- Είναι δικηγόρος, απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Εμπορικό Δίκαιο
- Διαθέτει πολυετή εμπειρία στον χρηματοπιστωτικό τομέα και ειδικότερα στα θεσμικά πλαίσια αφερεγγυότητας, ενώ αποτελεί μέλος της Επιτροπής “INSOL/World Bank Group Legislative & Regulatory Colloquium” για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των πλαισίων αφερεγγυότητας σε παγκόσμιο επίπεδο
- Έχει ενεργή συμμετοχή στην παραγωγή νομοθετικού έργου και σε νομοπαρασκευαστικές επιτροπές
- Είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου στο «Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων & Επενδύσεων»
- Στο παρελθόν έχει διατελέσει μέλος στο ΔΣ του «Εθνικού Δικτύου Υποδομών, Τεχνολογίας και Έρευνας (ΕΔΥΤΕ ΑΕ – GRNET)» καθώς και στην «Κοινωνία της Πληροφορίας ΑΕ», ενώ παράλληλα κατείχε τη θέση της προϊσταμένης στη Διεύθυνση Διοικητικής και Οικονομικής Υποστήριξης της Ενιαίας Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων
- Σήμερα είναι επικεφαλής της Γενικής Γραμματείας Χρηματοπιστωτικού Τομέα και Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους
«Για να μην επαναληφθούν τα ίδια λάθη, απαιτείται να καλλιεργήσουμε κλίμα οικονομικού εγγραματισμού ιδίως των νεότερων γενεών, γεγονός που θα συμβάλλει στην αποτροπή μιας μελλοντικής υπερχρέωσης, στη συνειδητή διαχείριση των οικονομικών φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων και εν τέλει στην οικονομική ανάπτυξη», τονίζει σε συνέντευξή της στο NB Daily η Γενική Γραμματέας Χρηματοπιστωτικού Τομέα και Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους, Θεώνη Αλαμπάση. Η έμπειρη νομικός, λίγες ημέρες μετά την ψήφιση του νέου νόμου για τα κόκκινα δάνεια, σκιαγραφεί τα σημερινά δεδομένα αλλά και το όραμά της για την επόμενη ημέρα του ιδιωτικού χρέους στη χώρα μας.
– Ποια είναι η κατάσταση του ελληνικού ιδιωτικού χρέους σήμερα;
Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία από τους αρμόδιους φορείς, το ληξιπρόθεσμο ιδιωτικό χρέος ανέρχεται σ σε € 234,4 δις, και μοιράζεται ως εξής σε πιστωτές δημοσίου και ιδιωτικού τομέα: € 105 δις στην ΑΑΔΕ (45%), € 46,5 δις στο ΚΕΑΟ (19%), € 71,2 δις στους Servicers (30%) και € 11,7 δις στις Τράπεζες (6%). Τα τελευταία χρόνια έχει μπει σε μια τροχιά διαχείρισης, καθώς βλέπουμε σημαντική βελτίωση στο ληξιπρόθεσμο ιδιωτικό χρέος ως ποσοστό του συνολικού ιδιωτικού χρέους, το οποίο έχει υποχωρήσει σχεδόν 9 ποσοστιαίες μονάδες από το 2018. Βρισκόμασταν στο 69,8% και σήμερα είμαστε στο 60,9%, κάτι που αποτυπώνει τη σταδιακή αποκατάσταση στην εύρυθμη εξυπηρέτηση των οφειλών, που είναι και το βασικό ζητούμενο.
