«Οι δικηγόροι είμαστε άνθρωποι. Καμία σχέση δεν έχουμε με την εικόνα που τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν δημιουργήσει για τον κλάδο μας. Δεν είμαστε ξύλινοι. Έχουμε ανησυχίες και έντονα συναισθήματα, όπως κάθε άνθρωπος», αναφέρει στο NB daily ο Δημήτρης Καρούζος, Δικηγόρος και Μαέστρος της Χορωδίας του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών (ΔΣΑ), καταρρίπτοντας μύθους και στερεότυπα.
Πίσω στο 1994, γεννήθηκε η ιδέα για τη δημιουργία της Χορωδίας του ΔΣΑ, αποτελούμενη από νομικούς από τον ευρύτερο χώρο: Δικαστές, Εισαγγελείς, Συμβολαιογράφους, Μέλη του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους. «Ανθρώπους ευαίσθητους, με καλλιτεχνικές ανησυχίες και πάνω από όλα, όπως μου αρέσει και συνηθίζω να λέω, με Θεό μέσα τους. Αφορμή, η αγάπη μας για την καλή μουσική. Στόχος μας, η διάδραση του μεγαλύτερου και κορυφαίου επιστημονικού κλάδου της Ελλάδας, αυτού των δικηγόρων, με την κοινωνία. Θέλω να πιστεύω ότι το έχουμε καταφέρει και ότι έτσι θα συνεχίσουμε και στο μέλλον. Η Χορωδία όλα αυτά τα χρόνια, εκτός από καλλιτεχνική, ανέπτυξε έντονη κοινωνική και φιλανθρωπική δράση, όπου και όπως μπορούσε» αναφέρει.
Ποιος είναι ο Μαέστρος της Χορωδίας
Ο Δημήτρης Καρούζος, η ψυχή της χορωδίας, από τη Δαύλεια Λιβαδειάς, παιδί αγροτικής οικογένειας, δεν είχε τα μέσα και τα ερεθίσματα που είχαν άλλα παιδιά της γενιάς του, και της πόλης. Παρά ταύτα, αγάπησε τη μουσική πολύ πιο πριν θελήσει να σπουδάσει τη Νομική επιστήμη. «Αυτό συνέβη στα πρώτα χρόνια της μαθητικής μου ζωής, όπου ξυπνούσα από τα άγρια χαράματα για να ψάλω στον ενοριακό ναό του χωριού μου, ερχόμενος σε επαφή με το κάλλος της βυζαντινής υμνολογίας, το οποίο κυριολεκτικά με συνεπήρε, αλλά και με τη μυστηριακή ζωή της Ορθοδοξίας. Τότε για πρώτη φορά, ονειρεύτηκα τον εαυτό μου ιεροψάλτη, ταγμένο να υμνολογώ τον Θεό μας στα αναλόγια, μα και Καθηγητή Μουσικής, ώστε να συμβάλλω στη διάδοση της μουσικής μας παράδοσης. Η συνέχεια επιβεβαίωσε το πάθος μου για τη Μουσική. Έκανα ολοκληρωμένες μουσικές σπουδές στην αρμονία, στην αντίστιξη, στο πιάνο, στην κιθάρα και βέβαια στη Βυζαντινή Μουσική, αποφοιτώντας από το Ωδείο Αθηνών και το Αττικό Ωδείο Αθηνών», αφηγείται.
Η αγάπη του για τη Νομική γεννήθηκε πολύ αργότερα. «Όλοι έχουμε αναγκαστικά αναρωτηθεί ποιο επάγγελμα θα ακολουθήσουμε, το οποίο αφενός μεν θα αγαπάμε, αφετέρου δε θα μας παρέχει τη δυνατότητα βιοπορισμού. Σε μένα η απάντηση ήρθε ως φυσικό επακόλουθο της διάθεσης του χαρακτήρα μου, να προσπαθώ πάντα να πράττω το ορθό και να υποστηρίζω το δίκαιο. Αποφάσισα να γίνω συλλειτουργός της Δικαιοσύνης. Αποφάσισα να γίνω δικηγόρος. Σπούδασα στην Νομική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, αφού πρώτα ολοκλήρωσα τις σπουδές μου στο Δημόσιο Δίκαιο και τις Πολιτικές Επιστήμες στην Νομική Σχολή Αθηνών, εφόσον ευθύς εξαρχής διέγνωσα ότι το επάγγελμα του δικηγόρου είναι σύμφυτο με την καθημερινή επαφή με τον άνθρωπο, στην διαρκή προσπάθεια εξεύρεσης λύσεων, τόσο δικαστικώς, όσο και εξωδίκως. Φρονώ ότι καμία έννοια δικαιοσύνης δεν μπορεί να σταθεί, εάν δεν την υπαγορεύει το μέτρο της αγάπης προς τον συνάνθρωπο. Μέχρι σήμερα στις δικαστικές επάλξεις, παρά τη δεδομένη πίεση, δεν έχω μετανιώσει για τη νεανική επιλογή μου».
