Το πλαίσιο εντός του οποίου αναμένεται να εμπεδωθεί στην πράξη πλέον ο θεσμός της κοινωφελούς εργασίας, που προβλέπεται στο υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου για τους Ποινικούς Κώδικες, περιέγραψαν από κοινού ο Υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης και ο Υφυπουργός Δικαιοσύνης Ιωάννης Μπούγας (σσ: είχε και την ευθύνη επεξεργασίας του), κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου το μεσημέρι της Πέμπτης. Διευρύνοντας τον ψηφιακό μετασχηματισμό της Δικαιοσύνης, η ηγεσία του Υπουργείου θέτει σε λειτουργία πρότυπη ψηφιακή πλατφόρμα στην οποία καταχωρίζονται οι φορείς που θα απασχολούν καταδικασθέντες σε παροχή κοινωφελούς εργασίας, σύμφωνα με την εκάστοτε δικαστική απόφαση. Η ψηφιακή πλατφόρμα, με συνεχή και αδιάκοπη ενημέρωση, θα παρέχει στους εισαγγελείς εκτέλεσης ποινών και στους επιμελητές κοινωνικής αρωγής σαφή και πλήρη εικόνα για τα στοιχεία του κάθε Φορέα και των διαθέσιμων θέσεων εργασίας οι οποίες και θα περιγράφονται αναλυτικά. Καθημερινά εντάσσονται στην πλατφόρμα δεκάδες φορείς, που καλύπτουν όλο το δικαστικό χάρτη όλης της χώρας, παρέχοντας επαρκή αριθμό θέσεων σε 339 κατηγορίες απασχόλησης.
«Η εφαρμογή του έργου αυτού έχει όφελος» σημείωσε ο κ. Φλωρίδης. «Οι άνθρωποι αυτοί θα προσφέρουν υπηρεσίες στους Δήμους άρα υπάρχει όφελος. Στόχος μας είναι οι 1.500 θέσεις να γίνουν 5.000, να κάνουμε επαφές με νοσοκομεία και άλλους φορείς. Χωρίς επιβάρυνση για το Δημόσιο. Αυτή τη στιγμή όλο αυτό πεδίο της έκτισης ποινών καλύπτεται από αναστολή. Αναστέλλεται και φεύγουν!».
Όπως εξήγησε ο κ. Μπούγας, έχουν δείξει ενδιαφέρον 130 πιστοποιημένοι φορείς και υπάρχουν 1.520 θέσεις, ενώ δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία. Μέχρι να βρεθεί η θέση στην οποία ο καταδικασθείς θα κληθεί να παράσχει κοινωφελή εργασία θα παραμένει ελεύθερος, αφού δεν του έχει επιβληθεί στερητική της ελευθερίας ποινή. «Θεωρώ ότι είναι διαχειρίσιμη η κατάσταση και δεν θα υπάρξει πρόβλημα στην Αθήνα γιατί δεν εμπλέκονται πολλές κοινωνικές υπηρεσίες» σημείωσε ο Υφυπουργός, απαντώντας στο αν είναι πράγματι εφικτό εντός 30 ημερών να διευθετηθεί το ζήτημα.
«Αν δεν υπάρχει θέση ανοιχτή στον τόπο κατοικίας του κατηγορούμενου, θα κοιτάζουμε για κάποια θέση στην περιφέρεια» ανέφερε ο ίδιος, ενώ συμπλήρωσε πως τα έξοδα διαμονής του κατηγορουμένου θα αναλαμβάνει ο φορέας στον οποία θα παράσχει την εργασία.
Στη συνέχεια, ο Υπουργός Δικαιοσύνης δέχθηκε ερώτηση για τα περιστατικά κατηγορουμένων που έχουν παραβιάσει τον περιοριστικό όρο της εμφάνισης σε Αστυνομικό Τμήμα και αν υπάρχει «μέριμνα» για τον περιορισμό του φαινομένου. «Ναι, μας έχει απασχολήσει το θέμα αυτό», παραδέχθηκε. «Έχουμε συνεργασία με το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη ώστε να οργανωθεί καλύτερα το πλαίσιο. Θα πάμε σε περαιτέρω εφαρμογή της ηλεκτρονικής επιτήρησης (βραχιολάκι)». Ο κ. Φλωρίδης ρωτήθηκε επίσης για τα επικριτικά σχόλια που έχουν γίνει στο νομοσχέδιο ως προς τις αλλαγές στους Κώδικες, και για τυχόν αλλαγές. «Θα αξιολογήσουμε τις απόψεις που έχουν δημοσιοποιηθεί, αυτός είναι ο σκοπός της διαβούλευσης. Απόψεις όμως που θίγουν τον πυρήνα του νομοσχεδίου δεν θα γίνουν δεκτές. Παρατηρώ και εγώ κάποιους καθηγητές μεγαλοδικηγόρους να διατυπώνουν απόψεις….», είπε ο κ. Φλωρίδης.