– Ο νέος νόμος προβλέπει τη σύσταση και λειτουργία Μητρώου Παρακολούθησης Ιδιωτικού Χρέους, το οποίο στην πραγματικότητα θα αποτυπώνει την πρόοδο και την αποτελεσματική διαχείριση αυτού σε διάφορες χρονικές στιγμές. Με ποιον τρόπο παρακολουθούσαμε την πορεία του ιδιωτικού χρέους πριν την ενσωμάτωση του συγκεκριμένου εργαλείου;
Πράγματι το Μητρώο Παρακολούθησης Ιδιωτικού Χρέους είναι ένα πολύτιμο εργαλείο που θα μας επιτρέπει την ορθότερη αποτύπωση της κατάστασης και επομένως της παρακολούθησης του χρέους, δεδομένου ότι θα συλλέγει την πληροφορία σε πρωτογενές επίπεδο από τον εκάστοτε αρμόδιο εμπλεκόμενο φορέα. Έως τώρα συλλέγαμε τα δεδομένα από διαθέσιμες πηγές και φορείς που σχετίζονται με το ιδιωτικό χρέος, όπως η ΑΑΔΕ, το ΚΕΑΟ, η Τράπεζα της Ελλάδος, η Ελληνική Ένωση Τραπεζών, η Ένωση Εταιριών Διαχείρισης Απαιτήσεων από Δάνεια και Πιστώσεις, αλλά και από βάσεις δεδομένων και εκθέσεις της ΕΕ, του ΟΟΣΑ και άλλων οργανισμών. Παράλληλα, από την εφαρμογή του νέου θεσμικού πλαισίου (Ν. 4738/2020) και έπειτα, αντλούμε επιπλέον πληροφορίες απευθείας από το ηλεκτρονικό μητρώο φερεγγυότητας και τις πλατφόρμες που διαχειρίζεται η Γενική Γραμματεία, που σχετίζονται με τα νέα εργαλεία ρύθμισης και απαλλαγής από τις οφειλές. Το αρμόδιο τμήμα της Γραμματείας επεξεργάζεται το σύνολο αυτών των δεδομένων και παράγει αναφορές και εκθέσεις προόδου.
– Επειδή η συγκριτική εικόνα διατηρεί πάντοτε την αξία της, θα μπορούσατε να μας πείτε ποια είναι η κατάσταση του ιδιωτικού χρέους σε χώρες που δεν φημίζονται για τη δημοσιονομική τους πειθαρχία, κατά βάση εκείνες του ευρωπαϊκού νότου;
Σίγουρα η βαθιά και μακρά δημοσιονομική κρίση που έπληξε την ευρωπαϊκή οικονομία την περασμένη δεκαετία και ιδιαίτερα χώρες του ευρωπαϊκού νότου, είχε αντίκτυπο και στο ιδιωτικό χρέος, πυροδoτώντας αυξημένα επίπεδα υπερχρέωσης αλλά και περιορίζοντας- όπως ήταν φυσικό- την πιστωτική επέκταση. Το μεγάλο πρόβλημα ως προς το ιδιωτικό χρέος ανέκυψε στον τραπεζικό τομέα με τα «κόκκινα δάνεια», διαταράσσοντας την εύρυθμη λειτουργία και σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Στο κομμάτι αυτό η Κύπρος και η Ελλάδα σημείωσαν τα υψηλότερα ποσοστά κόκκινων δανείων ως ποσοστό του συνολικού δανεισμού, ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο, παράλληλα μπορούμε να μιλάμε και για μια αλματώδη πρόοδο στην αντιμετώπιση του προβλήματος, αφού μέσα σε λιγότερο από 5 έτη, με το σχέδιο Ηρακλής, η Ελλάδα κατάφερε να πλησιάσει σημαντικά τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στα κόκκινα δάνεια στα χαρτοφυλάκια των τραπεζών και να σημειώσει μονοψήφια νούμερα. Ενδεικτικά, τα κόκκινα δάνεια έφτασαν στο 8% από 49,1% το 2017, όπου σημειώνεται η μέγιστη τιμή της τελευταίας δεκαετίας. Από εκεί και πέρα, σε ό,τι αφορά τον δείκτη ιδιωτικού χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ, η Ελλάδα, με 101%, βρίσκεται σταθερά κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (133%) και τις περισσότερες χώρες του ευρωπαϊκού νότου, όπως δείχνουν τα στοιχεία της Eurostat.
