Συμπληρώνει σχεδόν τριάντα χρόνια δυναμικής παρουσίας στο παιδικό βιβλίο. Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος βρίσκεται και πάλι στο προσκήνιο, καθώς έχει ανακηρυχθεί ο «Έλληνας Συγγραφέας της Χρονιάς» από την ομάδα του Elniplex – πρόκειται για βραβευμένο εκπαιδευτικό portal, το οποίο λειτουργεί από τον Οκτώβριο του 2012, έχοντας δημιουργήσει τη μεγαλύτερη τράπεζα γνώσης για όσους ασχολούνται ή ζουν με παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας.
Με πολλά χιλιόμετρα στον χώρο του παιδικού βιβλίου, και πλείστες όσες διακρίσεις, ο κ. Ηλιόπουλος είναι μεταξύ άλλων πολύτιμος συνεργάτης της Παιδικής Νομικής Βιβλιοθήκης, η οποία έχει ήδη υποδεχθεί το 5ο βιβλίο του συγγραφέα με τίτλο «O ξάδελφός μου είναι σκιά», στη νέα σειρά «Μικρά βήματα – Μεγάλοι Δρόμοι». Σειρά που έχει τεθεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Προσφάτως, μάλιστα, το βιβλίο «Ο ξάδελφός μου είναι σκιά», στο οποίο θίγεται το ζήτημα των εξαρτήσεων, βρέθηκε στη βραχεία λίστα του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ – Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Να κοσμεί τον κατάλογο υποψηφιοτήτων για το Βραβείο «Πηνελόπη Μαξίμου», προορισμένο για συγγραφέα βιβλίου αφήγησης βραχείας φόρμας για παιδιά.
Στη συνέντευξη που παραχωρεί στο NB Daily, o συγγραφέας αποκαλύπτει με περισσή ειλικρίνεια, αλλά και διακριτικότητα, το «φόντο» στο οποίο γράφει, το κοσμοείδωλό του, προβάλλοντας επιθυμίες, θέσεις και απόψεις στον δημόσιο καθρέφτη. Και αντίθετα από τον κεντρικό ήρωα του στο «Ο ξάδελφός μου είναι σκιά», δεν τρέφει κανένα δίλημμα απέναντι στο δίπολο «σκοτάδι – φως». Επιλέγοντας χωρίς δεύτερη σκέψη το δεύτερο.
Δείτε εδώ την έκδοση της Παιδικής Νομικής Βιβλιοθήκης.
Θεωρείστε συγγραφέας της αποδοχής του διαφορετικού, της κατανόησης και του αλληλοσεβασμού. Πώς αναδύθηκε αυτή σας η ευαισθησία, οφείλεται σε προσωπικά βιώματα η ενσυναίσθησή σας;
Πιστεύω ότι ο καθένας μας είναι διαφορετικός, άλλωστε πόσο βαρετή θα είναι η κοινωνία μας αν είμαστε όλοι ίδιοι. Το δικαίωμα στην ετερότητα ήταν κάτι που με απασχόλησε όταν έγινα δάσκαλος και βέβαια εκφράστηκε μέσα από τα πρώτα μου κείμενα, κυρίως από τον Τριγωνοψαρούλη. Μεγάλωσα σε ένα πολύ δημοκρατικό περιβάλλον. Οι γονείς μου, παιδιά του ελληνισμού της Αιγύπτου, μεγάλωσαν σε πολυπολιτισμικές πόλεις όπως η Αλεξάνδρεια και το Κάιρο. Έτσι, λοιπόν, το ότι οι άνθρωποι πρέπει να απολαμβάνουν ίσα δικαιώματα ήταν αξίωμα. Ίσως γι’ αυτό και να μην μπορώ να δεχτώ κάποιοι να αδικούνται ή να μην έχουν τα δικαιώματα που έχουμε όλοι μας. Η αποδοχή, ο σεβασμός, η κατανόηση είναι δικαιώματα όλων και βασικά συστατικά της ανθρώπινης υπόστασης.
Η σύγχρονη πραγματικότητα είναι ιδιαίτερα σκληρή για τα παιδιά – περισσεύουν οι ειδήσεις για κακοποιήσεις κάθε είδους σε τρυφερά πλάσματα. Πώς «μεταφράζε- ται» αυτή η επικαιρότητα με τα δικά σας φίλτρα;
Ο συγγραφέας πρέπει να πιάνει τα μηνύματα των καιρών. Σήμερα δεν μπορεί να αγνοεί την έξαρση της βίας και την κρίση των ηθικών αξιών. Σαφώς στο έργο του πρέπει να ασκεί κριτική στη σημερινή κοινωνία, με αφορμή αυτή τη ζοφερή επικαιρότητα. Κάποια κοινωνία όπλισε το χέρι των δολοφόνων, κάποια κοινωνία μεγάλωσε τους βιαστές, κάποια κοινωνία δημιούργησε τους οπαδούς. Παράλληλα όμως πρέπει να δίνει τα εφόδια στα παιδιά να φτιάξουν αύριο μια καλύτερη κοινωνία από αυτή που θα τους παραδώσουμε. Άρα πρέπει να αναδεικνύει τις πανανθρώπινες αξίες που πιστεύει. Να μιλά για δικαιώματα, ηθική, ισότητα.