Η αγάπη του για τη Νομική και τη Μουσική ενώθηκαν και «με τη βοήθεια του Θεού, ίδρυσα μαζί με συναδέλφους μου τη χορωδία του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, που έχω την τιμή και τη χαρά να διδάσκω και να διευθύνω από την ίδρυσή της μέχρι και σήμερα, όντας παράλληλα μάχιμος Δικηγόρος Αθηνών. Δίδεται έτσι η ευκαιρία σε νομικούς να ασχοληθούν με τη μουσική συλλογικά, προσφέροντας ταυτόχρονα στη μουσική ανάπτυξη του τόπου και μια αγκαλιά αγάπης στα μέλη της που βιώνουν καθημερινά τη σκληρότητα, την ένταση, την μοναξιά της κοινωνίας μας. Βασικός στόχος είναι η καλλιέργεια της φωνής, αλλά και της ψυχής. Η ενασχόληση με τη Μουσική και συγκεκριμένα με το χορωδιακό τραγούδι είναι μία σύνθετη διαδικασία, καθώς το τραγούδι αποτελείται από τρία στοιχεία: τον ρυθμό, το λόγο και τη μελωδία, που κινητοποιούν αντίστοιχα το σώμα, τη λογική και το συναίσθημα».
Οι διακρίσεις της χορωδίας ΔΣΑ καθώς και οι συμμετοχές της σε σημαντικότατες διεθνείς διοργανώσεις του είδους, με συνεργασίες της με κορυφαία ονόματα του μουσικού χώρου είναι γνωστές. Ο κ. Καρούζος διευθύνει επίσης επί σχεδόν σαράντα συνεχή χρόνια τη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής του Αττικού Ωδείου Αθηνών, όπου διδάσκει με συνεργάτες του (δωρεάν) τη Βυζαντινή Μουσική. Επίσης ίδρυσε και διευθύνει τη γνωστή Βυζαντινή Χορωδία «Οι Όσιοι Δαυίδ και Ιάκωβος», ενώ για πολλά χρόνια διετέλεσε καθηγητής των Ανωτέρων Θεωρητικών μαθημάτων στο Αττικό Ωδείο Αθηνών.
30 χρόνια δράσης και προσφοράς
Ο μουσικός περίπλους της χορωδίας περιλαμβάνει όλα τα είδη μουσικής, από την Αρχαία Ελλάδα μέχρι και σήμερα: Αρχαία Ελληνική μουσική, Βυζαντινή μουσική, αυθεντικά παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια, ρεμπέτικα, τραγούδια από την έντεχνη μουσική δημιουργία, συνθέσεις από το κλασσικό ρεπερτόριο, τραγούδια από όλους τους λαούς της γης. «Θυμόμαστε ό,τι είναι Ελληνικό, δηλαδή δικό μας, καμαρώνουμε, γι’ αυτό και το μεταφέρουμε ανάλογα με την περίσταση, σε χώρους Τέχνης και Πολιτισμού, αίθουσες συναυλιών, θέατρα, Ιερούς Ναούς, με συνοδεία Πολυμελούς Ορχήστρας, τραγουδώντας πάντοτε, όπως λέει ο μεγάλος μας ποιητής Γιάννης Ρίτσος, όχι για να ξεχωρίσουμε απ’ τον κόσμο, αλλά για να σμίξουμε τον κόσμο», υπογραμμίζει ο κ. Καρούζος.
