Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη του Βασανισμού του Συμβουλίου της Ευρώπης (CPT) εξέδωσε σειρά οδηγιών και συστάσεων προς τις ευρωπαϊκές φυλακές με στόχο την διασφάλιση του σεβασμού των διεμφυλικών (transgender) κρατούμενων και την εγγύηση της προστασίας τους από πιθανούς κινδύνους κακομεταχείρισης, ως ένα ιδιαίτερα ευάλωτο τμήμα του πληθυσμού των φυλακών.
Στην ετήσια έκθεσή της για το 2023, η Eπιτροπή σημειώνει ότι, κατά τη διάρκεια των επιμέρους επισκέψεών της στα κράτη για την παρακολούθηση των συνθηκών κράτησης, συναντά όλο και συχνότερα τρανσέξουαλ άτομα που κρατούνται σε φυλακές. Στόχος της επιτροπής είναι να παράσχει την ορθή καθοδήγηση στις κυβερνήσεις και τις διοικήσεις των φυλακών, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορετικές πολιτικές που εφαρμόζονται μέχρι και σήμερα από τα ευρωπαϊκά κράτη όπως και την τρέχουσα συζήτηση σχετικά με τον τρόπο μεταχείρισης των διεμφυλικών ατόμων στις φυλακές.
Ο Πρόεδρος της επιτροπής Dr Alan Mitchell δήλωσε: «Οι φυλακές είναι ένας μικρόκοσμος της κοινωνίας, συχνά με πιο οξυμμένα προβλήματα λόγω των πιο περιορισμένων συνθηκών διαβίωσης. Τα διεμφυλικά άτομα που κρατούνται μπορεί να βρίσκονται σε κατάσταση ευαλωτότητας και αυξημένου κινδύνου εκφοβισμού και κακοποίησης. Είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι μερικά κράτη εξακολουθούν να αρνούνται την ύπαρξη των διεμφυλικών ατόμων και δεν προβλέπουν ειδικές διατάξεις για τη μεταχείρισή τους στη φυλακή, γεγονός που μπορεί να τα εκθέσει σε κακομεταχείριση. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να θεσπίσουν εγγυήσεις για την προστασία των διαφυλικών ατόμων που βρίσκονται υπό κράτηση και να διασφαλίσουν ότι αντιμετωπίζονται με αξιοπρέπεια και φροντίδα».
Σύμφωνα με την επιτροπή, κατά τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη διαχείριση των διεμφυλικών ατόμων, οι διευθυντές των φυλακών θα πρέπει να προωθούν την ευπρεπή μεταχείρισή τους υιοθετώντας μια διεπιστημονική προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη τις νομικές, ιατρικές και κοινωνικές πτυχές του ζητήματος.
Σε ορισμένες χώρες, οι διεμφυλικές κρατούμενες ανέφεραν ότι συχνά αποκαλούνταν με τα πρώην αρσενικά τους ονόματα σε μια προσπάθεια ταπείνωσης τους
Όπως επισημαίνει η έκθεση, ελάχιστα κράτη διαθέτουν συγκεκριμένες πολιτικές και νομοθεσία που καθοδηγούν τις σωφρονιστικές αρχές σχετικά με την τοποθέτηση των διεμφυλικών ατόμων. Αξιοποιώντας τη νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η Eπιτροπή υπογραμμίζει ότι η εθνική νομοθεσία θα πρέπει να εγγυάται την αναγνώριση των διεμφυλικών ατόμων χωρίς κάποια ειδική προϋπόθεση για τη νομική αναγνώριση του φύλου, όπως η χειρουργική επέμβαση αλλαγής φύλου. Κατά συνέπεια, όταν ένα άτομο αυτοπροσδιορίζεται ως τρανσέξουαλ ενόσω βρίσκεται στη φυλακή, αυτό θα πρέπει να αρκεί για να αντιμετωπίζεται ως τέτοιο.
