Οι διαπραγματευτές του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου συμφώνησαν την Παρασκευή σε ένα νέο νομοσχέδιο για την προστασία των δημοσιογράφων της ΕΕ από τις αυξανόμενες απειλές για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και τη βιωσιμότητα του κλάδου.
Σύμφωνα με την προσωρινή πολιτική συμφωνία μεταξύ των συννομοθετών, η οποία επιτεύχθηκε την Παρασκευή στις 15 Δεκεμβρίου 2023 σχετικά με την ευρωπαϊκή πράξη για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης (EMFA), τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι πολίτες έχουν πρόσβαση σε πλουραλισμό περιεχομένου μέσων ενημέρωσης.
Ειδικότερα, οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να διασφαλίσουν τη συντακτική και λειτουργική ανεξαρτησία των δημόσιων μέσων ενημέρωσης με:
– διορισμούς των επικεφαλής και των μελών των διοικητικών συμβουλίων μέσω διαφανών και αμερόληπτων διαδικασιών. Η θητεία τους θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλη ώστε να εγγυάται την ανεξαρτησία των μέσων ενημέρωσης και η απόλυσή τους πριν από τη λήξη της θητείας τους θα απαγορεύεται, εκτός εάν δεν πληρούν πλέον τα κριτήρια απόδοσής τους (δυνατότητα δικαστικού ελέγχου)·
– διαφανείς και αντικειμενικές διαδικασίες χρηματοδότησης, καθώς και βιώσιμη και προβλέψιμη χρηματοδότηση για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας·
– παρακολούθηση της πολιτικής ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης, με δημόσιες εκθέσεις.
Προστασία του έργου των δημοσιογράφων
Οι ευρωβουλευτές εξασφάλισαν την απαγόρευση των δημοσιογράφων και των συντακτών να αναγκάζονται να αποκαλύπτουν τις πηγές τους μέσω της κράτησης, των κυρώσεων, των ερευνών στα γραφεία τους ή της εγκατάστασης λογισμικού παρακολούθησης στις συσκευές τους. Κατά παρέκκλιση, τέτοιες επεμβάσεις θα επιτρέπονται μόνο κατά περίπτωση «για επιτακτικούς λόγους δημόσιου συμφέροντος», με την επιφύλαξη άδειας δικαστικής αρχής. Προκειμένου να χρησιμοποιηθεί λογισμικό παρακολούθησης κατά δημοσιογράφων, θα πρέπει επίσης να δικαιολογείται για έρευνες σοβαρών εγκλημάτων που τιμωρούνται με στερητική της ελευθερίας ποινή στο αντίστοιχο κράτος μέλος. Στην περίπτωση αυτή, τα μέτρα παρακολούθησης θα πρέπει να επανεξετάζονται τακτικά από το δικαστικό σώμα. Ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, θα ισχύει το δικαίωμα των υποκειμένων να ενημερώνονται σχετικά με τη συνεχιζόμενη παρακολούθηση, καθώς και να έχουν δικαστική προστασία.
Διαφάνεια ιδιοκτησίας
Για την αξιολόγηση της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης, η Ευρωπαϊκή Πράξη για την Ελευθερία των ΜΜΕ θα υποχρεώνει τα μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των πολύ μικρών επιχειρήσεων, να δημοσιεύουν πληροφορίες σχετικά με τους άμεσους και έμμεσους ιδιοκτήτες τους, μεταξύ άλλων εάν ανήκουν άμεσα ή έμμεσα στο κράτος ή σε δημόσια αρχή, σε εθνική βάση δεδομένων.
Τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει επίσης να αναφέρουν τα κεφάλαια που λαμβάνονται από την κρατική διαφήμιση και την κρατική οικονομική στήριξη. Αυτό περιλαμβάνει κεφάλαια από χώρες εκτός ΕΕ.
Μέτρα κατά της λήψης αυθαίρετων αποφάσεων από μεγάλες πλατφόρμες
Οι ευρωβουλευτές διαπραγματεύτηκαν με επιτυχία τη δημιουργία ενός συστήματος που θα διασφαλίζει ότι οι αποφάσεις σχετικά με τον έλεγχο περιεχομένου από πολύ μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες δεν επηρεάζουν αρνητικά την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης.
Οι πλατφόρμες θα πρέπει πρώτα να διακρίνουν τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης από τις μη ανεξάρτητες πηγές. Τα μέσα ενημέρωσης θα ειδοποιούνται ότι η πλατφόρμα προτίθεται να διαγράψει ή να περιορίσει το περιεχόμενό τους και θα έχουν στη διάθεσή τους 24 ώρες για να απαντήσουν (μικρότερο χρονικό διάστημα σε περίπτωση κρίσης).
Εάν μετά την απάντηση (ή ελλείψει αυτής) η πλατφόρμα εξακολουθεί να θεωρεί ότι το περιεχόμενο πολυμέσων δεν συμμορφώνεται με τους όρους της, μπορεί να προχωρήσει στη διαγραφή ή τον περιορισμό. Ωστόσο, εάν τα μέσα ενημέρωσης θεωρούν ότι η απόφαση δεν είναι επαρκώς αιτιολογημένη και υπονομεύει την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, έχουν το δικαίωμα να προσφύγουν σε όργανο εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών και να ζητήσουν τη γνώμη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Υπηρεσιών Μέσων Ενημέρωσης (νέο συμβούλιο εθνικών ρυθμιστικών αρχών της ΕΕ που θα συσταθεί από τον EMFA).
Δίκαιη κατανομή της κρατικής διαφήμισης
Για να διασφαλιστεί ότι τα μέσα ενημέρωσης δεν εξαρτώνται από την κρατική διαφήμιση, οι δημόσιοι πόροι σε παρόχους υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων ή διαδικτυακές πλατφόρμες θα διατίθενται μέσω ανοικτών και αμερόληπτων διαδικασιών, βάσει δημόσιων κριτηρίων. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να κατανέμουν τις κρατικές διαφημιστικές δαπάνες σε ευρύ φάσμα μέσων ενημέρωσης.
Οι δημόσιες αρχές θα δημοσιεύουν κάθε χρόνο πληροφορίες σχετικά με τις κρατικές διαφημιστικές δαπάνες τους, το συνολικό ετήσιο ποσό που δαπανάται και τα ποσά που δαπανώνται ανά πάροχο υπηρεσιών οπτικοακουστικών μέσων ή διαδικτυακή πλατφόρμα.
Επόμενα βήματα
Η συμφωνία πρέπει να εγκριθεί επίσημα από την Επιτροπή Πολιτισμού και Παιδείας (προς επιβεβαίωση τον Ιανουάριο) και από το Κοινοβούλιο στο σύνολό του (προς επιβεβαίωση της ολομέλειας του Μαρτίου), καθώς και από το Συμβούλιο.
Δείτε τη σχετική Αρθρογραφία στη Qualex: Το πρόβλημα της πολιτικής πολυφωνίας στην τηλεοπτική ενημέρωση (με αφορμή την απόφαση του ΕΣΡ 239/2022)