– Στο πλαίσιο του νέου νομοσχεδίου έχουμε αντλήσει επιτυχημένα παραδείγματα και καλές πρακτικές από αλλοδαπές έννομες τάξεις για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του ιδιωτικού μας χρέους;
Η Ελλάδα είναι από τις πρώτες χώρες που προχώρησαν στην ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2019/1023 το 2020 με το νέο θεσμικό πλαίσιο αφερεγγυότητας, τον Ν.4738/2020. Ενδεικτικό είναι ότι ο ΟΟΣΑ τοποθετεί την Ελλάδα σε μια από τις χώρες με τα πλέον ευνοϊκά πλαίσια αφερεγγυότητας, βάσει του σχετικού δείκτη, μπροστά από όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Η εφαρμογή χαίρει αναγνώρισης από παγκόσμιους φορείς, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα ή το IMF. Επομένως, οι ελληνικές πρακτικές αποτελούν σημείο αναφοράς και για τα υπόλοιπα κράτη. Μάλιστα, πριν λίγες μέρες στην από 7.12.23 συνεδρίαση του Eurogroup, o Γενικός Γραμματέας του ΟΟΣΑ κος Ματίας Κόρμαν, στην παρέμβασή του έκανε ειδική αναφορά στο νέο πλαίσιο φερεγγυότητας της Ελλάδα ως «υπόδειγμα» και «διεθνώς καλή πρακτική». Αναφορικά με το σκέλος του νόμου, που ενσωματώνει την Οδηγία 2021/2167, η προθεσμία ενσωμάτωσης της οποίας ήταν στα τέλη Δεκεμβρίου, έρχεται ουσιαστικά να ενισχύσει και να βελτιώσει τις πρακτικές αντιμετώπισης του ιδιωτικού χρέους. Ενδεικτικό είναι ότι μέχρι πρόσφατα, μόνο λίγα κράτη-μέλη είχαν προχωρήσει τη διαδικασία σε στάδιο πριν την τελική δημοσίευση, όπως η Γερμανία, η Πολωνία, η Ιρλανδία και η Σουηδία.
– Αρκετοί οφειλέτες, παρά το γεγονός ότι έχουν πρόθεση ρύθμισης της οφειλής τους, διαμαρτύρονται ότι προσκρούουν σε servicers που δεν επιδεικνύουν τη δέουσα επιμέλεια. Το νέο νομοσχέδιο, πράγματι, προβλέπει μεταξύ άλλων ένα πλαίσιο διαφάνειας, κανόνων και κυρώσεων για τους servicers που διαχειρίζονται οφειλές των πολιτών. Πιστεύετε ότι φυσικά και νομικά πρόσωπα έχουν πλέον βάσιμους λόγους να προσδοκούν ότι με το νέο νομοθετικό καθεστώς θα έχουμε ποιοτικά μια άλλη εικόνα;
Οι servicers θα πρέπει να παρέχουν ουσιαστικές υπηρεσίες στο δανειολήπτη, ώστε να πραγματώνεται ο σκοπός για τον οποίο θεσμοθετήθηκαν, που δεν είναι άλλος από το να αποτελούν έναν αποτελεσματικό κρίκο επικοινωνίας και διευθέτησης της οφειλής μεταξύ του νέου πιστωτή-αγοραστή πιστώσεων και του δανειολήπτη. Ρόλος του κράτους είναι να αφουγκράζεται τις αγκυλώσεις και δυσλειτουργίες που εντοπίζονται στην εφαρμογή της νομοθεσίας και να προχωρά με καίριες παρεμβάσεις. Συνεπώς, στην περίπτωση της σχέσης μεταξύ των εταιριών αυτών και των δανειοληπτών, εντοπίσαμε σοβαρό έλλειμμα επικοινωνίας στην ενημέρωση και εξυπηρέτηση, εξ ου και δρομολογήσαμε τις παρεμβάσεις αυτές, όπου τίθεται σαφές πλαίσιο λειτουργίας των εταιριών διαχείρισης, με κανόνες διαφάνειας και ψηφιοποίηση διαδικασιών για την προσωποποιημένη πληροφόρηση των οφειλετών, που είναι προαπαιτούμενο για την εύρυθμη λειτουργία. Με τη θέσπιση λοιπόν ψηφιακών εργαλείων ενημέρωσης καθώς και την υιοθέτηση καλύτερης προσέγγισης που ήδη θεσμοθετήθηκαν με τον Ν 5072/2023 ενσωματώνοντας την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2021/2167, είμαι πεπεισμένη ότι θα βελτιωθεί σαφώς η εικόνα καθώς θα φέρουν μία νέα σχέση επικοινωνίας μεταξύ δανειολήπτη και servicer από την οποία προσδοκούμε περισσότερες ρυθμίσεις προς όφελος φυσικών και νομικών προσώπων και κατ’ επέκταση ουσιαστική βελτίωση στην απομείωση του ιδιωτικού χρέους.