Συναντάτε διαχρονικά αμέτρητα παιδιά στην καθημερινότητά σας. Σας έχει εντυπωθεί κάποιο περιστατικό στη μνήμη;
Είναι πολλά τα όσα ακούω από τα παιδιά κι όλα είναι πολύτιμα και συνήθως βρίσκουν τη θέση τους στα κείμενά μου. Ολόκληρα κείμενά μου έχουν γραφτεί με αφορμή κάτι που έμαθα ότι συμβαίνει σε ένα παιδί, ή κάτι που μου είπε. Πάντα διακριτικά και χωρίς καμία αναφορά που θα μπορούσε να προδώσει την πηγή της έμπνευσης. Θυμάμαι πόσο διστακτικά ήταν πριν είκοσι χρόνια τα παιδιά να μιλήσουν για τον εκφοβισμό στο σχολείο και πόσο μέσα από κείμενα έβρισκαν την αφορμή για να μιλήσουν χωρίς φόβο.
Και κάτι ακόμη: διαφοροποιούνται οι εντυπώσεις του σήμερα με αυτές του χθες; Με άλλα λόγια, παρατηρείτε αλλαγές στα παιδιά; Τι θα λέγατε ότι τα απασχολεί, και κυρίως τα προβληματίζει ;
Η γενιά του κορονοϊού έμεινε πολύ μπροστά στην οθόνη και ξέχασε πώς είναι οι διαπροσωπικές σχέσεις στη δια ζώσης επαφή. Προτιμά να ερωτευθεί, να φλερτάρει, να τσακωθεί στην οθόνη. Επίσης η βία πέρασε από την οθόνη στην κανονική ζωή, μαζί με λέξεις, φράσεις, συνήθειες και συμπεριφορές. Αυτό απασχολεί πολύ τα παιδιά και τα επηρεάζει στη συμπεριφορά τους. Τα συναισθήματα έχουν μπλοκάρει και δεν ξέρουν πώς να τα εκφράσουν.
Θεωρείτε ότι η ανάγνωση μπορεί να συμβαδίσει με την οθόνη; Ή μήπως είναι «χαμένη υπόθεση» το βιβλίο, με τους ανήλικους;
Όχι, δεν θα καταθέσουμε τα όπλα τόσο εύκολα. Το παιδί θέλει διάδραση, επαφή, επικοινωνία, παιχνίδι και όλα αυτά τα προσφέρει η ανάγνωση, αρκεί στη μικρή ηλικία να γίνεται διαμεσολαβητής ο γονιός. Αν εκπαιδευτούν οι γονείς, και γεμίσουμε βιβλιοθήκες που τους υποστηρίζουν, καμιά υπόθεση δεν είναι χαμένη. Ναι, το βιβλίο είναι φτωχό μέσο και δεν χορεύει, δεν τραγουδάει, δεν σου τραβά την προσοχή όσο η οθόνη. Αλλά ακριβώς επειδή δεν τα κάνει όλα αυτά, αφήνει περιθώριο να τα κάνει ο γονιός με το παιδί του. Αυτή είναι η δύναμή του. Δηλαδή αφήνει την φαντασία απεριόριστη να αναπτυχθεί κι αυτό είναι το μεγάλο του όπλο. Και έτσι γίνεται γέφυρα μεταξύ παιδιού και γονιού. Δεν είναι το ίδιο να βλέπουμε παθητικά την ίδια ταινία με το παιδί μας (αν γίνεται κι αυτό και δεν την βλέπει μόνο του) με το να του διαβάζουμε ένα παραμύθι, να σταματάμε όποτε θέλουμε, να συζητάμε, να παίζουμε, να στοχαζόμαστε.
Αρκετά ηχηρά ονόματα, που δεν είναι κατ΄ επάγγελμα συγγραφείς, εκδίδουν συχνά βιβλία για παιδιά. Γιατί εκτιμάτε ότι έλκει το παιδικό βιβλίο περισσότερο από κάθε άλλο είδος;
Μοιάζει εύκολο και πολλοί νομίζουν ότι φέρνει και μεγάλα κέρδη. Έτσι διασημότητες από άλλους χώρους καταπιάνονται περιστασιακά με το παιδικό βιβλία με μεγάλη αποτυχία. Απλούστατα, γιατί ούτε εύκολο είναι, ούτε φέρνει μεγάλα κέρδη, ώστε να το υπηρετείς χωρίς να έχεις τη διάθεση προσφοράς. Το παιδικό βιβλίο θέλει πολύ ταλέντο και ειδικό τρόπο επικοινωνίας με το παιδί αναγνώστη. Θέλει ειλικρίνεια, θέλει να μην υποτιμάς τον μικρό αναγνώστη, αλλά να τον σέβεσαι και να τον θεωρείς τον πιο απαιτητικό που υπάρχει.