Ο θεσμός της παροχής κοινωφελούς εργασίας αποτελεί σημαντικό εκσυγχρονιστικό παράγοντα του δικαιϊκού μας συστήματος.
Τι θα ισχύει για την Κοινωφελή Εργασία
Τα κυριότερα σημεία που αφορούν τον θεσμό της κοινωφελούς εργασίας, σύμφωνα με το Υπουργείο Δικαιοσύνης, είναι τα εξής:
Το πλαίσιο εφαρμογής των διατάξεων του Ποινικού Κώδικα για την παροχή κοινωφελούς εργασίας από ενήλικες, είτε ως κύρια είτε ως εναλλακτική ποινή, ρυθμίζεται με Κοινή Υπουργική Απόφαση (υπ’ αριθμ. 56169/12-12-2022) των Υπουργών Οικονομικών, Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών. Εισάγονται, επίσης, καινοτόμες πρακτικές και χρήσιμα εργαλεία που αποβλέπουν στην αποτελεσματικότερη εφαρμογή του θεσμού. Στην ίδια ΚΥΑ, ορίζονται οι Φορείς – Ν.Π.Δ.Δ. και Ο.Τ.Α. – στους οποίους θα παρέχεται η κοινωφελής εργασία, η οργάνωση, η διαδικασία επιλογής, ανάθεσης και επίβλεψης της σχετικής εργασίας, ο ψηφιακός μηχανισμός υλοποίησής της καθώς και κάθε άλλη σχετική λεπτομέρεια.
Ο θεσμός της παροχής κοινωφελούς εργασίας αποτελεί σημαντικό εκσυγχρονιστικό παράγοντα του δικαιϊκού μας συστήματος. Ο Έλληνας νομοθέτης, παρακολουθώντας τις κοινωνικοπολιτισμικές και οικονομικές εξελίξεις, στράφηκε, ήδη από το 1991, προς την ενίσχυση των εναλλακτικών τρόπων έκτισης ποινών, καθιερώνοντας στη χώρα μας με το άρθρο 2 του ν. 1941/1991 τον θεσμό της μετατροπής της ποινής σε παροχή κοινωφελούς εργασίας ως εναλλακτικό τρόπο έκτισης της στερητικής της ελευθερίας ποινής, η οποία τέθηκε τελικά σε ισχύ το 1997 με την υπ΄αρ. 108842/1997 ΚΥΑ.
Στο σχέδιο νόμου για τους Ποινικούς Κώδικες, προβλέπεται για τις ποινές φυλάκισης που δεν υπερβαίνουν τα 2 έτη, η δυνατότητα μετατροπής τους σε παροχή κοινωφελούς εργασίας ύστερα από αίτηση του καταδικασθέντος, εκτός αν το Δικαστήριο κρίνει, με ειδική αιτιολογία, ότι αυτή δεν είναι αρκετή για να τον αποτρέψει από την τέλεση άλλων εγκλημάτων. Για κάθε ημέρα φυλάκισης αντιστοιχούν δύο ώρες χρηματικής ποινής, συνεπώς καταδικασθείς σε ποινή φυλάκισης δέκα (10) μηνών (300 ημερών), θα πρέπει να παράσχει κοινωφελή εργασία εξακοσίων (600) ωρών.
Η έναρξη ισχύος της παροχής κοινωφελούς εργασίας θα είναι παράλληλη με την έναρξη της ισχύος του Νέου Ποινικού Κώδικα και Κώδικα Ποινικής Δικονομίας
Ο συγκεκριμένος τρόπος έκτισης ποινών μέσω του θεσμού της κοινωφελούς εργασίας, θεωρείται ιδανικός για την πρόληψη και την καταπολέμηση της εγκληματικότητας μεσαίας κλίμακας, καθώς εξυπηρετεί κοινωνικούς, πολιτιστικούς και επιστημονικούς σκοπούς και η εκτέλεση της ποινής της γίνεται προς όφελος της κοινότητας που υπέστη την εγκληματική προσβολή, καθότι επιδιώκεται να καταδειχθεί, στον μεν δράστη το κοινωνικά επιβλαβές της πράξης του, στη δε κοινωνία, ότι υπάρχει και άλλη λύση για την καταστολή της παραβατικότητας και την επίτευξη του σωφρονιστικού χαρακτήρα της ποινής, πιο αποτελεσματική, από τον εγκλεισμό του δράστη στη φυλακή.