– Η χορήγηση δανείων από μη τραπεζικούς φορείς αποτελεί ομοίως μέρος της νομοθετικής πρόβλεψης και όπως υποστηρίζεται υπηρετεί το αίτημα ενίσχυσης του ανταγωνισμού. Πώς ακριβώς θα λειτουργήσει η χορήγηση και τι συνεπάγεται αυτό στην πράξη;
Σύμφωνα με τον νέο Ν 5072/2023, οι Εταιρείες Παροχής Πιστώσεων (ΕΠΠ) οι οποίες με την ισχύουσα νομοθεσία (Ν 4261/2014) μπορούσαν να παρέχουν πιστώσεις σε φυσικά πρόσωπα για την κάλυψη καταναλωτικών και προσωπικών αναγκών, μπορούν πλέον να χορηγούν και στεγαστικά ή επιχειρηματικά δάνεια. Επιδιώκεται να λειτουργήσει στην πράξη ο θεσμός των ΕΠΠ οι οποίες, παρά το γεγονός ότι επιτρεπόταν ήδη η δραστηριοποίησή τους στην καταναλωτική πίστη, δεν είχαν ενεργοποιηθεί επαρκώς στην ελληνική αγορά. Στόχος είναι να αυξηθεί ο ανταγωνισμός στον τομέα των χορηγήσεων, να προσφέρονται περισσότερες επιλογές για τη χρηματοδότηση επενδύσεων, στέγασης και κατανάλωσης, να διευκολυνθεί η αναχρηματοδότηση και η αντιμετώπιση του προβλήματος των «κόκκινων» δανείων και να αποκτήσουν πρόσβαση σε χρηματοδότηση φυσικά και νομικά πρόσωπα τα οποία σήμερα αποκλείονται από το τραπεζικό σύστημα.
Έτσι, στην πράξη ο οφειλέτης ο οποίος δεν είχε πρόσβαση μέχρι σήμερα στον τραπεζικό δανεισμό λόγω της ύπαρξης του μη εξυπηρετούμενου δανείου, θα μπορεί να επιτυγχάνει μια επωφελή συμφωνία με τον servicer καταβάλλοντας εφάπαξ το ποσό, με δυνατότητα παροχής έκπτωσης («discount pay-off») μέσω του νέου δανεισμού, εφόσον φυσικά η τρέχουσα οικονομική του κατάσταση επιτρέπει την παροχή του νέου αυτού δανείου. Για το λόγο αυτό θεωρούμε ότι, πέραν της ενίσχυσης του ανταγωνισμού στο τραπεζικό σύστημα, η εν λόγω ρύθμιση θα έχει άμεσο θετικό αντίκτυπο και στον τομέα του ιδιωτικού χρέους.