Πώς θα χαρακτηρίζατε τη φάση που διανύει το παιδικό βιβλίο στην Ελλάδα;
Θα την έλεγα «μετά τη λιακάδα, τι;». Την άνθηση της δεκαετίας του ’00 ακολούθησε η υπερπαραγωγή της δεκαετίας του ’10 και σήμερα προσπαθούν να ισορροπήσουν η ποιότητα με την παραγωγή. Από την άλλη, η έλλειψη εθνικής πολιτικής βιβλίου από τότε που έκλεισε το ΕΚΕΒΙ, έχει στερήσει πολλές ευκαιρίες τα παιδιά να γνωρίσουν τι σημαίνει παιδικό βιβλίο και ανάγνωση στο σχολείο, στη βιβλιοθήκη, στο σπίτι. Όλα αυτά τα βιβλία που εκδίδονται πού και πώς θα συναντήσουν τους αναγνώστες τους;
Ποιο είναι το πιο «δικό» σας βιβλίο, από αυτά που έχετε γράψει;
Όλα έχουν ένα δικό μου κομμάτι μέσα τους. «Ο Τριγωνοψαρούλης» για τα μικρότερα και το «Έτοιμος από καιρό» για τους εφήβους κρύβουν ίσως τον περισσότερο «Βαγγέλη» μέσα τους. Επίσης το «Μεγαλώνω τη γιαγιά μου» και «Η βάρκα που τη λένε μνήμη» προέρχονται και τα δύο από προσωπικά μου βιώματα. Μάλιστα, έχω πει ότι δύο μόνο βιβλία μου, από τα τόσα που έχω γράψει, όταν τα έγραφα, σταμάτησα, γιατί από το κλάμα δεν μπορούσα να συνεχίσω. Και είναι τα δυο Κρατικά Βραβεία μου, το «Η βάρκα που τη λένε μνήμη» και το «Θωμάς Q.bit ταξιδιώτης στο κάτοπτρο του χρόνου». Δεν είναι τυχαίο. Τα βιβλία πρέπει να περιέχουν αυθόρμητο, αυθεντικό συναίσθημα και όχι κατασκευασμένο.
Υπάρχει βιβλίο, με άλλη υπογραφή, που θα θέλατε να έχετε γράψει εσείς;
Βέβαια, όχι ένα, αλλά πάρα πολλά. Ξεχωρίζω δύο, τον Μικρό Πρίγκιπα και τον Πίτερ Παν. Τα αγαπώ και τα δύο πολύ και θαυμάζω απεριόριστα τον τρόπο που είναι γραμμένα. Αυτό από μόνο του σημαίνει ότι τα «ζηλεύω» λίγο, με την καλή έννοια της ευγενούς άμιλλας, και ότι έχω επηρεαστεί από αυτά.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Βαγγέλης Ηλιόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1964. Σπούδασε Παιδαγωγικά και Θεολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Σήμερα είναι διευθυντής στο Δημοτικό της Σχολής Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου. Το 1995 κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο του για παιδιά. Το 1997 εκδόθηκε o Τριγωνοψαρούλης, ένα παραμύθι με πρωταγωνιστή ένα ψάρι που μιλά για την ετερότητα και τον σεβασμό στον «άλλο».
Έχει γράψει πολλά βιβλία για παιδιά και εφήβους, αρκετά από τα οποία έχουν μεταφραστεί και κυκλοφορούν σε πολλές χώρες και έχουν τιμηθεί με βραβεία, όπως το Βραβείο του Ελληνικού Τμήματος της ΙΒΒΥ, και το Κρατικό Βραβείο. Επίσης έργα του έχουν ανέβει στο θέατρο και έχουν γίνει ταινίες για παιδιά για την τηλεόραση.
Η Ελληνική Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και τοu Εφήβου τον ανακήρυξε Αγγελιαφόρο Ψυχικής Υγείας στα Σχολεία. Το Ελληνικό Τμήμα της ΙΒΒΥ τον πρότεινε για το H.C. Andersen Award 2018 και τον ανακήρυξε Πρεσβευτή Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου. Το Κυπριακό τμήμα της ΙΒΒΥ και η Εταιρεία Συγγραφέων τον πρότειναν για το Astrid Lindgren Award ALMA 2017 και 2024. Το 2023 έγραψε το Μήνυμα της ΙΒΒΥ «I’m a book», για την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου 2 Απριλίου, το οποίο, με εικόνα της Φωτεινής Στεφανίδη, ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο.