Στην επισκόπηση που δημοσίευσε την προηγούμενη εβδομάδα, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο εξετάζει συνολικά τις εκθέσεις της Επιτροπής για το κράτος δικαίου και τονίζει, όχι μόνο την πρόκληση της διασφάλισης συνεργιών με τα υπόλοιπα εργαλεία του τομέα, αλλά και το χαμηλό ποσοστό υλοποίησης των συστάσεων προς τα κράτη μέλη.
Στην έκθεση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει την αξιολόγηση και τη γνώμη της σχετικά με τις κυριότερες εξελίξεις στον τομέα του κράτους δικαίου στις χώρες της ΕΕ. Στην ετήσια έκθεση της Επιτροπής σχετικά με το κράτος δικαίου εξετάζονται οι εξελίξεις σε όλα τα κράτη μέλη σε τέσσερις βασικούς τομείς: στα συστήματα δικαιοσύνης, στα πλαίσια για την καταπολέμηση της διαφθοράς, στην πολυφωνία και την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, καθώς και σε άλλα θεσμικά ζητήματα που σχετίζονται με το σύστημα ελέγχων και ισορροπιών. Η έκθεση περιέχει κεφάλαια ανά χώρα, βασιζόμενα σε ποιοτική εκτίμηση από την Επιτροπή, στα οποία αναλύονται οι εξελίξεις που έχουν σημειωθεί από την προηγούμενη έκθεση και μετά. Η Επιτροπή έχει δημοσιεύσει τέσσερις εκθέσεις από το 2020. Η έκθεση του 2022 περιείχε για πρώτη φορά συγκεκριμένες συστάσεις προς τα κράτη μέλη. Η έκθεση του 2023 περιλαμβάνει και αυτή συστάσεις, καθώς και αξιολόγηση της υλοποίησης των προηγούμενων συστάσεων.
«Το κράτος δικαίου αποτελεί μία από τις αρχές που βρίσκονται στον πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η δε αυστηρή τήρησή του είναι άκρως σημαντική. Εντούτοις, ερευνητές, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και διεθνείς οργανισμοί αναφέρουν οπισθοδρόμηση στον τομέα του κράτους δικαίου, καθώς και συστηματικές παραβιάσεις σε ορισμένα κράτη μέλη, με αποτέλεσμα η ΕΕ να αντιδρά ενισχύοντας τους ελέγχους της», σημειώνει η Laima Liucija Andrikienė, Μέλος του ΕΕΣ και αρμόδια για την επισκόπηση. «Ως ο εξωτερικός ελεγκτής της ΕΕ, διαπιστώνουμε ότι, από το 2022 μέχρι το 2023, μόλις το ένα δέκατο των συστάσεων που διατυπώθηκαν στην έκθεση για το κράτος δικαίου υλοποιήθηκε πλήρως και λίγο περισσότερες από τις μισές υλοποιήθηκαν τουλάχιστον εν μέρει· όμως για περισσότερο από το ένα τρίτο των συστάσεων δεν υπήρξε καμία πρόοδος».
Το ΕΕΣ σημειώνει ακόμη ότι για την υλοποίηση ορισμένων συστάσεων απαιτούνται ενδεχομένως συντονισμένες και συστηματικές προσπάθειες για αρκετά χρόνια, και αναγνωρίζει τον αποφασιστικό ρόλο των κρατών μελών. Η έκθεση δημοσιεύεται ετησίως και παρέχει ενημερωμένες πληροφορίες σχετικά με τις εξελίξεις που σημειώθηκαν το προηγούμενο έτος. Ωστόσο, το ΕΕΣ επισημαίνει ότι η επικείμενη πέμπτη έκδοσή της παρέχει την ευκαιρία αποτύπωσης ευρύτερων πολυετών τάσεων στο τοπίο του κράτους δικαίου.
Εντοπίζει επίσης δυνατότητες βελτίωσης της διαδρομής τεκμηρίωσης της διαδικασίας αξιολόγησης, ώστε να αποσαφηνιστεί ο τρόπος με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφασίζει με ποια ζητήματα θα ασχοληθεί, καθώς και ο τρόπος με τον οποίο αξιολογεί τη σοβαρότητά τους. Επιπλέον, η ορολογία που χρησιμοποιείται στην έκθεση για τον χαρακτηρισμό των ζητημάτων του κράτους δικαίου διαφέρει από την χρησιμοποιούμενη σε άλλα ενωσιακά εργαλεία στον ίδιο τομέα. Λόγου χάριν, η αναφορά σε «σοβαρή ανησυχία» στην έκθεση δεν ισοδυναμεί με «σοβαρή και διαρκή παραβίαση των αξιών», βάσει της διαδικασίας του άρθρου 7 της ΣΕΕ, ούτε με «παραβίαση των αρχών του κράτους δικαίου» βάσει του κανονισμού για την αιρεσιμότητα.
Παράλληλα, το ΕΕΣ επισημαίνει το περιθώριο ενίσχυσης της διαφάνειας της μεθοδολογίας που χρησιμοποιεί η Επιτροπή για την κατάρτιση της έκθεσης. Μολονότι μέρος αυτής της μεθοδολογίας είναι δημόσια διαθέσιμο, υπάρχουν περιθώρια περαιτέρω ανάπτυξης και γνωστοποίησής της, προκειμένου τα ενδιαφερόμενα μέρη να κατανοήσουν καλύτερα την προσέγγιση που διέπει την αξιολόγηση.
Τέλος, το ΕΕΣ συνιστά στην Επιτροπή:
- να μεριμνήσει για τη διοικητική ικανότητα που χρειάζεται για να εφαρμόζει τον Κανονισμό για την αιρεσιμότητα·
- να διαπιστώνει, να αξιολογεί και να τεκμηριώνει συστηματικά, για όλα τα κράτη μέλη, τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται διάφορα ζητήματα κράτους δικαίου δυνάμει του κανονισμού για την αιρεσιμότητα·
- να παρακολουθεί τον αντίκτυπο των μέτρων που σχετίζονται με το κράτος δικαίου·
- να θεμελιώνει κάθε πρόταση άρσης των δημοσιονομικών μέτρων σε αδιάσειστα αποδεικτικά στοιχεία·
- να καταρτίζει ετησίως αναφορές σχετικά με την αποτελεσματικότητα των μέτρων που λαμβάνει κατά των παραβιάσεων των αρχών του κράτους δικαίου· και
- να βελτιώσει το πλαίσιο για το κράτος δικαίου κατά την κατάρτιση νομοθετικών προτάσεων στο μέλλον.
Δείτε τη σχετική Αρθρογραφία στη Qualex: Κράτος δικαίου και δικαστική προστασία στην Ευρωπαϊκή Ένωση