Η έναρξη ισχύος της παροχής κοινωφελούς εργασίας θα είναι παράλληλη με την έναρξη της ισχύος του Νέου Ποινικού Κώδικα και Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, καθώς προβλέπεται πλέον η κατάργηση του άρθρου 98 του ν. 4623/2019 περί αναστολής της.
Η διαδικασία ένταξης στην πλατφόρμα
Σε ό,τι αφορά τους Φορείς – Ν.Π.Δ.Δ. και Ο.Τ.Α. – στους οποίους θα παρέχεται η κοινωφελής εργασία:
Η έγκριση των υπό ένταξη φορέων με την ταυτόχρονη πιστοποίηση της συνδρομής των προϋποθέσεων του νόμου προς τούτο, γίνεται από συσταθείσα κατά τις προβλέψεις της ΚΥΑ, επιτροπή στην οποία προεδρεύει ο εκάστοτε Εισαγγελέας εκτέλεσης ποινών Αθηνών και έχει ως αντικείμενο τη γενικότερη εποπτεία της εύρυθμης λειτουργίας του θεσμού και την τεχνική υποστήριξη και λειτουργική αναβάθμιση της πλατφόρμας.
Συγκεκριμένα και επί του πρακτέου, μόλις καταστεί εκτελεστή η δικαστική απόφαση που επιβάλλει κοινωφελή εργασία, κοινοποιείται από τον αρμόδιο εισαγγελέα στην Υπηρεσία Επιμελητών Κοινωνικής Αρωγής. Η τελευταία δημιουργεί ατομικό φάκελο του καταδικασθέντος, στον οποίο καταχωρούνται τα απαραίτητα έγγραφα καθώς επίσης τον καλεί, σε δια ζώσης επικοινωνία, προκειμένου μέσω προσωπικής συνέντευξης, να ληφθεί το κοινωνικό ιστορικό του και να αξιολογηθούν τα προσωπικά, οικονομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του, έτσι ώστε η πρόταση επιλογής του φορέα από τον αρμόδιο επιμελητή κοινωνικής αρωγής να είναι κατάλληλη και εξατομικευμένη.
Μετά την επιλογή του Φορέα παροχής Κοινωφελούς Εργασίας συνάπτεται Συμφωνητικό παροχής Κοινωφελούς Εργασίας μεταξύ του καταδικασθέντος και του Φορέα.
Στη συνέχεια, συντάσσεται σχετική έκθεση (μέσω φόρμας της ψηφιακής εφαρμογής) που υποβάλλεται στον αρμόδιο εισαγγελέα εκτέλεσης ποινών. Ο τελευταίος αν συμφωνεί, παραγγέλλει προς την Υ.Ε.Κ.Α του τόπου παροχής της Κοινωφελούς Εργασίας, την εκτέλεση της απόφασης, επιλέγοντας τον Φορέα και ορίζοντας τον χρόνο έναρξης της παροχής, εντός χρονικού διαστήματος τριάντα (30) ημερών από την παραγγελία.
Μετά την επιλογή του Φορέα παροχής Κοινωφελούς Εργασίας συνάπτεται το Συμφωνητικό παροχής Κοινωφελούς Εργασίας μεταξύ του καταδικασθέντος και του Φορέα, το οποίο συνυπογράφει ως εκ τρίτου συμβαλλόμενη και η Υ.Ε.Κ.Α. (του τόπου παροχής Κοινωφελούς Εργασίας), ήτοι ο Επιμελητής Κοινωνικής Αρωγής που ορίζεται υπεύθυνος για την επίβλεψη της εκτέλεσης της σχετικής εργασίας.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της παροχής Κοινωφελούς Εργασίας διασφαλίζεται η συνεπής και αδιάλειπτη παροχή της, μέσα από την τήρηση παρουσιολογίου αλλά και με τακτικούς και έκτακτους ελέγχους που πραγματοποιούν οι εποπτεύοντες Επιμελητές Κοινωνικής Αρωγής. Μετά την ολοκλήρωση της κοινωφελούς Εργασίας η ΥΕΚΑ υποβάλει αναφορά ολοκλήρωσης στον Εισαγγελέα του τόπου εκτέλεσης.
Σε περίπτωση που η παροχή εργασίας αναιτιολόγητα διακοπεί ή παρέχεται πλημμελώς, ειδοποιείται ο εισαγγελέας εκτέλεσης ποινών, ο οποίος δύναται, ανάλογα και με τη βαρύτητα της παραβίασης, να ανακαλέσει το ευεργέτημα και να παραγγείλει την πραγματική έκτιση της ποινής σε σωφρονιστικό κατάστημα.