Βράδυ. Δυνατές φωνές, ένας καβγάς. Μια διαθήκη ανυπόγραφη. Ένα ματωμένο μεταξωτό νυχτικό. Ένα καρφωμένο μαχαίρι. Μια προδοσία: «Μαίρη Ντιούγκαν κατηγορείσαι για την ανθρωποκτονία α’ βαθμού του εραστή σου, Έντγκαρ Ράις». Πόσο κοντά βρίσκεται κανείς στο έγκλημα όταν μέχρι τα μεσάνυχτα εκατομμύρια δολάρια μπορεί να έχουν γίνει καπνός; Ο χρόνος τρέχει, η δίκη αρχίζει…
Ταλέντα υποκριτικής, φοιτητές της θεατρικής ομάδας της Νομικής Σχολής Θεσσαλονίκης, ξαναζωντανεύουν επί σκηνής – με την υποστήριξη του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος και του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης – μια μεγάλη επιτυχία του Μπρόντγουει και γενικότερα της διεθνούς σκηνής, από τα τέλη της δεκαετίας του 1920. Το δικαστικό θρίλερ του Veiller Bayard ανεβαίνει για τρεις παραστάσεις στο Βασιλικό Θέατρο (ΚΘΒΕ), στις 22, 23 και 29 Ιανουαρίου 2024. Το έργο μεταφέρθηκε για πρώτη φορά στον κινηματογράφο το 1929, σε σκηνοθεσία του ίδιου του συγγραφέα. Στην Ελλάδα, μεταδόθηκε για πρώτη φορά σε ραδιοφωνική μεταφορά των Δημήτρη Κωνσταντινίδη και Μήτσου Λυγίζου, το 1958. Έναν αιώνα μετά, επιστρέφει με την πρωτοβουλία του ΑΠΘ.
«Πόσο τυφλή είναι στ’ αλήθεια η δικαιοσύνη;», αναφέρεται στο σκηνοθετικό σημείωμα της παράστασης, με τις υπογραφές της Νεφέλης Καλαντζή και του Άκι Παπαδόπουλου. «Μήπως οφείλει να έχει συνεχώς «ορθάνοιχτα τα μάτια της»; Τι επιλέγει, όταν συγκρούεται το κοινωνικό «πιστεύω» με την αλήθεια; Στη δίκη αυτή, οι μάρτυρες που «ορκίζονται να πουν την αλήθεια και μόνον την αλήθεια», κατ’ ουσίαν δεν «εξετάζονται », αλλά μετέχουν σε μια μορφή εξομολόγησης με σκοπό την αποδοχή των ενδόμυχων σκέψεών τους από την κοινωνία, τους ενόρκους, τον ίδιο τους τον εαυτό.
Κι όλα αυτά, όχι στην κοινωνία που απεικονίζει ο Veiller αλλά σε μια κοινωνία στην οποία τα κοινωνικά «πρέπει» δεν εξαλείφονται, αλλά «φοράνε» τον μανδύα ενός εκπολιτισμού κίβδηλου και συνάμα υποκριτικού. Ίσως βρισκόμαστε στο ίδιο βράδυ της δολοφονίας, ίσως λίγα δευτερόλεπτα πριν. Ίσως πάλι όλοι να είχαν αναλογιστεί ότι ο Ράις άξιζε να πεθάνει. Μήπως ο δολοφόνος δεν είναι ένας, αλλά μια συλλογική, σιωπηρή για καιρό εξελισσόμενη συνειδητή δολοφονία, που μόνο ένας «τόλμησε» να πραγματοποιήσει.
Διάχυτες είναι σκηνές, αναλαμπές προστιθέμενες στο πρωτότυπο κείμενο από ένα τραύμα, τον φόνο του Έντγκαρ Ράις, που σαν ανοιχτή πληγή στο υποσυνείδητο δε λέει να κλείσει: η Μαίρη κρατά το μαχαίρι, απειλεί ότι θα σκοτώσει με όση δύναμη έχει, οι φωνές δε λένε να σωπάσουν. Μια σκηνοθετική προσέγγιση βασισμένη στα διδάγματα της σύγχρονης ψυχολογίας σχετικά με το πώς ο ανθρώπινος εγκέφαλος αντιδρά σε μια τραυματική εμπειρία.
Η μουσική της παράστασης
«Η μουσική είναι ως επί το πλείστον πρωτότυπη», τονίζει από την πλευρά της η Δήμητρα Βαξεβανίδου – Συντελή. «Ακολουθώντας το εξπρεσιονιστικό πρότυπο, είναι κατά βάση ατονική, αγγίζοντας τα όρια του αλεατορισμού στην προσπάθεια να αποδώσει με τον βέλτιστο τρόπο τα αναδυόμενα συναισθήματα της στιγμής. Εξπρεσιονιστικές τεχνικές και ρηξικέλευθες αρμονίες αποτελούν τον πυρήνα της μουσικής σύνθεσης, με τη διαφωνία να δεσπόζει σε μία διαρκή πάλη με την επίλυσή της, όπως άλλωστε συμβαίνει και σε μία δίκη.
Μοναδική εξαίρεση αποτελεί το κομμάτι με το οποίο θ’ ανοίξει η αυλαία, εισαγωγή από το concerto για βιόλα του Paul Hindemith, με τίτλο Der Schwanendreher. Γραμμένο το 1935, το κομμάτι αυτό επιλέχθηκε λόγω της ιστορίας του και του πρωτότυπου τίτλου του. Schwanendreher σημαίνει τόσο πτηνοτρόφος όσο και «λατερνατζής», ο τροβαδούρος που γύριζε τη λατέρνα και εξιστορούσε παραμύθια. Αυτή τη δεύτερη σημασία είχε κατά νου και ο συνθέτης -όπως φαίνεται από το εισαγωγικό σημείωμα του έργου- κάνοντας εν τέλει τον ερμηνευτή έναν σύγχρονο τροβαδούρο. Από αυτόν θ’ αρχίσει να ξετυλίγεται το νήμα της ιστορίας της Δίκης της Μαίρης Ντιούγκαν.