– Οι επιμέρους νομοθετικές βελτιώσεις στον εξωδικαστικό μηχανισμό σε συνδυασμό με το δυναμικό αριθμό νέων αιτήσεων και ρυθμίσεων, σύμφωνα με τις μηνιαίες εκθέσεις προόδου, αποδεικνύουν ότι αρκετοί οφειλέτες αξιοποιούν ένα εργαλείο που πράγματι υπόσχεται λύσεις. Από την άλλη, βέβαια, δεν είναι λίγοι εκείνοι που επιλέγουν την ακύρωση των σε βάρος τους καταδιωκτικών μέτρων ενώπιον των δικαστηρίων. Τι θα συμβουλεύατε τους οφειλέτες που επιμένουν περισσότερο σε δικαστικές και όχι εξωδικαστικές ενέργειες;
Η άμυνα σε καταδιωκτικά μέτρα του πιστωτή είναι λογική και θεμιτή. Ωστόσο, η επιλογή δικαστικών ενεργειών που ως στόχο έχουν μόνον την εξαγορά χρόνου και όχι την ουσιαστική επίλυση του προβλήματος δεν βοηθούν. Γιατί το πρόβλημα δεν επιλύεται, αντιθέτως η οφειλή παραμένει και δη επιβαρυμένη με σημαντική τοκοφορία. Γι’ αυτό και η συμβουλή μου θα ήταν να στοχεύουν οι όποιες ενέργειες του οφειλέτη στην ουσιαστική επίλυση του προβλήματος ώστε να μην βρίσκεται διαρκώς αντιμέτωπος με καταδιωκτικά μέτρα. Η πολιτεία παρέχει στους πολίτες και τις επιχειρήσεις πληθώρα εργαλείων και τρόπων αποφυγής μίας δυσάρεστης κατάληξης καταδιωκτικών μέτρων. Αυτό όμως που συνηθίζω να τονίζω είναι ότι η κάθε υπόθεση είναι ξεχωριστή και τα ιδιαίτερά της χαρακτηριστικά της είναι αυτά που οδηγούν, μετά από αξιολόγηση, στο καταλληλότερο εργαλείο ρύθμισης. Και επίσης πρέπει πάντα ο οφειλέτης να γνωρίζει τι να περιμένει από τα διαθέσιμα εργαλεία ρύθμισης: Βασική και δομική αρχή είναι ότι όποιο εργαλείο και αν χρησιμοποιηθεί, συνεκτιμάται εκτός από το εισόδημα και η περιουσιακή κατάσταση του οφειλέτη, καθώς θα κληθεί να καταβάλει στους πιστωτές τουλάχιστον την αξία των περιουσιακών του στοιχείων (η αρχή της μη χειροτέρευσης της θέσης του πιστωτή).
Σε κάθε περίπτωση, για την πληρέστερη ενημέρωση ως προς τα διαθέσιμα εργαλεία ρύθμισης, ως Υπουργείο ετοιμάζουμε μια σχετική ενημερωτική εκστρατεία ώστε να ενημερωθούν επαρκώς οι δανειολήπτες, τόσο οι ευάλωτοι όσο και οι μη. Παράλληλα, λειτουργεί η υπηρεσία μας «myEGDIXlive» η οποία παρέχει σύγχρονη εξ αποστάσεως εξυπηρέτηση οφειλετών και επαγγελματιών συμβούλων και η οποία έχει δεχθεί πάνω από 27.000 κλήσεις και μέσο όρο ραντεβού 2.600 μηνιαίως.
– Ως επικεφαλής της Γενικής Γραμματείας, ποιο είναι το όραμά σας για την επόμενη ημέρα του ιδιωτικού χρέους στην Ελλάδα;
Το ιδιωτικό χρέος, παρά τη σαφή βελτίωση που έχει επέλθει τα τελευταία έτη, είναι ένα πρόβλημα που παραμένει στην οικονομία. Οι νομοθετικές παρεμβάσεις και η προσπάθεια που γίνεται στη Γενική Γραμματεία στοχεύουν σαφώς στο να δούμε την ουσιαστική μείωση των ποσοστών αυτών και στην επάνοδο όσο το δυνατόν μεγαλύτερων ποσοστών οφειλών σε καθεστώς εξυπηρέτησης. Αυτό φυσικά δεν μπορεί να επέλθει μόνον ως αποτέλεσμα πολιτικών στο πεδίο του ιδιωτικού χρέους, αλλά και με πολιτικές που ενισχύουν το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών και τη ρευστότητα των επιχειρήσεων, μειώνουν την ανεργία και δημιουργούν ένα κατάλληλο πλαίσιο ανάπτυξης, πεδία στα οποία έχει σημειωθεί σημαντικότατη πρόοδος κατά τα τελευταία έτη. Και φυσικά, για να μην επαναληφθούν τα ίδια λάθη, απαιτείται να καλλιεργήσουμε κλίμα οικονομικού εγγραματισμού ιδίως των νεότερων γενεών, γεγονός που θα συμβάλλει στην αποτροπή μιας μελλοντικής υπερχρέωσης, στη συνειδητή διαχείριση των οικονομικών φυσικών προσώπων και επιχειρήσεων και εν τέλει στην οικονομική ανάπτυξη.