Εφέτος η χορωδία του ΔΣΑ συμπληρώνει 30 χρόνια δράσης και αυτή η διαδρομή έχει αρκετούς σταθμούς άξιους αναφοράς. Όπως αναφέρει ο Μαέστρος της χορωδίας, «κορυφαίες στιγμές είναι οι ώρες της μελέτης, της προσμονής πριν απ’ την κάθε εκδήλωση, η λαχτάρα της επιτυχίας. Αν και μου είναι ιδιαίτερα δύσκολο, θα ξεχώριζα τις συναυλίες της χορωδίας μας, ενώπιον των συναδέλφων μας στα Δικαστήρια της πρώην Σχολής Ευελπίδων, στις φυλακές Κορυδαλλού, Τίρυνθας, Κασσαβέτειας, στις φυλακές ανηλίκων Αυλώνα και στις γυναικείες φυλακές Ελεώνα Θηβών, το οποίο θα σχολίαζα ως ταυτόχρονο άδειασμα και γέμισμα ψυχής. Στην κεντρική αίθουσα Τελετών του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Προεδρικό Μέγαρο, στις Χριστουγεννιάτικες Συναυλίες αλληλεγγύης του ΔΣΑ και των Δικαστικών Ενώσεων στον ΔΣΑ, στην ετήσια εκδήλωση όλων των Δικαστικών Ενώσεων για την Ημέρα της Δικαιοσύνης, στην αίθουσα της Παλαιάς Βουλής, στις ιστορικής σημασίας εκδηλώσεις της Ολομέλειας των Δικηγορικών Συλλόγων της Ελλάδας, στην Ορεστιάδα και στο Καστελλόριζο, σε εκδηλώσεις της Ολομέλειας του Συμβουλίων των Δικηγορικών Συλλόγων της Ευρώπης (CCBE), σε εκδήλωση για την ημέρα απελευθέρωσης του ακριτικού Καστελλορίζου, στις τελετές έναρξης της 6ης και 7ης Νεμεάδας, στην αρχαία Νεμέα, στην εκδήλωση της Ένωσης Κυπρίων για τη μαρτυρική Μεγαλόνησο, που έλαβε χώρα στην Πλάκα, παρουσία του τέως Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ.κ. Παυλόπουλου και του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Κύπρου κ.κ. Γεωργίου. Και, βεβαίως, στις χαμένες πατρίδες, στις νήσους Ίμβρο και Τένεδο, παρουσία του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου, και σε πλήθος άλλων εκδηλώσεων στο Μέγαρο Μουσικής και σε Φεστιβάλ Χορωδιών σε πάρα πολλές πόλεις και νησιά της Ελλάδας». Μακρά η λίστα των συναυλιών. «Τολμώ να πω ότι η Χορωδία μας ήταν παρούσα στις πιο δύσκολες στιγμές της νομισματικής κρίσης του τόπου μας, οπότε η Χορωδία του ΔΣΑ πήρε τον τίτλο “Οι γραβάτες τραγουδάνε”. Και συνεχίζει να έχει σαν πρώτο τραγούδι της το “Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ”», σημειώνει ο ίδιος.
Η ώρα του απολογισμού έχει φτάσει; «Επιτρέψτε μου εδώ να πω το πιο μεγάλο ευχαριστώ στους χορωδούς μας άνδρες και γυναίκες, που δίχως αυτούς, δίχως την παρουσία και την προσφορά τους, Χορωδία δε θα υπήρχε. Σ’ αυτούς, που ξεχνώντας κούραση και υποχρεώσεις, βρίσκουν ώρα να αφήνονται στο κόσμο της Μουσικής, να δημιουργούν, να προσφέρουν, ν’ ανεβαίνουν πάνω από τα καθημερινά, ανεβάζοντας κι εμάς συγχρόνως», σχολιάζει ο κ. Καρούζος, συμπληρώνοντας πως «ο απολογισμός έρχεται πάντα στο τέλος. Αυτό το τέλος εύχομαι πως με τη βοήθεια του Θεού, με τη συνδρομή του σημερινού Προέδρου ΔΣΑ Δημήτρη Βερβεσού, και αυτονόητα με τη συνδρομή όλων των προηγούμενων Προέδρων και μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του ΔΣΑ, με το μεράκι των ίδιων των μελών της Χορωδίας μας, του ΔΣ της Χορωδίας ΔΣΑ, και με την αγάπη του κόσμου, θα αργήσει να έρθει, ή -ακόμη καλύτερα- δεν θα έλθει ποτέ, αλλά αντίθετα το έργο της χορωδίας θα συνεχιστεί, και μετά από εμάς, εξακολουθώντας να παράγει Πολιτισμό. Γιατί η ζωή γίνεται πιο όμορφη και πιο γλυκιά μέσα από την υψηλή τέχνη του τραγουδιού και της Μουσικής. Η αίσθηση, δε, που έχω για την Χορωδία είναι αυτή που νιώθει ένας πατέρας για το παιδί του, όταν το βλέπει να μεγαλώνει και να προοδεύει… Αγάπη, συγκίνηση και υπερηφάνια».