Επίσης η Eπιτροπή θεωρεί ότι τα διεμφυλικά άτομα θα πρέπει να φιλοξενούνται στο τμήμα της φυλακής που αντιστοιχεί στο φύλο με το οποίο ταυτίζονται. Μολονότι καταγράφηκαν μερικά ατυχή περιστατικά τοποθέτησης διεμφυλικών ατόμων που είχαν καταδικαστεί για σεξουαλικά αδικήματα κατά γυναικών, σε τμήματα γυναικείων φυλακών, η Eπιτροπή τονίζει ότι -όπως και για κάθε κρατούμενο ανεξαιρέτως- η μετακίνησή τους σε διαφορετικούς θαλάμους θα πρέπει να πραγματοποιείται μόνο για λόγους εξαιρετικής ασφάλειας ή μετά από ατομική αξιολόγηση κινδύνου. Επιπλέον, οι διεμφυλικοί κρατούμενοι θα πρέπει να ερωτώνται για την προτίμησή τους όσον αφορά την τοποθέτησή τους κατά τη διαδικασία εισόδου και να τους δίνεται η δυνατότητα να διατηρούν την ταυτότητα φύλου τους εμπιστευτική.
Σύμφωνα με την Eπιτροπή, οι τρανσέξουαλ κρατούμενοι/ες θα πρέπει να μπορούν να ντύνονται με την ενδυμασία που σχετίζεται με το κοινωνικό φύλο τους ενώ οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας οφείλουν να απευθύνονται με το όνομα και τις αντωνυμίες που έχουν επιλέξει, ανεξάρτητα από τα επίσημα έγγραφα. Περαιτέρω, οι εθνικές και σωφρονιστικές αρχές θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι όλο το προσωπικό των φυλακών εκπαιδεύεται καταλλήλως ώστε να κατανοεί και να αντιμετωπίζει τις ειδικές ανάγκες και τους κινδύνους που διατρέχουν. Τέλος, ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται και στον τρόπο διενέργειας των σωματικών ερευνών στα άτομα, ώστε να μην είναι εξευτελιστικές προς αυτά.
Η Επιτροπή επανέλαβε τις κύριες ανησυχίες για τις φυλακές της Ελλάδας, δηλαδή το γενικευμένο πρόβλημα υπερπληθυσμού και της χρόνιας έλλειψης προσωπικού
Η ετήσια έκθεση περιέχει επίσης ειδική μνεία στις πιθανές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στο έργο της Επιτροπής, για παράδειγμα, στο πλαίσιο για τους καύσωνες, δεδομένου ότι μπορεί να προκαλέσει σημαντικές προκλήσεις για την εξασφάλιση επαρκών συνθηκών διαβίωσης, τόσο για τα άτομα που κρατούνται σε χώρους στέρησης της ελευθερίας, όσο και για το προσωπικό που εργάζεται σε αυτούς τους χώρους.
Tέλος, η Επιτροπή διενήργησε ad hoc επίσκεψη στην Ελλάδα τον Νοέμβριο του 2023 με κύριο στόχο την εξέταση των συνθηκών στα κέντρα κράτησης μεταναστών στα νησιά του Αιγαίου καθώς και σε αστυνομικούς και συνοριακούς σταθμούς, ενώ ερεύνησε ειδικά την κατάσταση των ασυνόδευτων παιδιών μεταναστών και των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Η Επιτροπή επανέλαβε τις κύριες ανησυχίες για τις εθνικές φυλακές της χώρας, δηλαδή το γενικευμένο πρόβλημα υπερπληθυσμού και της χρόνιας έλλειψης προσωπικού, οι οποίες επιδεινώνονται με άλλα προβλήματα όπως οι υποβαθμισμένες εγκαταστάσεις, η απουσία ενός κατάλληλου καθεστώτος, τα υψηλά επίπεδα της βίας και εκφοβισμού ανάμεσα στους κρατουμένους, καθώς και η ανεπαρκής ιατρική περίθαλψη στις φυλακές.
Δείτε τη σχετική Έκδοση: Η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου