάξεις για την προστασία των οφειλετών με την τροποποίηση του Πτωχευτικού Κώδικα, παρατείνεται η ισχύς του Προγράμματος «Ηρακλής» περί παροχής εγγύησης σε τιτλοποιήσεις ως τις 31.12.2024 καλύπτοντας συναλλαγές για τις οποίες είχαν υποβληθεί αιτήματα υπαγωγής κατά τη δεύτερη φάση του προγράμματος καθώς και αιτήματα από μη συστημικές τράπεζες, επεκτείνεται το εύρος δραστηριοτήτων των εταιριών παροχών πιστώσεων και ρυθμίζονται ζητήματα υπηρεσιών πληρωμών.
Μέσω της θέσπισης ελάχιστων κοινών κανόνων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, η ΕΕ και τα Κράτη Μέλη στοχεύουν στο να διευκολύνουν, αφενός, την διασυνοριακή παροχή υπηρεσιών από διαχειριστές πιστώσεων και, αφετέρου, την πώληση κυρίως μη εξυπηρετούμενων (NPLs) πιστωτικών απαιτήσεων στη δευτερογενή αγορά, τόσο απευθείας από ευρωπαϊκές τράπεζες όσο και με πρωτοβουλία των διαχειριστών ήδη πωληθέντων χαρτοφυλακίων. Η Ελλάδα της κρίσης ήταν από τις πρώτες χώρες που προχώρησαν στη θέσπιση ειδικού και αναλυτικού πλαισίου για την δραστηριότητα των διαχειριστών και την πώληση πιστωτικών απαιτήσεων. Ο Ν 5072 αντικαθιστά τον «μνημονιακό» Ν 4354/2015, ο οποίος, ρύθμιζε έως τώρα το καθεστώς λειτουργίας των διαχειριστών και τη μεταβίβαση απαιτήσεων εκτός του πλαισίου της τιτλοποίησης (Ν 3156/2003). Η εφαρμογή του Ν 4354 συνέδραμε στην επίλυση του προβλήματος των κόκκινων δανείων στα πρώτα χρόνια μετά την θέση του σε ισχύ και έως την θέσπιση του Ν 4649/2019 (Πρόγραμμα Ηρακλής).
«Ο νέος νόμος εισάγει ρητές υποχρεώσεις για αγοραστές πιστώσεων και διαχειριστές να συμπεριφέρονται καλόπιστα, δίκαια και επαγγελματικά προς τους δανειολήπτες, με σεβασμό στην ιδιωτική τους ζωή»
Ο Ν 5072 έρχεται να εναρμονίσει το ελληνικό καθεστώς αδειοδότησης των διαχειριστών με αυτό της Οδηγίας, θέτοντας κοινούς κανόνες για τη λήψη άδειας, οργάνωσης, και απόκτησης συμμετοχής σε διαχειριστές απαιτήσεων, ενώ προβλέπει τη διασυνοριακή παροχή υπηρεσιών μέσω της αναγνώρισης ευρωπαϊκού διαβατηρίου, κατά τα πρότυπα των πιστωτικών ιδρυμάτων και άλλων παρόχων εποπτευομένων υπηρεσιών. Εισάγει επίσης νέες ρητές υποχρεώσεις για αγοραστές πιστώσεων και διαχειριστές να συμπεριφέρονται καλόπιστα, δίκαια και επαγγελματικά προς τους δανειολήπτες, με σεβασμό στην ιδιωτική τους ζωή και διευκρινίζει ότι εφαρμόζονται και σε αυτούς οι περιορισμοί που εφαρμόζονται στις εταιρίες ενημέρωσης οφειλετών ως προς τον τρόπο και τη συχνότητα των επικοινωνιών και τις αθέμιτες και παραπλανητικές πρακτικές.
Ως προς τη μεταβίβαση απαιτήσεων, ο Ν 5072 εισάγει ελάχιστες τροποποιήσεις στον Ν 4354, διατηρώντας τόσο την υποχρέωση ανάθεσης της διαχείρισης σε αδειοδοτημένους διαχειριστές όσο και της προηγούμενης εξώδικης πρόσκλησης για ρύθμισης αναφορικά με οφειλέτες καταναλωτές.
Σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η έλλειψη πληροφοριών των ενδιαφερομένων επενδυτών σε σχέση με τα πωλούμενα χαρτοφυλάκια εισάγεται υποχρέωση των πωλητών να παρέχουν πληροφορίες σε τυποποιημένη μορφή αναφορικά με τις πωλούμενες απαιτήσεις και τις σχετικές εξασφαλίσεις προκειμένου οι αγοραστές να είναι σε θέση να διενεργήσουν τη δική τους αποτίμηση. Επιπλέον, ρυθμίζονται διαδικαστικά ζητήματα ώστε να βελτιωθεί η διαδικασία πώλησης και ανάθεσης διαχείρισης κατά τα πρότυπα του Ν 3156.
Καινοτομία των νέου νόμου, αποτελεί ότι οι αγοραστές απαιτήσεων με έδρα στην Ελλάδα καθώς και οι αντιπρόσωποι που υποχρεωτικά ορίζουν στην Ελλάδα οι αγοραστές χωρών εκτός ΕΕ, τίθενται επίσης υπό την εποπτεία της Τραπέζης της Ελλάδος και επιβαρύνονται με υποχρεώσεις, τόσο υποβολής συγκεντρωτικών πληροφοριών για τα χαρτοφυλάκιά τους στην Τράπεζα της Ελλάδος όσο και τήρησης συγκεκριμένων κανόνων συμπεριφοράς.
Με το νέο νόμο επιλύονται και δια της νομοθετικής οδού, ζητήματα που απασχόλησαν τη νομολογία και την θεωρία τα τελευταία χρόνια. Συγκεκριμένα, επιβεβαιώνεται η νομιμοποίηση των διαχειριστών απαιτήσεων να προβαίνουν σε οποιαδήποτε δικαστική ενέργεια ως μη δικαιούχοι διάδικοι είτε ενεργούν στο πλαίσιο συναλλαγής τιτλοποίησης είτε στο πλαίσιο του Ν 5072, ενώ ρυθμίζεται ο τρόπος απόδειξης της νομιμοποίησής τους. Η αμφιβολία γύρω από αυτά τα δικονομικά ζητήματα είχε δημιουργήσει πρακτικές δυσχέρειες στους διαχειριστές και είχε οδηγήσει στην πράξη για μεγάλο χρονικό διάστημα σε αναστολή σχεδόν όλων των διαδικασιών εκτέλεσης, η οποία έληξε με την έκδοση της σχετικής απόφασης της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου (1/2023).
Με τον Ν 5072 διευκρινίζεται, τέλος, ότι οι τράπεζες μπορούν να αποκτούν πιστωτικές απαιτήσεις άλλων τραπεζών, θέμα το οποίο είχε απασχολήσει τη νομολογία έως πρόσφατα με την έκδοση αντικρουόμενων αποφάσεων αλλά και το ότι οι διατάξεις του εφαρμόζονται στην μεταβίβαση δανείων που έχουν χορηγηθεί στην Ελλάδα από τράπεζες και χρηματοδοτικά ιδρύματα της ΕΕ και όχι μόνο ελληνικές τράπεζες.
Σύμφωνα με το πεδίο εφαρμογής του, ο N 5072 κατ’ αρχήν δεν επηρεάζει την εφαρμογή του Ν 3156/2003 περί τιτλοποιήσεων, ο οποίος θα συνεχίζει να εφαρμόζεται από τις τράπεζες τόσο για τις νέες συναλλαγές που εκκρεμεί να υπαχθούν στον Ηρακλή, αλλά και γενικότερα. Ο νέος νόμος αναμένεται με τη σειρά του να τύχει ευρείας χρήσης στις δευτερογενείς πωλήσεις απαιτήσεων, οι οποίες είχαν προηγουμένως είτε τιτλοποιηθεί και υπαχθεί στον Ν 4649, είτε πωληθεί υπό τον Ν 4354. Ήδη πραγματοποιείται μεγάλος αριθμός συναλλαγών στην δευτερογενή αγορά καθώς οι διαχειριστές προσπαθούν να πετύχουν τους στόχους που έχουν τεθεί από τα επιχειρηματικά σχέδια τα οποία έχουν κληθεί να υλοποιήσουν υπό το καθεστώς του Ηρακλή, ενώ εμφανίζεται έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον για την αγορά μεμονωμένων ή ομάδων απαιτήσεων.
* Η Έφη Παπουτσή είναι Εταίρος της «Δικηγορικής Εταιρείας Κουταλίδη».