Εκδηλώσεις αφιερωμένες στην επέτειο
Ολες οι εκδηλώσεις που ετοιμάζει στην παρούσα φάση η χορωδία του ΔΣΑ είναι αφιερωμένες στα 30 χρόνια της. «Δύο θα είναι οι πραγματικά σημαντικές εκδηλώσεις που με αγωνία περιμένουμε με αφορμή την συμπλήρωση 30 ετών από την ίδρυσή μας. Η πρώτη θα λάβει χώρα τον Ιούνιο στην Αρχαία Ρωμαϊκή Αγορά, παρουσία σημαινουσών προσωπικοτήτων του νομικού, πολιτικού και πολιτιστικού κόσμου της Ελλάδας μας και η δεύτερη στην ιστορική πρώην Εθνική Λυρική Σκηνή και σήμερα Δημοτική Μουσική σκηνή Μαρία Κάλλας, η οποία θα λάβει χώρα μέσα στον Δεκέμβριο. Για τα υπόλοιπα, σας περιμένουμε από κοντά» αναφέρει ο κ. Καρούζος.
«Το τραγούδι είναι ο έρωτας και η Νομική η αγάπη»
Πώς καταφέρνουν άραγε πολυάσχολοι νομικοί, χωμένοι στα δικόγραφα, την ενασχόληση με τη Χορωδία του ΔΣΑ; «Χρειάζεται απαραίτητα, και από τον Μαέστρο και από τα μέλη, περίσσευμα αγάπης για το χορωδιακό τραγούδι και αλληλοσεβασμός. Το τραγούδι είναι ο έρωτας και η Νομική η αγάπη» εκτιμά ο κ. Καρούζος, προσθέτοντας: «Η συμμετοχή σε χορωδία δημιουργεί αίσθηση ομαδικότητας, και ως εκ τούτου εξάλειψη της μοναξιάς, και βελτίωση της διάθεσης. Και όλα αυτά, όταν δικηγόρος και πειθαρχία είναι σχεδόν ασύμβατες έννοιες, τολμώ να σας πω ότι ο μαέστρος χρειάζεται να έχει μεγάλη υπομονή, κατανόηση, αγάπη και ταπεινό φρόνημα για να μπορέσει να εμπνεύσει, να διδάξει, να διευθύνει, να απογειώσει ψυχικά και συναισθηματικά χορωδούς, μουσικούς και κοινό. Δεν ξέρω αν διαθέτω όλα όσα προανάφερα. Σημασία έχει ότι η χορωδία είναι σκυταλοδρομία αγάπης. Πιστεύω βαθιά πως με την δύναμη του Θεού και την αγάπη των συνάδελφων μου άντεξα και αντέχω να εμπνέω και να καθοδηγώ αυτή τη δράση, υπερβαίνοντας διαρκώς εαυτόν, όντας παράλληλα σκληρά εργαζόμενος, μαχόμενος δικηγόρος, οικογενειάρχης, καθηγητής, μαέστρος, αγρότης και καθημερινός άνθρωπος, που παλεύει με προβλήματα, είτε από μέσα ή τρίτων. Δεν με αφήνει ο Θεός και οι συνεργάτες μου χορωδοί. Δόξα σοι ο Θεός, τα καταφέρνουμε».
«Η Μουσική, όπως και κάθε άλλη τέχνη, μας αγγίζει περισσότερο όταν πετυχαίνει να μας συγκινεί»
Σε ποιο βαθμό η μουσική σας επηρέασαν, προσωπικά, στο επάγγελμα του δικηγόρου, τον ρωτάμε. «Η Μουσική, όπως και κάθε άλλη τέχνη, μας αγγίζει περισσότερο, όταν πετυχαίνει να μας συγκινεί» απαντά. «Στην αρμονία της Μουσικής, έμαθα να συνταιριάζω αρμονικά τους ήχους, τις συγχορδίες, δηλαδή αντίθετα πράγματα. Ως δικηγόρος κλήθηκα να μάθω την αρμονία της ζωής και να την εφαρμόσω, τόσο κατά τον χειρισμό των υποθέσεων που χειριζόμουν για τους εντολείς μου, εφόσον αναζητούσα την αρμονία ανάμεσα στο δίκιο του εντολέα μου, το δίκιο του αντιδίκου, το δίκαιο της δικαστικής κρίσης, αλλά και την “αρμονία” ανάμεσα στην επαγγελματική, οικογενειακή και κοινωνική μου ζωή».
Υπάρχει κάτι που του έμαθε η Μουσική που δεν του έμαθε η Νομική επιστήμη; Ο κ. Καρούζος αποκαλύπτεται: «Να αγαπώ δίχως όρια, να συγχωρώ και να συνυπάρχω αρμονικά με τους ανθρώπους».
- Όλες οι φωτογραφίες έχουν αντληθεί από το προσωπικό Αρχείο του κ. Καρούζου.