Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με απόφαση της 11ης.1.2024 στην υπόθεση C-755/22 έκρινε, κατόπιν προδικαστικού ερωτήματος που υποβλήθηκε από το Πρωτοδικείο Δυτικής Πράγας, ότι το ενωσιακό δίκαιο δεν αντιτίθεται στο να επιβάλλονται στον πιστωτικό φορέα, σε περίπτωση παράβασης της υποχρέωσης εκτίμησης της πιστοληπτικής ικανότητας του καταναλωτή, οι προβλεπόμενες από το εθνικό δίκαιο κυρώσεις της ακυρότητας της σύμβασης καταναλωτικής πίστης και της έκπτωσης από το δικαίωμά του στην είσπραξη των συμφωνηθέντων τόκων. Τούτο μάλιστα ακόμη και αν η σύμβαση έχει εκτελεστεί πλήρως από τους συμβαλλομένους και ο καταναλωτής δεν έχει υποστεί επιζήμιες συνέπειες εξαιτίας της παράβασης.
Το ΔΕΕ υπενθύμισε ότι από το γράμμα του άρθρου 8 παρ. 1 της Οδηγίας 2008/48/ΕΚ προκύπτει ότι ο πιστωτικός φορέας οφείλει να εκτιμήσει την πιστοληπτική ικανότητα του καταναλωτή πριν από τη σύναψη της σύμβασης πίστωσης. Περαιτέρω, όσον αφορά τις επιβαλλόμενες κυρώσεις, σε περίπτωση παράβασης των εθνικών διατάξεων που έχουν θεσπιστεί κατ’ εφαρμογήν του ως άνω άρθρου, οι κυρώσεις (ίδ. άρθρο 23 της Οδηγίας) πρέπει να είναι αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές.
Κατά το τσεχικό δίκαιο, η παράβαση της υποχρέωσης του πιστωτικού φορέα να εκτιμά την πιστοληπτική ικανότητα του καταναλωτή επισύρει την ακυρότητα της σύμβασης πίστωσης, η οποία συνεπάγεται την έκπτωση του πιστωτικού φορέα από το δικαίωμα στην είσπραξη των συμφωνηθέντων τόκων.
Το αιτούν δικαστήριο καθώς και η EC Financial Services (εναγομένη της κύριας δίκης) και η Επιτροπή ισχυρίσθηκαν ότι όταν η σύμβαση πίστωσης έχει εκτελεστεί πλήρως χωρίς ο καταναλωτής να έχει υποστεί επιζήμιες συνέπειες, η επιβολή τέτοιας κύρωσης θα ήταν αντίθετη προς την αρχή της αναλογικότητας, καθόσον θα υπερέβαινε το αναγκαίο μέτρο για την επίτευξη των σκοπών της Οδηγίας.
Το Δικαστήριο της Ένωσης υπενθύμισε ότι στην περίπτωση αυτή (στην περίπτωση δηλαδή κατά την οποία η σύμβαση έχει εκτελεστεί πλήρως χωρίς ο καταναλωτής να έχει υποστεί επιζήμιες συνέπειες κατά τη διάρκεια ή κατόπιν της εκτέλεσης αυτής) η προβλεπόμενη στο άρθρο 8 της Οδηγίας υποχρέωση αποσκοπεί όχι μόνον στην προστασία των καταναλωτών από κινδύνους, αλλά και στην ενίσχυση της ευθύνης των πιστωτικών φορέων και της αποτροπής της χορήγησης δανείων σε μη φερέγγυους καταναλωτές.
Το Δικαστήριο επεσήμανε, αφενός, ότι το να εξαρτάται η εφαρμογή μιας κύρωσης που επισύρει την ακυρότητα της σύμβασης πίστωσης, καθώς και την έκπτωση του πιστωτικού φορέα από το δικαίωμά του στην είσπραξη των συμφωνηθέντων τόκων, από την προϋπόθεση ο καταναλωτής να έχει υποστεί επιζήμιες συνέπειες θα μπορούσε να ευνοήσει τη μη τήρηση από τους πιστωτικούς φορείς της υποχρέωσης που υπέχουν από το άρθρο 8 της Οδηγίας 2008/48. Πράγματι, οι τελευταίοι θα ενθαρρύνονταν έτσι να μην προβαίνουν σε συστηματική και εξαντλητική εκτίμηση της δανειοληπτικής ικανότητας όλων των καταναλωτών στους οποίους χορηγούν πιστώσεις, πράγμα αντίθετο προς τους σκοπούς της ενίσχυσης της ευθύνης των πιστωτικών φορέων και της πρόληψης των ανεύθυνων πρακτικών κατά τη χορήγηση πιστώσεων σε καταναλωτές. Κατά τα λοιπά, μια τέτοια ερμηνεία θα μπορούσε να θίξει τον πράγματι αποτρεπτικό χαρακτήρα της προβλεπόμενης κύρωσης.
Αφετέρου, καίτοι η επίμαχη στην κύρια δίκη κύρωση μπορεί αναμφίβολα, στο μέτρο που συνεπάγεται τη λύση της σύμβασης πίστωσης, να έχει σοβαρές συνέπειες για τον πιστωτικό φορέα, το γεγονός αυτό και μόνον δεν συνεπάγεται ότι ο πιστωτικός φορέας θα υποστεί κατ’ ανάγκην μειονεκτήματα δυσανάλογα επαχθή σε σχέση με τον διττό σκοπό που επιδιώκει το άρθρο 8 της Οδηγίας ούτε, όπως υποστήριξε η EC Financial Services με τις γραπτές παρατηρήσεις της, ότι ο κίνδυνος να εκτεθεί στις συνέπειες αυτές ακόμη και μετά την εξόφληση της πίστωσης θα συνιστούσε προσβολή της επιχειρηματικής ελευθερίας.
Δείτε την απόφαση στην Qualex: ΔΕΕ υπόθ. C-755/22