Αποτέλεσε έκπληξη από τις λίγες. Ήταν Μάρτιος του 2020, ακριβώς πριν από τέσσερα χρόνια, όταν τα στελέχη του Νομικού Γραφείου της Προεδρίας της Δημοκρατίας, με Διευθυντή τον Αντιπρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας Κωνσταντίνο Κουσούλη, διαπίστωναν ότι τα νομοσχέδια που είχαν ψηφισθεί από τη Βουλή, τα σχέδια Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου και τα σχέδια Προεδρικών Διαταγμάτων έφθαναν στο Προεδρικό Μέγαρο -για υπογραφή από την Πρόεδρο Κατερίνα Σακελλαροπούλου- σε χαρτί. Για την ακρίβεια, σε γνωστή μορφή χαρτιού που προσιδιάζει σε πάπυρο…
Η κατάσταση γινόταν περίπλοκη, όταν το Νομικό Γραφείο της Προεδρίας έκρινε ότι έπρεπε να υπάρξουν διορθώσεις. Τα σημεία των αλλαγών γίνονταν γνωστά στο εκάστοτε αρμόδιο Υπουργείο και αφού οι αρμόδιοι έδιναν το πράσινο φως, η νέα εκδοχή του κειμένου περνούσε στο χαρτί. Πώς; Το πλέον μαγικό χέρι του Νομικού Γραφείου της Προεδρίας αναλάμβανε να ξύσει -με ξυράφι!- το «λάθος» στο έντυπο κείμενο και να δακτυλογραφήσει με γραφομηχανή την εγκεκριμένη παρέμβαση, ενίοτε να την «περάσει» με χειρόγραφη παραπομπή.
Mοιάζει απίθανο, αλλά δεν είναι. Το 2020, τη χρονιά που –σε πλήρη αντίστιξη- ο πλανήτης έπαυε να θεωρεί το 5G μέλλον (ήταν κιόλας «εδώ»), η Προεδρία παρέμενε βυθισμένη στο παρελθόν.
Πέρα από την έκπληξη, το Νομικό Γραφείο είχε να διαχειριστεί και πλήθος προβλημάτων, πρακτικών αυτή τη φορά, καθώς η παρωχημένη διαδικασία ήταν ιδιαιτέρως χρονοβόρα, προκαλώντας μεγάλη επιβράδυνση (και) στο τελικό αυτό στάδιο. Τη ζημιά της, από πλευράς χρόνου, την είχε κάνει και στην αρχή της πορείας κάθε εγγράφου, και μόνο λόγω της ανάγκης περιφοράς του χαρτιού στα μέλη της Κυβέρνησης, τα οποία έπρεπε να βάλουν την υπογραφή τους.
Το «βουνό» της ψηφιοποίησης
«Σε υλοποίηση της επιθυμίας της Προέδρου της Δημοκρατίας για εκσυγχρονισμό του τρόπου λειτουργίας της Προεδρίας, από το Νομικό Γραφείο της Προεδρίας της Δημοκρατίας τέθηκε το ζήτημα της ψηφιοποίησης της νομοπαραγωγικής διαδικασίας και της χρήσης ψηφιακών υπογραφών στον Υπουργό Επικρατείας κ. Γιώργο Γεραπετρίτη και στον Γενικό Γραμματέα Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων κ. Στέλιο Κουτνατζή», τονίζει ο κ. Κωνσταντίνος Κουσούλης, μιλώντας στο NB Daily.
«Υπήρξε άμεση ανταπόκριση και με ενέργειες του Υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής ξεκίνησε στο τέλος Μαρτίου 2020 η λειτουργία ψηφιακής πλατφόρμας για τη διεκπεραίωση των νόμων, των πράξεων νομοθετικού περιεχομένου και των προεδρικών διαταγμάτων που εκδίδονται με πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου».
Η τύχη το έφερε και η αλλαγή συνέβη σε μια συγκυρία που ουδείς πρόκειται να ξεχάσει, με ισχυρό συμβολισμό.
«Η πρώτη χρήση αυτής της δυνατότητας έγινε κατά την έκδοση της Πράξης Νομοθετικού Περιεχομένου «Μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας του κορωνοϊού COVID-19 και άλλες κατεπείγουσες διατάξεις», η οποία υπεγράφη ψηφιακά από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου στις 31.3.2020», επισημαίνει ο κ. Κουσούλης. «Από τότε σταμάτησε η «δια περιφοράς» υπογραφή των νόμων και των πράξεων νομοθετικού περιεχομένου: οι υπογραφές τίθενται ψηφιακά με όλες τις αναγκαίες εγγυήσεις ασφαλείας, ανεξάρτητα από το που βρίσκεται ο υπογράφων».
Η ψηφιοποίηση της διαδικασίας παραγωγής των κανονιστικών και ατομικών προεδρικών διαταγμάτων δεν ήταν απλή. Απαιτήθηκε περισσότερος χρόνος και κόπος, λόγω του σύνθετου χαρακτήρα της διαδικασίας και της εμπλοκής υπαλλήλων και νομικών συμβούλων από όλα τα Υπουργεία.
Μετά τη θετική ανταπόκριση του Υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής, το Νομικό Γραφείο της Προεδρίας της Δημοκρατίας, σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων, αρχίζει να κινείται πια σε νέο δρόμο – Απρίλιος του 2020.
Ο Υπουργός Επικρατείας Γιώργος Γεραπετρίτης ανακοινώνει στη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου της 21ης Δεκεμβρίου του 2021 την έναρξη παραγωγικής λειτουργίας του Πληροφοριακού Συστήματος Προεδρικών διαταγμάτων μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2022.
Η δοκιμαστική λειτουργία της πλατφόρμας γίνεται τον Απρίλιο 2022 με πρώτο χρήστη το Υπουργείο Δικαιοσύνης, και στη συνέχεια γνωστοποιείται σε όλα τα Υπουργεία: από 1η Ιουλίου η διακίνηση των Προεδρικών Διαταγμάτων θα γίνεται αποκλειστικά μέσω του Συστήματος. Και κυρίως: δεν θα γίνεται δεκτή η έγχαρτη διακίνησή τους, παρά μόνο κατ’ εξαίρεση.
Πρακτικά, από τον Οκτώβριο 2022 γενικεύεται η αποκλειστική χρήση της ψηφιακής πλατφόρμας από όλα τα Υπουργεία. Στο Πληροφοριακό Σύστημα Προεδρικών Διαταγμάτων υπάρχουν πια αναρτημένες οδηγίες για τον τρόπο σύνταξης των Προεδρικών Διαταγμάτων.
Οι αρμόδιοι υπάλληλοι των Υπουργείων εισάγουν το κείμενο του σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος και όλα τα συνοδευτικά έγγραφα. Ακολουθεί έλεγχος από τους νομικούς συνεργάτες του Νομικού Γραφείου της Προεδρίας, το σχέδιο επιστρέφεται μέσω του Συστήματος στο Υπουργείο με τις παρατηρήσεις και διορθώσεις του Νομικού Γραφείου, το Υπουργείο κάνει τις αναγκαίες προσαρμογές, το σχέδιο διαβιβάζεται πάλι μέσω του Συστήματος στη Γενική Γραμματεία Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων για τον δικό της έλεγχο και, τελικά, επανέρχεται στο Νομικό Γραφείο της Προεδρίας της Δημοκρατίας για τον τελευταίο έλεγχο, μετά την ολοκλήρωση του οποίου μεταφέρεται αυτόματα στην πλατφόρμα υπογραφών, για να υπογράψουν οι αρμόδιοι Υπουργοί και η Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Είναι αυτονόητο ότι σε όλα τα ενδιάμεσα στάδια υπάρχει επικοινωνία τηλεφωνική ή μέσω ηλεκτρονικών μηνυμάτων μεταξύ των χρηστών.
Η πορεία των αριθμών
Τα στοιχεία είναι πολύτιμα. Το 2021 διεκπεραιώθηκαν 1.133 Προεδρικά Διατάγματα σε χαρτί και 25 σε ηλεκτρονική μορφή. Το 2022 διεκπεραιώθηκαν 605 Προεδρικά Διατάγματα σε χαρτί και 592 σε ηλεκτρονική μορφή. Το 2023 1.287 Προεδρικά Διατάγματα σε ηλεκτρονική μορφή (ο κύριος όγκος μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος Προεδρικών Διαταγμάτων – ελάχιστα μέσω της πλατφόρμας υπογραφών των νόμων) και 36 σε χαρτί.
Έχουν βεβαίως και οι υπάλληλοι των Υπουργείων μερίδιο στη νίκη αυτή του τεχνολογικού εκσυγχρονισμού. Η ψηφιοποίηση της διαδικασίας, χάρη στη θερμή ανταπόκρισή τους, έχει φέρει ταχύτητα στην έκδοση των Προεδρικών Διαταγμάτων, αλλά και βελτίωσή τους από νομοτεχνική άποψη.
Ο χρόνος, βασική παράμετρος στην ιστορία αυτή, έχει συντμηθεί με τρόπο εντυπωσιακό για σημαντικό όγκο εργασιών. Το 2023 απαιτήθηκαν, ενδεικτικά, 1-3 ημέρες για τη διεκπεραίωση 148 σχεδίων Προεδρικών Διαταγμάτων, 4-7 ημέρες για τη διεκπεραίωση 262 σχεδίων Π.Δ. και 8-15 ημέρες για τη διεκπεραίωση 480 σχεδίων Π.Δ.
Στο Πληροφοριακό Σύστημα Προεδρικών Διαταγμάτων είναι άλλωστε τα πάντα ορατά, και μάλιστα σε όλους τους χρήστες, παρέχοντας διαρκώς ενημερούμενα στατιστικά στοιχεία σε ετήσια βάση. Μπορεί πολύ εύκολα πια να διαπιστώσει κανείς πόσο διάστημα παραμένουν τα σχέδια Π.Δ. στην πλατφόρμα (συνολικά, από την εισαγωγή μέχρι την ολοκλήρωση της επεξεργασίας), πόσα Προεδρικά Διατάγματα εκδίδονται ανά Υπουργείο, καθώς και τον χρόνο παραμονής των Π.Δ. στην πλατφόρμα ανά Υπουργείο.
Η Προεδρία της Δημοκρατίας μπορεί άφοβα πια να διερωτάται – κατά τη ρήση του νομπελίστα Μπορίς Πάστερνακ – «Τι αιώνα κάνει έξω;».
