Οι καθυστερήσεις στην απονομή της δικαιοσύνης αποτελούν το μεγάλο ασθενή της χώρας. Το Μονομελές Εφετείο Αθηνών έκρινε ότι η υπέρβαση των εννέα ετών δεν ικανοποιεί τις απαιτήσεις για «εύλογη διάρκεια» της δίκης.
Το Μονομελές Εφετείο Αθηνών σε πρόσφατη απόφαση που εξέδωσε διαπίστωσε την ύπαρξη παραβίασης δικαιώματος του αιτούντος για ταχεία απονομή δικαιοσύνης, αποφαινόμενο ότι η συγκεκριμένη παραβίαση αποτελεί αυτή καθ’ εαυτή επαρκή και δίκαιη ικανοποίηση (ΜΕφΑθ 424/2023).
Το δικαστήριο αξιοποιώντας τις διατάξεις των άρθρων 6 παρ. 1 και 13 της ΕΣΔΑ σε συνδυασμό με τις διατάξεις των άρθρων 1 έως 6 του Ν 4239/2014 επεσήμανε ότι, στο πλαίσιο της ελληνικής έννομης τάξης έχει θεσμοθετηθεί, ως νέο ένδικο βοήθημα, η αίτηση για δίκαιη ικανοποίηση λόγω υπέρβασης της εύλογης διάρκειας της δίκης στα πολιτικά δικαστήρια, η οποία ασκείται ανά βαθμό δικαιοδοσίας και από κάθε διάδικο και στρέφεται κατά του Ελληνικού Δημοσίου.
Πιο συγκεκριμένα, αντικείμενο της αίτησης είναι η δίκαιη ικανοποίηση των διαδίκων με την επιδίκαση εύλογου χρηματικού ποσού για την αποκατάσταση της ηθικής, κατά κύριο λόγο, βλάβης που υπέστησαν, λόγω της προσβολής του δικαιώματος για ταχεία απονομή της πολιτικής δικαιοσύνης. Περαιτέρω, με τις ίδιες διατάξεις ρυθμίζονται ζητήματα σχετικά με τις προϋποθέσεις παραδεκτού της αίτησης, τον αρμόδιο κατά περίπτωση δικαστή για την εκδίκασή της, την προδικασία προς συζήτηση αυτής σε δημόσια συνεδρίαση ενώπιον του ως άνω δικαστή, καθώς και τα κριτήρια σύμφωνα με τα οποία εκτιμάται η εύλογη χρονική διάρκεια της πολιτικής δίκης. Τα κριτήρια αυτά, τα οποία είναι αντίστοιχα με εκείνα που έχει διαπλάσσει η νομολογία του ΕΔΔΑ, αφορούν στην καταχρηστική ή παρελκυστική συμπεριφορά των διαδίκων κατά την εξέλιξη της δίκης για την οποία πρόκειται, στην πολυπλοκότητα της υπόθεσης, τόσο από δικονομική όσο και από ουσιαστική άποψη, στην στάση των αρμοδίων κρατικών αρχών και στο διακύβευμα, δηλαδή την σημασία της υπόθεσης για τον αιτούντα και απαριθμούνται κατά τρόπο ενδεικτικό.
Μάλιστα, το δικαστήριο που επιλαμβάνεται της αίτησης για δίκαιη ικανοποίηση λόγω υπέρβασης της εύλογης διάρκειας της πολιτικής δίκης, αρχικώς αποφαίνεται αν η αίτηση έχει ασκηθεί παραδεκτώς και αν συντρέχει παραβίαση του δικαιώματος του αιτούντος σε ταχεία απονομή της δικαιοσύνης, λόγω υπέρβασης της εύλογης διάρκειας της πολιτικής δίκης, με βάση, ιδίως, τα κριτήρια της παραγράφου 1 του άρθρου 5 του νόμου. Εν συνεχεία, το δικαστήριο αποφαίνεται αν θα πρέπει να καταβληθεί χρηματικό ποσό για την δίκαιη ικανοποίηση του αιτούντος ή εάν αντιθέτως μόνη η διαπίστωση της παραβίασης του εν λόγω δικαιώματος μπορεί στην συγκεκριμένη περίπτωση και κατά την αιτιολογημένη σχετική κρίση του δικαστηρίου να θεωρηθεί επαρκής ικανοποίηση. Εάν το αρμόδιο δικαστήριο κρίνει ότι πρέπει να επιδικασθεί χρηματικό ποσό για την δίκαιη ικανοποίηση του αιτούντος, προβαίνει αφενός στον καθορισμό του ύψους του εν λόγω ποσού, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη την περίοδο που υπερβαίνει τον εύλογο χρόνο για την εκδίκαση της υπόθεσης, καθώς και την ενδεχόμενη ικανοποίηση του αιτούντος από άλλα προβλεπόμενα μέτρα στην κείμενη νομοθεσία και αφετέρου στην επιβολή στο Δημόσιο των εξόδων του αιτούντος.
Παράλληλα, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με τις παραπάνω διατάξεις, οι οποίες ερμηνεύονται υπό το πρίσμα της νομολογιακής πρακτικής του ΕΔΔΑ, η εκτίμηση της εύλογης διάρκειας της δίκης γίνεται ad hoc, με βάση τα επί μέρους χαρακτηριστικά κάθε δίκης. Δηλαδή, έχει κριθεί ότι δεν υπάρχει υπέρβαση της εύλογης διάρκειας της δίκης, όταν αυτή διήρκεσε πλέον των δύο ετών ανά βαθμό δικαιοδοσίας, δεν υπερέβη όμως τα τρία έτη, χωρίς βεβαίως να αποκλείεται διάρκεια δύο ετών ή και μικρότερη να συνιστά υπέρβαση των ορίων της εύλογης διάρκειας της δίκης, όπως συμβαίνει ιδίως στις αποφάσεις λήψης ασφαλιστικών μέτρων ή εκούσιας δικαιοδοσίας χωρίς αντιδικία. Στην πραγματικότητα, όσο μεγαλύτερη είναι η υπέρβαση, τόσο πιο εμφανής καθίσταται η παράβαση του εύλογου χρόνου.
Υπό τα παραπάνω δεδομένα, το Μονομελές Εφετείο Αθηνών αποφάνθηκε ότι η διάρκεια της ενιαίας διαδικασίας υπερέβη τα εννέα (9) έτη – χρονικό διάστημα που δεν ικανοποιεί τις απαιτήσεις της «εύλογης διάρκειας» της δίκης, κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 1-6 του Ν 4239/2014, ούτε τις απαιτήσεις της «λογικής προθεσμίας» κατά την έννοια του άρθρου 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ, με αποτέλεσμα να υφίσταται παραβίαση του δικαιώματος του αιτούντος για ταχεία απονομή της δικαιοσύνης.
Δείτε τη σχετική Έκδοση: Καταθέτοντας μια προσφυγή στο ΕΔΔΑ
Δείτε το σχετικό Σεμινάριο: Προσφυγή ενώπιον του ΕΔΔΑ – Η διαδικασία βήμα προς βήμα